Những thay đổi trong bảo hiểm xã hội bắt buộc

4 giờ trướcBài gốc

Nghị định số 158/2025/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Bảo hiểm xã hội liên quan đến bảo hiểm xã hội bắt buộc. Ảnh minh họa

Mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc

Một trong những nội dung đáng chú ý nhất của Nghị định số 158/2025/NĐ-CP là việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, bao gồm hầu hết người lao động đang làm việc theo hợp đồng, cán bộ, công chức, viên chức, chiến sĩ, người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã có hưởng tiền lương, và cả chủ hộ kinh doanh cá thể có đăng ký kinh doanh.

Cụ thể, chủ hộ kinh doanh cá thể được chia thành hai nhóm: nhóm có đăng ký kinh doanh và nộp thuế theo phương pháp kê khai thì phải tham gia BHXH bắt buộc ngay khi Nghị định có hiệu lực; nhóm còn lại sẽ tham gia từ ngày 1/7/2029.

Đối với người lao động được cử đi học tập, thực tập, công tác trong và ngoài nước nhưng vẫn hưởng lương ở trong nước, Nghị định số 158/2025/NĐ-CP cũng quy định họ thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Ngoài ra, với trường hợp một người đồng thời thuộc nhiều nhóm đối tượng quy định tại Điều 2 Luật BHXH, việc tham gia BHXH sẽ căn cứ theo thứ tự ưu tiên đã được quy định rõ nhằm đảm bảo tính thống nhất và tránh chồng chéo.

Bên cạnh đó, Nghị định cũng làm rõ các nhóm không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, gồm những người đang hưởng trợ cấp mất sức lao động hàng tháng; trợ cấp theo các quyết định đặc thù của Chính phủ đối với cán bộ xã, phường, quân nhân, Công an, người từng tham gia chiến tranh bảo vệ Tổ quốc…

Đặc biệt, Nghị định bổ sung quy định đối với người lao động làm việc không trọn thời gian, có mức lương thấp hơn mức tối thiểu và người đang trong thời gian thử việc cũng không phải tham gia BHXH bắt buộc, tạo điều kiện cho doanh nghiệp linh hoạt bố trí nhân sự thử việc hoặc làm việc bán thời gian.

Quy trình đăng ký, cấp sổ và xác định tiền lương đóng BHXH

Với các nhóm đặc thù như chủ hộ kinh doanh, người đi làm việc ở nước ngoài, người được cử làm thành viên cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài, quy trình đăng ký được quy định rõ ràng nhằm đảm bảo quyền lợi liên tục và đầy đủ.

Theo đó, nếu các cá nhân thuộc nhóm chủ hộ kinh doanh đăng ký qua hộ kinh doanh, doanh nghiệp hoặc hợp tác xã thì thực hiện theo khoản 1 Điều 28 Luật BHXH. Nếu đăng ký trực tiếp thì thực hiện theo khoản 2 Điều 28 Luật BHXH. Những người đi làm việc ở nước ngoài hoặc được cử công tác tại các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài phải nộp hồ sơ trước khi xuất cảnh, đảm bảo việc đóng BHXH không bị gián đoạn.

Nghị định số 158/2025/NĐ-CP quy định tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc được thực hiện theo quy định tại khoản 1 Điều 31 của Luật Bảo hiểm xã hội và được quy định chi tiết như sau:

Tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bao gồm:

- Mức lương theo công việc/chức danh (tính theo tháng);

- Phụ cấp lương (bù đắp điều kiện lao động, tính chất công việc…);

- Các khoản bổ sung khác nếu được trả ổn định và có thỏa thuận cụ thể trong hợp đồng.

Quan trọng, các khoản bổ sung hoặc phụ cấp mang tính không ổn định, biến động theo năng suất hoặc kết quả công việc không được tính vào tiền lương đóng BHXH. Điều này giúp tránh tình trạng một số doanh nghiệp chia nhỏ tiền lương nhằm giảm mức đóng, đồng thời bảo vệ quyền lợi lâu dài của người lao động khi tính chế độ hưu trí, thai sản, ốm đau...

Nghị định nêu rõ tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với đối tượng quy định tại điểm 1 khoản 1 Điều 2 của Luật Bảo hiểm xã hội là tiền lương tính trong tháng theo thỏa thuận trong hợp đồng lao động.

Trường hợp trong hợp đồng lao động thỏa thuận lương theo giờ thì tiền lương tính trong tháng bằng tiền lương theo giờ nhân với số giờ làm việc trong tháng theo thỏa thuận trong hợp đồng lao động.

Trường hợp trong hợp đồng lao động thỏa thuận lương theo ngày thì tiền lương tính trong tháng bằng tiền lương theo ngày nhân với số ngày làm việc trong tháng theo thỏa thuận trong hợp đồng lao động.

Trường hợp trong hợp đồng lao động thỏa thuận lương theo tuần thì tiền lương tính trong tháng bằng tiền lương theo tuần nhân với số tuần làm việc trong tháng theo thỏa thuận trong hợp đồng lao động.

Trường hợp tiền lương ghi trong hợp đồng lao động và tiền lương trả cho người lao động bằng ngoại tệ thì tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc được tính bằng Đồng Việt Nam trên cơ sở tiền lương bằng ngoại tệ được chuyển đổi sang Đồng Việt Nam theo tỷ giá bình quân của tỷ giá mua vào theo hình thức chuyển khoản của Đồng Việt Nam với ngoại tệ do 4 Ngân hàng thương mại có vốn Nhà nước công bố tại thời điểm cuối ngày của ngày 2/1 cho 6 tháng đầu năm và ngày 1/7 cho 6 tháng cuối năm; trường hợp các ngày này trùng vào ngày lễ, ngày nghỉ thì lấy tỷ giá của ngày làm việc tiếp theo liền kề.

Với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, thôn, tổ dân phố, nếu mức phụ cấp hàng tháng thấp hơn mức tối thiểu thì mức lương đóng BHXH sẽ được nâng lên bằng mức tối thiểu để đảm bảo quyền lợi hưởng chế độ về sau.

Mức đóng, phương thức và thời hạn đóng BHXH bắt buộc

Theo Nghị định, người sử dụng lao động có trách nhiệm trích từ tiền lương của người lao động phần đóng BHXH của họ, đồng thời đóng thêm một phần theo tỷ lệ pháp luật quy định. Mức cụ thể sẽ tiếp tục do cơ quan BHXH và Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội hướng dẫn định kỳ.

Trường hợp người lao động không làm việc và không hưởng phụ cấp từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng thì không phải đóng BHXH cho tháng đó. Điều này tạo điều kiện linh hoạt cho người lao động trong thời gian nghỉ dài ngày vì lý do cá nhân, bệnh tật hoặc lý do bất khả kháng mà không ảnh hưởng đến quyền lợi dài hạn.

Nghị định cũng nhấn mạnh trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức sử dụng lao động trong việc thực hiện nghiêm túc quy định về mức đóng, thời hạn đóng và xử lý kịp thời các trường hợp trốn đóng, chậm đóng, nợ đọng BHXH.

Mây Hạ

Nguồn PL&XH : https://phapluatxahoi.kinhtedothi.vn/nhung-thay-doi-trong-bao-hiem-xa-hoi-bat-buoc-422949.html