Những việc kiêng kị và điều nên làm lấy may trong ngày đầu năm mới

một ngày trướcBài gốc

Ngày mồng một tháng giêng là Nguyên đán, buổi sáng đầu tiên của Tết cả, là ngày khởi đầu của năm mới, nên dân gian quan niệm mọi việc diễn ra trong ngày này được cho là sẽ ảnh hưởng đến cả năm. Vì vậy, để tránh xui xẻo trong năm mới, người Việt xưa đã đặt ra một số kiêng kị trong dịp Tết, nhất là ngày Nguyên đán mồng một.

Những việc kiêng khem vào đầu năm mới

Theo học giả Phan Kế Bính (sách Việt Nam phong tục), suốt đêm giao thừa cho đến ngày mồng một, mọi người ăn nói phải giữ gìn, tránh nói bậy không thì giông đi cả năm. Nhiều nhà nhờ một người phúc hậu dễ tính, sáng sớm đến xông đất, để cho cả năm được bán đắt buôn may. Quét tước trong nhà phải kiêng không dám hốt rác đổ đi, chỉ vun vào một xó, đợi ba hôm động thổ rồi mới đem đổ.

Lý giải thêm về nguồn gốc của tục này, Phan Kế Bính cho biết, do ở trong Sưu thần ký có chuyện người lái buôn tên là Âu Minh đi qua hồ Thanh Thảo. Thủy thần cho một con hầu tên là Như Nguyện, đem về nhà được vài năm thì giàu to. Đến sau, một hôm nhân ngày mồng một Tết, đánh nó, nó chui vào đống rác mà biến mất, từ đấy nhà chàng kia lại nghèo đi. Bởi thế ta theo tục Tàu, kiêng không dám hốt rác.

Theo nhà nghiên cứu Huỳnh Ngọc Trảng (sách Khảo luận về Tết), khoảng thời gian từ suốt đêm giao thừa đến ngày mồng một, cho đến khi có người xông đất/đạp đất là thời điểm vào khem (cụm từ được Lê Văn Phát ghi lại trong chuyên khảo viết về phong tục tập quán ở Nam Kỳ hồi đầu thế kỷ XX).

Vào khem là bắt đầu tuân thủ những điều kiêng kị, những việc kiêng khem vào đầu năm mới và thực hành một số tập tục với những quy ước nghiêm ngặt.

Trong thời gian đó, mọi người ở trong nhà, cửa chỉ mở hé và tất cả đều giữ im lặng, riêng trẻ con được dặn phải ngoan ngoãn để có được một năm mới tốt lành. Người ta kiêng quét nhà vì cho rằng việc quét nhà sẽ làm mất đi của cải và nếu có quét nhà thì quét từ phía trước nhà ra đằng sau, tuyệt đối không quét ra phía trước.

Những người kỹ tính kiêng không mở tủ vì ngại của cải tài sản bị trộm (quần áo, đồ trang sức mặc vào dịp Tết đều lấy để sẵn bên ngoài), đặc biệt phải giấu tiệt tất cả các loại chổi, vì tin rằng bọn trộm sẽ rình lấy chổi vào đêm cuối năm, và nếu chổi bị trộm thì sang năm mới trộm sẽ quét sạch tài sản của nhà mình.

Thời gian vào khem kết thúc khi có người đến xông đất. Theo đó, người đến xông đất (thường được chủ nhà lựa chọn người như mong muốn, nếu kỹ tính thì chọn cả giờ tốt) bước vào nhà đạp chân xuống đất 3 cái, được chủ nhà tiếp trọng thị là xong thủ tục.

Sau khi hết khem, người ta mới bắt đầu đi lại chúc Tết. Trước tiên là phải đến mừng tuổi ông bà ở nhà thờ họ tộc; sau đó chúc Tết bề trên hoặc những bậc tôn trưởng trong họ tộc.

Xông đất chúc Tết đầu năm. Ảnh: Shutterstock.

Tạo ra những điều lành vào đầu năm mới

Cũng theo nhà nghiên cứu Huỳnh Ngọc Trảng, tục kiêng kị vào đầu năm ở miền Bắc và miền Trung cũng có phần tương tự. Và những kiêng kị này là cốt tạo ra những điều lành vào đầu năm mới và là điểm khởi đầu cát tường cho cả năm mới.

Theo đó, người ta kiêng quét nhà vì sợ thần của cải đi mất. Kiêng chửi mắng, la rầy con cái cốt để cả năm gia đình được yên ổn thuận hòa. Kiêng mặc áo trắng vì sợ có tang tóc. Kiêng nói điều xấu, thô tục hay nhắc đến chuyện chết chóc, bệnh tật. Kiêng cho lửa vì e làm mất đi vận may của gia đình. Kiêng làm vỡ đĩa, bát. Những ngươi đang chịu tang không đi chúc Tết nhà người khác. Kiêng không để đèn dầu trên bàn thờ hết dầu lụi tắt.

Những tập tục kiêng kị này cũng được tác giả Nhất Thanh đề cập trong cuốn Đất lề quê thói. Theo đó, ngày đầu năm, ta tránh những ngôn ngữ những hành động có thể đem lại sự không may mắn suốt cả năm, gọi là giông hoặc nói là xui.

Ngày Tết, kiêng giữ gìn không cau có, giận dữ, gắt gỏng, la lối, không để cho trẻ con khóc. Bên cạnh đó, có loạt hành động phải kiêng kị như: kiêng đánh vỡ chén, bát, gương; kiêng đánh đổ (điếu hút thuốc lào, dầu hôi); kiêng mặc áo trắng (vốn là điềm tang chế)...

Những người trong năm có đại tang phải giữ đạo hiếu không đi lễ, đi chúc Tết, đồng thời kiêng cho người ta, không đến với y phục sô gai.

Ngoài ra, một số điều kiêng kị trong cộng đồng cũng được thực hành vào ngày Tết, như các cửa họ và đền miếu đều phải hóa vàng và đóng cửa sau buổi tế lế trưa ngày mồng ba. Người xưa cho rằng ngày mồng ba là ngày để cho các học trò đi bái thầy, và là ngày hoàn toàn của gia đình (nhiều gia đình làm lễ Tết nhà trong ngày mồng ba), không ai đi lễ, đi chúc Tết ngày này.

Minh Châu

Nguồn Znews : https://znews.vn/nhung-viec-kieng-ki-va-dieu-nen-lam-lay-may-trong-ngay-dau-nam-moi-post1528131.html