Cán bộ, chiến sĩ Đội K72 (Quân khu 7) đào tìm hài cốt liệt sĩ tại ấp Mang Cải, xã Lộc Tấn, tỉnh Đồng Nai.
Giai đoạn 2021-2025 ghi dấu những nỗ lực bền bỉ, quyết liệt của cả hệ thống chính trị trong hành trình đưa các liệt sĩ trở về với đất mẹ cũng như xác định danh tính liệt sĩ.
Quyết liệt từ chỉ đạo đến hành động
5 năm qua, công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ luôn nhận được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo thường xuyên của Chính phủ, các bộ, ngành và Ban Chỉ đạo 515 các cấp. Cả nước duy trì 23 đội quy tập hài cốt liệt sĩ thường trực, làm nhiệm vụ cả trong nước và tại Lào, Campuchia. Các địa phương chủ động rà soát, bổ sung hồ sơ liệt sĩ; đẩy mạnh tuyên truyền, vận động nhân dân, nhất là các cựu chiến binh, nhân chứng lịch sử, cung cấp thông tin về nơi hy sinh, an táng của liệt sĩ.
Từ những nỗ lực đó, lực lượng chức năng đã tìm kiếm, quy tập được gần 7.000 hài cốt liệt sĩ ở trong nước và trên nước bạn Lào, Campuchia. Đằng sau những con số ấy là hàng nghìn chuyến đi băng rừng, vượt suối, đào bới trên những vùng đất từng là chiến trường ác liệt; là sự hy sinh thầm lặng của những cán bộ, chiến sĩ ngày đêm bám địa bàn, đối mặt với thời tiết khắc nghiệt, địa hình phức tạp và bom mìn còn sót lại sau chiến tranh. Tại Quân khu 4, trong 5 năm, lực lượng vũ trang đã tìm kiếm, quy tập được 1.380 hài cốt liệt sĩ (840 hài cốt tại Lào và 540 hài cốt trong nước), hầu hết chưa xác định được danh tính. Các lễ truy điệu, an táng được tổ chức trang nghiêm, chu đáo.
Hiện cả nước còn gần 176.000 hài cốt liệt sĩ chưa được tìm kiếm và khoảng 300.000 mộ liệt sĩ thiếu thông tin.
Việc xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin tiếp tục được đẩy mạnh bằng nhiều phương pháp. Hàng chục nghìn mẫu hài cốt và mẫu sinh phẩm thân nhân liệt sĩ đã được tiếp nhận, lưu trữ và đưa vào phân tích.
Theo Phó Cục trưởng Cục Người có công (Bộ Nội vụ) Vũ Ngọc Thủy, 5 năm qua, bằng phương pháp thực chứng, các địa phương, cơ quan, đơn vị đã xác định danh tính 2.560 hài cốt liệt sĩ; hơn 13.000 mẫu hài cốt đã được tiếp nhận, trong đó có hơn 9.300 mẫu đủ điều kiện phân tích. Qua phân tích 1.094 mẫu ADN, cơ quan chức năng xác định được danh tính 103 hài cốt liệt sĩ, thông báo cho thân nhân và chỉnh sửa thông tin trên bia mộ. Kết quả giám định được lưu trữ tại trung tâm phục vụ lâu dài cho công tác xác định danh tính hài cốt liệt sĩ.
Theo tổng hợp của Cục Tác chiến (Bộ Tổng Tham mưu, Bộ Quốc phòng), đến ngày 30/6/2025, cả nước đã hoàn thành kết luận địa bàn, lập bản đồ tìm kiếm, quy tập đợt 1 tại tất cả các tỉnh, thành phố; qua đó, khoanh vùng được hơn 112.000 liệt sĩ chưa được quy tập, tạo nền tảng quan trọng cho việc tổ chức tìm kiếm trong các giai đoạn tiếp theo.
