Những tác động kinh tế từ căng thẳng Trung Quốc – Nhật Bản

2 giờ trướcBài gốc

Từ căng thẳng chính trị đến các biện pháp trả đũa kinh tế

Căng thẳng ngoại giao đã bùng phát sau khi Thủ tướng Nhật Bản Takaichi mới đây phát biểu trước Quốc hội rằng một cuộc tấn công của Trung Quốc vào Đài Loan (Trung Quốc) có thể “đe dọa sự tồn tại” của Nhật Bản, và trong trường hợp đó, Tokyo có thể xem xét phản ứng quân sự. Trung Quốc đã lên án mạnh mẽ những tuyên bố này, cho rằng chúng cấu thành sự can thiệp thô bạo vào công việc nội bộ của quốc gia.

Ông Mong Cheung, Giáo sư tại khoa Nghiên cứu tự do quốc tế, Đại học Waseda (Tokyo), đánh giá các biện pháp của Bắc Kinh là một dạng “cưỡng ép kinh tế”. Ông cảnh báo rằng động thái này có thể khiến hình ảnh của Trung Quốc xấu đi trong mắt các nước láng giềng và gây tổn hại tới vị thế quốc tế của nước này.

Không chỉ dừng lại ở phản đối ngoại giao, Bắc Kinh còn nhanh chóng triển khai hàng loạt biện pháp trả đũa kinh tế. Giới chức Trung Quốc đã phát đi cảnh báo kêu gọi công dân tránh du lịch đến Nhật Bản đồng thời khuyên sinh viên xem xét lại việc du học tại các trường đại học Nhật Bản.

Các cảnh báo này đã ngay lập tức tác động đến ngành hàng không, với hơn nửa triệu vé máy bay đã bị hủy sau khi căng thẳng bùng phát.

Bên cạnh đó, hôm 19-11, Trung Quốc cũng tái áp đặt việc dừng nhập khẩu thủy sản từ Nhật Bản với lý do phía Nhật Bản không cung cấp đầy đủ các số liệu kỹ thuật chứng minh chất lượng và an toàn.

Ngành công nghiệp giải trí cũng chịu vạ lây, sau khi Tân Hoa Xã vào tuần trước đưa tin các lịch chiếu của hai bộ phim hoạt hình Nhật Bản tại Trung Quốc đã bị hoãn vô thời hạn. Hơn 10 buổi biểu diễn của các nghệ sĩ Nhật Bản tại những thành phố lớn ở Trung Quốc cũng bị hủy đột ngột.

Theo Reuters, các địa điểm tổ chức âm nhạc trên khắp Trung Quốc được cảnh báo rằng những buổi hòa nhạc có nghệ sĩ Nhật Bản trong phần còn lại của năm 2025 có thể sẽ bị hủy. Họ cũng được yêu cầu không nộp đơn xin cấp phép mới cho các nghệ sĩ Nhật Bản trong năm tới và không quảng bá các chương trình có nghệ sĩ Nhật Bản.

Đòn giáng mạnh vào nền kinh tế Nhật Bản

Các biện pháp trả đũa của Trung Quốc sẽ là thách thức lớn đối với nền kinh tế Nhật Bản, đặc biệt là các ngành du lịch và bán lẻ. Theo thống kê, Trung Quốc hiện là nguồn du khách quốc tế hàng đầu của Nhật Bản với 7,49 triệu du khách trong chín tháng đầu năm, chiếm 23,7% tổng số du khách nước ngoài.

Theo BMI - công ty con của nhà cung cấp dữ liệu Fitch Solutions, du khách Trung Quốc chi tiêu trung bình 1.622 đô la Mỹ mỗi người, cao hơn mức trung bình 1.488 đô la Mỹ của du khách quốc tế nói chung. BMI cảnh báo, sự thiếu vắng mức chi tiêu cao này trong thời gian dài sẽ “tác động đáng kể” đến “các cửa hàng miễn thuế sân bay và các cửa hàng bách hóa lớn”.

