Ninh Bình: Kỷ niệm 200 năm ngày sinh Danh nhân Phạm Thận Duật

6 giờ trướcBài gốc

Danh nhân Phạm Thận Duật, tự Quan Thành, hiệu là Vọng Sơn, người làng Yên Mô Thượng, tổng Yên Mô, tỉnh Ninh Bình - nay thuộc xã Yên Mạc, tỉnh Ninh Bình. Ông sinh ngày 24 tháng 9 năm Ất Dậu (1825), là hậu duệ đời thứ 10 dòng họ Phạm Nhàn Ngu làng Yên Mô Thượng.

Năm 1850, Phạm Thận Duật đỗ Cử nhân kỳ thi Hương trường Nam năm Canh Tuất. Ông đã được triều đình cử nắm giữ nhiều vị trí quan trong trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, ngoại giao. Năm 1851, ông được bổ nhiện làm giáo thụ huyện Đoan Hùng (tỉnh Sơn Tây). Năm 1855, ông nhậm chức Tri châu Tuần Giáo (tỉnh Hưng Hóa). Năm 1857, Phạm Thận Duật đảm nhiệm Tri huyện Quế Dương và Võ Giàng, tỉnh Bắc Ninh. Một thời gian lại được thăng lên quan tỉnh, giữ các chức: Bang biện tỉnh vụ kiêm Đồn điền sứ, Án sát sứ, Bố chính sứ Bắc Ninh rồi quyền Tổng đốc Bắc Ninh.

Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Ninh Bình phối hợp với Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam tổ chức kỷ niệm 200 năm ngày sinh Danh nhân Phạm Thận Duật (1825 - 2025) vào sáng nay, 4/11

Năm 1873, khi Pháp đánh ra Bắc Kỳ, ông được cử đi tiếp quản các tỉnh và cắt đặt quan chức lâm thời, sau đó về giữ chức Tuần phủ Hà Nội. Năm 1874, ông được cử làm Tuần phủ Bắc Ninh. Năm 1875, ông cắt đặt các việc hành chính hai tỉnh Bắc Ninh - Thái Nguyên.

Năm 1876, Phạm Thận Duật về Huế làm Tham tri Bộ Lại, kiêm Phó Đô ngự sử Viện Đô sát, sau 4 tháng lại ra Bắc giữ chức Khâm sai Hà đê sứ, chỉ huy việc trị thủy sáu tỉnh tả ngạn sông Hồng. Trong hai năm, ông đã đề xuất nhiều biện pháp hộ đê đúng đắn, được tập hợp trong hai tập Hà đê tấu tập và Hà đê tấu tư tập.

Năm 1878, Phạm Thận Duật được vua giao việc xét duyệt, thẩm định bộ sách Khâm định Việt sử thông giám cương mục, quyền Thượng thư Bộ Hình, Phó Tổng tài Quốc Sử Quán, kiêm quản Quốc Tử Giám từ tháng 11/1878. Năm 1879, ông là Đại thần Viện Cơ mật, cùng năm đó được cử làm quan Độc quyền khoa thi Đình. Năm 1882, ông được cử làm thầy dạy cho hai ông hoàng Ưng Chân và Ưng Đường, sau này là các vua Dục Đức và Đồng Khánh.

Nhà tưởng niệm danh nhân Phạm Thận Duật tại Ninh Bình

Trước cuộc xâm lược của Pháp, Phạm Thận Duật là một vị quan chủ chiến trung thành. Ông cùng với Tôn Thất Thuyết âm thầm chuẩn bị kháng Pháp ngay tại Kinh đô Huế. Sau sự biến Kinh đô thất thủ, việc kháng Pháp ở Huế bất thành, ngày 23/5/1885, Phạm Thận Duật cùng Tôn Thất Thuyết và những người trung thành rời Huế, hộ giá vua Hàm Nghi lên đường kháng chiến, lập căn cứ địa ở vùng Tân Sở (Quảng Trị). Phạm Thận Duật là tác giả “Chiếu cần vương” để vua Hàm Nghi phát động phong trào chống Pháp, tổ chức lực lượng, vận động sĩ phu Bắc Hà dựng cờ Cần vương chống xâm lược.