Cùng với đó, công tác rà phá bom mìn, vật nổ phục vụ tìm kiếm, quy tập được đẩy mạnh, bảo đảm an toàn cho lực lượng làm nhiệm vụ và người dân, đồng thời góp phần phát triển kinh tế-xã hội tại các địa phương từng là chiến trường. Giai đoạn 2021-2025, các lực lượng đã rà phá hơn 7.900ha tại Quân khu 1 và Quân khu 2. Bộ Quốc phòng cũng đã phê duyệt các dự án rà phá bom mìn giai đoạn 2025-2027 với tổng diện tích hàng chục nghìn héc-ta.
Thách thức lớn trong hành trình đưa liệt sĩ trở về
Dù đạt nhiều kết quả, công tác tìm kiếm, quy tập và xác định danh tính hài cốt liệt sĩ vẫn đối mặt không ít thách thức. Hiện cả nước còn gần 176.000 hài cốt liệt sĩ chưa được tìm kiếm và khoảng 300.000 mộ liệt sĩ thiếu thông tin.
Theo Đại tá Bùi Yên Tĩnh, Phó Cục trưởng Cục Tác chiến, từ năm 2026, công tác kết luận địa bàn sẽ gặp nhiều khó khăn do phần lớn hồ sơ còn lại thuộc nhóm thiếu thông tin. Nhiều hài cốt liệt sĩ được an táng từ lâu, đã phân hủy mạnh hoặc trải qua nhiều lần di dời nên không bảo đảm chất lượng sinh phẩm phục vụ giám định ADN. Hiện còn khoảng 17.000 mẫu hài cốt liệt sĩ đã được thu thập nhưng chưa thể phân tích do vướng mắc về cơ chế, nguồn lực và điều kiện kỹ thuật. Riêng tỉnh Nghệ An có gần 7.000 liệt sĩ không còn thân nhân thuộc diện thu thập mẫu ADN để đối khớp thông tin.
Nhiều hài cốt liệt sĩ được an táng từ lâu, đã phân hủy mạnh hoặc trải qua nhiều lần di dời nên không bảo đảm chất lượng sinh phẩm phục vụ giám định ADN. Hiện còn khoảng 17.000 mẫu hài cốt liệt sĩ đã được thu thập nhưng chưa thể phân tích do vướng mắc về cơ chế, nguồn lực và điều kiện kỹ thuật. Riêng tỉnh Nghệ An có gần 7.000 liệt sĩ không còn thân nhân thuộc diện thu thập mẫu ADN để đối khớp thông tin.
Đại tá Bùi Yên Tĩnh,
Phó Cục trưởng Cục Tác chiến
Công tác xác định danh tính bằng phương pháp thực chứng cũng gặp nhiều khó khăn do thiếu thông tin về nơi hy sinh, nơi an táng ban đầu; hồ sơ, sơ đồ chôn cất không đầy đủ; việc giải mã ký hiệu, phiên hiệu đơn vị trong chiến tranh còn hạn chế. Từ thực tiễn đó, các cơ quan chuyên môn xác định cần tiếp tục đổi mới cách làm; đẩy nhanh số hóa toàn diện hồ sơ liệt sĩ; tích hợp, làm sạch dữ liệu liên ngành; tăng cường ứng dụng khoa học-công nghệ và mở rộng hợp tác quốc tế; hoàn thiện cơ chế, chính sách, bảo đảm nguồn lực cho nhiệm vụ đặc biệt này.
Tại Hội nghị tổng kết thực hiện nhiệm vụ tìm kiếm, quy tập và xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin giai đoạn 2021-2025, Phó Thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh: "Công tác tìm kiếm, quy tập và xác định danh tính hài cốt liệt sĩ không chỉ là nhiệm vụ chính trị thiêng liêng mà còn là mệnh lệnh từ trái tim, thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” và đáp ứng nguyện vọng của nhân dân và thân nhân liệt sĩ".
Phó Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành tăng cường phối hợp, khẩn trương thống nhất giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ tìm kiếm, quy tập và xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin đến năm 2030 và những năm tiếp theo; trọng tâm là hoàn thiện đồng bộ hệ thống chính sách; xác định rõ các vùng, địa bàn trọng điểm, phát huy trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức, đơn vị liên quan; đẩy mạnh các phong trào thi đua, chung tay thực hiện hiệu quả nhiệm vụ.
ANH THƠ