Thị trường chứng khoán Nhật Bản đã phản ứng mạnh mẽ trước viễn cảnh giảm đột ngột số lượng du khách Trung Quốc. Cổ phiếu Công ty mỹ phẩm Shiseido có lúc giảm tới 11%, mức giảm mạnh nhất kể từ tháng 4, trong khi cổ phiếu Pan Pacific International Holdings - công ty điều hành các cửa hàng bán lẻ Don Quijote và Don Don Donki, Oriental Land - công ty điều hành Tokyo Disney Resort, hay Fast Retailing - công ty mẹ của Uniqlo, cũng có những phiên lao dốc.

Nhà kinh tế học Takahide Kiuchi từ Viện Nghiên cứu Nomura ước tính nền kinh tế Nhật Bản có thể mất khoảng 1.790 tỉ yen (11,5 tỉ đô la) trong năm tới nếu du khách từ Trung Quốc đại lục và Hồng Kông (Trung Quốc) tiếp tục né tránh Nhật Bản. Con số này tương đương với 0,29% GDP của Nhật Bản trong năm ngoái.

Tính toán được đưa ra dựa trên những thiệt hại kinh tế đã xảy ra hồi năm 2012, sau khi bùng phát tranh chấp giữa Nhật Bản và Trung Quốc liên quan đến quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Khi đó, Trung Quốc đã phát động cuộc tẩy chay hàng hóa Nhật Bản diện rộng, gây ra các biểu tình lớn tại các thành phố Trung Quốc và gây thiệt hại lớn cho các doanh nghiệp Nhật Bản tại Trung Quốc. Số lượng du khách Trung Quốc đến Nhật Bản lúc đó cũng đã giảm tới 25%.

Nỗ lực đa dạng hóa và giới hạn thực tế

Nhật Bản đang nỗ lực đa dạng hóa thị trường để ổn định tình hình. BMI cho biết trong trung và dài hạn, Nhật Bản có thể bù đắp một phần sự sụt giảm du lịch Trung Quốc nhờ “nhu cầu gia tăng” từ Mỹ, Úc, Hàn Quốc, Đài Loan và Đông Nam Á. Ngành thủy sản đã tìm thấy thị trường mới ở Việt Nam, Thái Lan và các nơi khác trong những năm gần đây, mặc dù nỗ lực này chỉ bù được một phần nhỏ mất mát.

Tuy nhiên, BMI cảnh báo rằng “sự phục hồi hoàn toàn cấu trúc bán lẻ giá trị cao được thúc đẩy bởi du khách Trung Quốc là không khả thi”. Với dân số 1,4 tỉ người, thị trường Trung Quốc vẫn rất quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Nhật Bản.

Tokyo và Bắc Kinh có mối quan hệ kinh tế mạnh mẽ và sâu sắc. Năm 2024, xuất khẩu Nhật Bản sang Trung Quốc đạt 18.860 tỉ yen, trong khi nhập khẩu từ Trung Quốc đạt 25.310 tỉ yen. Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Nhật Bản, chiếm khoảng 20% tổng xuất nhập khẩu.

Yusuke Miura, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu NLI, cho biết: “Tác động hiện tại vẫn hạn chế ở các lĩnh vực như du lịch, nhưng Trung Quốc cũng có thể thực hiện các biện pháp mạnh mẽ hơn nếu các cuộc đàm phán đi vào bế tắc. Nỗ lực giảm sự phụ thuộc của Nhật Bản vào Trung Quốc sẽ là một cách khắc phục, nhưng điều đó có lẽ sẽ khó để thực hiện trong ngắn hạn”.

Ông Joseph Kraft, nhà phân tích tài chính tại Rorschach Advisory, nhận định: “Không có lối thoát tức thời, trừ khi Thủ tướng Takaichi rút lại bình luận của mình. Trung Quốc đã đẩy tình hình lên mức độ mà họ không thể dễ dàng lùi bước. Giải pháp duy nhất là phải trụ vững cho đến khi Trung Quốc cũng cảm nhận được những tổn thất”.

Những rủi ro Trung Quốc phải đối mặt

Các nhà quan sát không mấy xa lạ với việc Bắc Kinh sử dụng các đòn bẩy kinh tế từ hạn chế du lịch đến siết thương mại như một công cụ gây sức ép ngoại giao. Năm 2014, Trung Quốc từng ban hành cảnh báo du lịch với Philippines khi căng thẳng Biển Đông gia tăng, khiến lượng khách Trung Quốc đến nước này sụt giảm mạnh.