Trên đường ra bắc liên kết sự ủng hộ với các phong trào khởi nghĩa Cần vương ở các tỉnh miền bắc, Phạm Thận Duật bị bắt. Ông từ chối mọi lời dụ dỗ, bất hợp tác với kẻ xâm lược. Sau khi giam một tháng ở Côn Đảo, Pháp đày Phạm Thận Duật đi đảo Tahiti ở nam Thái Bình Dương. Trên hải trình khắc nghiệt, ông lâm bệnh rồi qua đời ngày 29/11/1885, trên vùng biển Malaysia ngày nay.

Hơn 30 năm làm quan, từ năm 1851 đến năm 1885, Phạm Thận Duật đã có nhiều cống hiến cho triều đình, cho nhân dân và cho nền văn hóa Việt Nam nói chung. Khi trở lại Kinh thành Huế và giữ nhiều chức vụ trọng yếu, Phạm Thận Duật trở thành một gương mặt chính trị nổi bật. Ông là một đại thần có tầm ảnh hưởng lớn. Khi đất nước đối diện với âm mưu xâm lược của thực dân Pháp, ông kiên quyết đứng về phía chủ chiến, cùng Tôn Thất Thuyết và một số quan lại trung thành đưa vua Hàm Nghi xuất bôn ra căn cứ sơn phòng Quảng Trị, rồi lên căn cứ Tân Sở, khởi thảo chiếu Cần Vương để vua Hàm Nghi phát động phong trào kháng chiến, kêu gọi sĩ phu cả nước đứng lên chống xâm lược.

Trong bối cảnh xã hội Việt Nam nửa cuối thế kỉ XIX đầy biến động, đối mặt với nhiều khó khăn, thử thách, đặc biệt là với cuộc xâm lược của chủ nghĩa thực dân phương Tây, Phạm Thận Duật đã khẳng định bản lĩnh, trí tuệ và tâm huyết của một bậc sĩ phu hết lòng vì dân, vì nước. Phạm Thận Duật luôn hiện diện ở những thời điểm nóng bỏng nhất, luôn thể hiện bản lĩnh chính trị và quyết tâm bảo vệ Tổ quốc.

Phạm Thận Duật là một nhà văn hóa, một học giả có đóng góp lớn trên nhiều lĩnh vực khác nhau như giáo dục, sử học, văn học, nhân học, ngôn ngữ học, Việt Nam học - như thuật ngữ ngày nay thường định nghĩa. Các ghi chép của ông về đồng bào các dân tộc thiểu số vùng Tây Bắc đã đưa ông trở thành một học giả tiêu biểu của Việt Nam có phương pháp tiên tiến trong tiếp cận tri thức nhân học thế giới. Ông để lại nhiều tác phẩm có giá trị cao về văn học, sử học, dân tộc học, sử họ, có nhiều đóng góp khi giữ trọng trách biên soạn, thẩm định các bộ quốc sử thời Nguyễn, và cả về vấn đề trị thủy, thích ứng và chống lại thiên tai lũ lụt...

Là một trong các quan chức năng động và xông pha của triều đình, cả cuộc đời Phạm Thận Duật gắn bó với vận mệnh của dân tộc, với nền văn hóa Việt Nam. Phạm Thận Duật là nhân vật lịch sử ghi đậm dấu ấn thời đại. Ông là tấm gương sáng về đạo đức và nhân cách cao đẹp, là mẫu mực của tài năng và tri thức, là sự kết hợp hiếm có giữa trách nhiệm và tình cảm trong công việc.

Lễ kỷ niệm 200 năm ngày sinh Danh nhân Phạm Thận Duật (1825-2025) là dịp để tỉnh Ninh Bình và cả nước tôn vinh vai trò, đóng góp to lớn của Danh nhân Phạm Thận Duật trong tiến trình lịch sử, văn hóa của dân tộc; góp thêm nguồn lực tinh thần, khẳng định vai trò của văn hóa - con người trong tiến trình phát triển.

Nguồn ANTĐ : https://anninhthudo.vn/ninh-binh-ky-niem-200-nam-ngay-sinh-danh-nhan-pham-than-duat-post628845.antd