Thoát cảnh “tạm trú” trên chính mảnh đất cha ông để lại
Bản Cò Phạt và bản Búng của xã biên giới Môn Sơn (tỉnh Nghệ An) nằm lọt thỏm giữa lõi đại ngàn Pù Mát, từ lâu là nơi sinh sống của 243 hộ đồng bào Đan Lai. Người Đan Lai sống với rừng, hòa vào rừng như một phần của đại ngàn. Bản Búng và bản Cò Phạt có đến 235 hộ nghèo, chiếm tỷ lệ 96,7%.
Cũng chính vì nằm trong vùng lõi Vườn quốc gia mà từ trước tới nay, họ như những “người tạm trú” trên chính mảnh đất ông cha để lại. Đất ở, đất sản xuất của bà con không thể hợp thức hóa, vì vậy việc hỗ trợ xóa nhà tạm hay hỗ trợ sinh kế cho đồng bào luôn bị vướng rào cản pháp lý.
Ngay sau khi nắm được tình hình, Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An Lê Hồng Vinh đã chỉ đạo các đơn vị chức năng vào cuộc quyết liệt, khẩn trương để tháo gỡ vướng mắc.
Lãnh đạo Tỉnh ủy Nghệ An cũng đề nghị UBND tỉnh chỉ đạo các sở, ngành, đơn vị liên quan giải quyết việc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và ấn định ngày hoàn thành.
Trong một thời gian ngắn, công tác đo đạc, hoàn chỉnh hồ sơ pháp lý được khẩn trương hoàn thành. Và rồi bước ngoặt lịch sử đã đến với cộng đồng người Đan Lai vào ngày 5/7/2025, khi 455 giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã được trao tận tay người dân hai bản Búng và Cò Phạt, với tổng diện tích khoảng 360 ha đất ở và đất sản xuất.
Người Đan Lai hiện có đất và sở hữu nhà vững chãi.
Để rồi, vào một sáng tháng 7/2025, người dân hai bản Búng và Cò Phạt (xã Môn Sơn, Nghệ An) không giấu nổi niềm vui khi cầm trên tay giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Đến sở hữu nhà riêng kiên cố
Niềm vui nối tiếp niềm vui, ngay sau khi tháo gỡ “nút thắt” pháp lý, tỉnh Nghệ An đã triển khai chương trình hỗ trợ xóa nhà tạm, nhà dột nát cho người nghèo Đan Lai, với hàng chục ngôi nhà kiên cố đang dần mọc lên giữa đại ngàn.
Trong đợt triển khai chương trình xóa nhà tạm này, hai bản có 78 nhà nằm trong danh sách được phê duyệt. Do số lượng nhà cần triển khai lớn, địa bàn thực hiện vùng sâu, vùng xa, giao thông đi lại khó khăn, chi phí mua và vận chuyển vật liệu chiếm rất nhiều kinh phí, trong khi điều kiện kinh tế của các hộ dân được phê duyệt hỗ trợ làm nhà đều khó khăn, không tự chủ đối ứng một phần kinh phí.
Không chỉ khó khăn về kinh phí, do đất ở của người dân hai bản nằm trong diện tích do Vườn quốc gia Pù Mát quản lý, là “nút thắt” về mặt pháp lý khiến việc hỗ trợ xây dựng nhà ở cho các hộ nghèo nơi đây bị tắc suốt thời gian qua.
Trước những khó khăn này, lãnh đạo tỉnh Nghệ An thống nhất điều chỉnh mức hỗ trợ mỗi nhà xây mới từ 60 triệu đồng lên 90 triệu đồng, nhà sửa chữa từ 30 triệu đồng lên 45 triệu đồng.
Cuối tháng bảy vừa rồi, việc xây dựng mới, sửa chữa 78 nhà ở cho đồng bào Đan Lai sinh sống ở vùng lõi Vườn quốc gia Pù Mát đã cơ bản hoàn thành. Sự xuất hiện của những ngôi nhà mới lợp tôn vững chãi, khiến diện mạo bản Cò Phạt giờ đã đổi khác, khác hẳn khung cảnh những ngôi nhà tranh xiêu vẹo lâu nay.
Được Trưởng bản Cò Phạt La Văn Tám dẫn tham quan một vòng quanh bản rồi dừng chân tại nhà anh Lương Văn Dần. Ngôi nhà mới của anh Dần nổi bật với mái được lợp bằng những tấm tôn màu đỏ nằm cạnh ao cá, sau lưng là ngôi nhà tranh cũ.
Chúng tôi đến, đúng lúc anh đang ngắm nghía, tìm vị trí trang trọng để treo di ảnh Bác Hồ. “Có nằm mơ cũng không dám nghĩ mình sẽ có ngôi nhà ba gian chắc chắn, rộng rãi như thế này. Sung sướng lắm các anh chị à!”, anh Dần xúc động bày tỏ.
Ngôi nhà mới, vững chãi nằm bên ao cá của anh Lương Văn Dần.
Theo Trưởng ban Công tác mặt trận bản Cò Phạt La Văn Linh, ngày cầm tay Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là “một ngày lịch sử trọng đại” của đồng bào Đan Lai nơi đây vì được Nhà nước chứng nhận là chủ sở hữu của mảnh đất xây nhà và ruộng vườn của gia đình. Cùng với đó, được hỗ trợ xây mới, sửa chữa nhà ở khiến niềm vui nhân đôi. Từ chỗ sống dựa vào rừng, hái lượm, sản xuất tự nhiên, bà con giờ đã biết nuôi nhốt trâu, bò, biết sản xuất lúa nước, nhận khoán bảo vệ rừng. Đặc biệt, nhiều thanh niên của bản đi làm công nhân, kết hôn với người ở các địa phương khác; một số người đã biết đi xuất khẩu lao động, gửi tiền về cho gia đình. Cuộc sống bà con đang dần tốt lên, đời không còn như “tô Moong, tô Quang (con hươu, con nai) nữa.
Người Đan Lai biết ơn Đảng. Nhờ ánh sáng của Đảng, người Đan Lai lần đầu được nhìn thấy tờ giấy màu hồng mang tên mình, rồi có nhà sau hơn 600 năm bản được hình thành nơi vùng lõi Vườn quốc gia Pù Mát. Những ngày này, tiếng cười nói rộn ràng khắp bản, bà con kháo nhau, có đất có nhà rồi, từ nay ráng sức làm ăn.
Ông Lương Đình Việt, Bí thư Đảng ủy xã Môn Sơn cho biết, công tác xóa nhà tạm cho bà con đồng bào Đan Lai ở hai bản Cò Phạt và Búng gặp rất nhiều khó khăn. Bản ở sâu trong rừng, đường sá đi lại khó khăn không chỉ làm tăng giá vật liệu xây dựng, mà tiền công của thợ cũng cao hơn. Mỗi lần vào là phải ở luôn nhiều ngày nên dù công thợ cao hơn ngoài này, song ít người muốn vào trong đó. Kế hoạch đặt ra hoàn thành trước ngày 15/8, nhưng đến nay cơ bản đã xong.
"Có được kết quả tích cực này nhờ sự vào cuộc cả hệ thống chính trị, nhất là sự quan tâm, chỉ đạo kịp thời của lãnh đạo tỉnh trong việc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và điều chỉnh, có chính sách đặc thù, nâng mức kinh phí hỗ trợ", ông Việt nói.
Quốc Thanh