Năm 2017, Bắc Kinh được cho là đã cấm các hãng lữ hành bán tour đến Hàn Quốc để phản đối việc Mỹ triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) tại nước này. Trung Quốc cũng áp đặt lệnh hạn chế với nội dung giải trí Hàn Quốc, bao gồm phim truyền hình và các sản phẩm văn hóa khác.

Ông Dylan Loh, Phó giáo sư tại Đại học Công nghệ Nanyang (Singapore), nhận định các biện pháp này đặc biệt hiệu quả khi có thể nhanh chóng “bóp nghẹt” ngành du lịch ở những nước phụ thuộc lớn vào du khách Trung Quốc, nhưng cũng buộc các nền kinh tế này tính đến chuyện đa dạng hóa, giảm phụ thuộc vào một thị trường duy nhất.

Chia sẻ quan điểm trên, ông Mong Cheung, Giáo sư tại khoa Nghiên cứu tự do quốc tế, Đại học Waseda (Tokyo), đánh giá các biện pháp của Bắc Kinh là một dạng “cưỡng ép kinh tế”. Ông cảnh báo rằng động thái này có thể khiến hình ảnh của Trung Quốc xấu đi trong mắt các nước láng giềng và gây tổn hại tới vị thế quốc tế của nước này.

Bên cạnh đó, Nhật Bản chắc chắn không phải là bên duy nhất bị thiệt hại khi căng thẳng leo thang. Nền kinh tế Trung Quốc, vốn đang gặp nhiều khó khăn do căng thẳng thương mại với Mỹ cũng sẽ chịu tổn hại lớn nếu thương mại song phương chậm lại trong thời gian dài.

Những tác động tới kinh tế khu vực

Với toàn khu vực, căng thẳng địa chính trị có thể ảnh hưởng đến tổng cầu du lịch và đầu tư trong dài hạn. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, một số nền kinh tế có thể hưởng lợi. Những dấu hiệu về sự dịch chuyển trong du lịch đã xuất hiện, với số lượt tìm kiếm du lịch của người Trung Quốc đến Singapore tăng khoảng 15%, trong khi các chuyến đi đến Hàn Quốc, Malaysia, Singapore, Thái Lan cũng được quan tâm nhiều hơn.

Tại Ấn Độ, cổ phiếu của các nhà xuất khẩu thủy sản đã tăng hơn 11% ngay sau khi Trung Quốc tạm dừng nhập khẩu thủy sản từ Nhật Bản. Đây được xem là cơ hội để các nhà xuất khẩu thủy sản Ấn Độ có thể chiếm lĩnh thị phần tại đất nước tỉ dân.

Tình hình tương tự cũng diễn ra tại Hàn Quốc. Theo nhà nghiên cứu Park Ki-hoon của Korea Investment & Securities, căng thẳng Trung - Nhật đã khiến các quỹ đầu tư đổ tiền vào các cổ phiếu hàng tiêu dùng, du lịch, với kỳ vọng Hàn Quốc có thể “nổi lên như một điểm đến đáng chú ý, thay thế Nhật Bản trong mắt du khách Trung Quốc”.

Tính đến hôm 24-11, các chỉ số hàng tiêu dùng thiết yếu và hàng tiêu dùng chu kỳ của chứng khoán Hàn Quốc ghi nhận mức tăng lần lượt là 2% và 4,5% trong tháng 11, tương phản hoàn toàn với mức giảm 6,4% của chỉ số KOSPI. Trong khi ồ ạt bán ra các cổ phiếu khác, giới đầu tư đã đẩy mạnh mua vào các cổ phiếu tiêu dùng và du lịch tiềm năng như Amorepacific, Nongshim, Samyang Foods, Lotte Tourism...

Nguồn: SCMP, Reuters, Nikkei Asia, AFP, Chosun, Japan News, NBC News, CNBC, Financial Times

Song Thanh

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/nhung-tac-dong-kinh-te-tu-cang-thang-trung-quoc-nhat-ban/