Nỗ lực cải cách quản lý và sử dụng viện trợ phi ODA

5 giờ trướcBài gốc

Thời điểm sửa đổi rất cần thiết và kịp thời

Tại hội thảo góp ý Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định số 80/2020/NĐ-CP do Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam tổ chức tuần qua tại Hà Nội, ông Phạm Ngọc Linh - Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật Việt Nam cho biết, thực tiễn 5 năm qua cho thấy Nghị định 80/2020/NĐ-CP đã góp phần tạo cơ sở pháp lý trong quản lý viện trợ phi ODA.

Tuy nhiên, qua quá trình thực hiện, Nghị định 80/2020/NĐ-CP vẫn còn nhiều bất cập đòi hỏi cần phải có sự thay đổi cho phù hợp với tính hình mới như: chưa phân định rõ giữa viện trợ và hợp tác nghiên cứu, thủ tục phê duyệt còn kéo dài, thẩm quyền chưa rõ ràng, một số nội dung chồng chéo với các luật khác.

Tờ trình Dự thảo Nghị định thay thế Nghị đinh 80/2020/NĐ-CP sẽ gỡ các khó khăn, vướng mắc, tạo hành lang pháp lý thuận lợi thúc đẩy khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Ảnh tư liệu

Vì vậy, các chuyên gia đánh giá, việc Bộ Tài chính xây dựng Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 80/2020/NĐ-CP thời điểm này là rất cần thiết và kịp thời. Qua đó, nhằm thực hiện và thống nhất quan điểm lãnh đạo và chỉ đạo xuyên suốt của Đảng và Nhà nước tại Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Chỉ thị số 49-CT/TW ngày 28/6/2025 về công tác phi chính phủ nước ngoài và các văn bản quy phạm pháp luật khác.

Việc xây dựng Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 80/2020/NĐ-CP sẽ kịp thời tháo gỡ những khó khăn, rào cản trong thực tiễn triển khai đang tồn tại như: chưa phân định rõ nguồn vốn ODA hay không thuộc ODA; quy trình thẩm định phải xin ý kiến tất cả các bộ, ngành không phân biệt quy mô, tạo gánh nặng hành chính cho một số bộ, ngành cũng như làm giảm động lực vận động, thu hút nguồn vốn viện trợ nước ngoài không hoàn lại của các cơ quan, tổ chức trong nước…; rút ngắn thủ tục hồ sơ, thời hạn thẩm định.

Chặn “điểm nghẽn mềm” ở khâu phối hợp

Theo các chuyên gia, cần quy định rõ thời gian trả lời của cơ quan được xin ý kiến (ví dụ 5 - 7 ngày làm việc) kể từ khi nhận được hồ sơ. Thời gian này vẫn nằm trong khung 15 ngày thẩm định theo dự thảo, để chặn “điểm nghẽn mềm” ở khâu phối hợp. Tất cả quy trình được thực hiện trên nền tảng số.

Đánh giá về những điểm mới trong Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 80/2020/NĐ-CP, các chuyên gia cho rằng, dự thảo đã thể hiện nhiều cải tiến quan trọng về quản lý và sử dụng viện trợ phi ODA. Một trong những điểm tích cực thấy rõ và được đánh giá cao trong dự thảo lần này là thời hạn thẩm định đã được rút ngắn từ 20 ngày xuống còn 15 ngày so với trước đây, cho thấy nỗ lực cải cách thủ tục hành chính. Điều này bảo đảm tính kịp thời trong việc phê duyệt và triển khai các khoản viện trợ, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu viện trợ khẩn cấp ngày càng gia tăng do thiên tai, dịch bệnh.

Tiếp đó, thủ tục hồ sơ cũng được đơn giản hóa, nhiều yêu cầu về công chứng hoặc bản dịch tài liệu đã được bãi bỏ, thay bằng cơ chế tăng cường trách nhiệm của chủ dự án đối với bản gốc và nội dung hồ sơ. Đây là điểm mới giúp giảm chi phí, tiết kiệm thời gian và hạn chế sự chồng chéo trong quá trình chuẩn bị hồ sơ.

Một điểm tiến bộ khác là dự thảo đã mở rộng phạm vi đối tượng được phép tiếp nhận viện trợ, bổ sung thêm các tổ chức và doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Điểm này phù hợp với định hướng phát triển kinh tế tri thức và khuyến khích khởi nghiệp sáng tạo mà Chính phủ đang theo đuổi.

Ngoài ra, việc xây dựng Cơ sở Dữ liệu quốc gia về viện trợ được quy định tại dự thảo thể hiện bước tiến mạnh mẽ trong lộ trình chuyển đổi số, giúp minh bạch hóa toàn bộ quá trình tiếp nhận, quản lý, sử dụng nguồn viện trợ và tạo thuận lợi cho việc giám sát, tra cứu, kết nối thông tin giữa các cơ quan, tổ chức. Đặc biệt, dự thảo cũng nâng cao trách nhiệm giải trình khi quy định rõ cơ quan chủ quản phải chịu trách nhiệm toàn diện đối với các khoản viện trợ mà mình phê duyệt, qua đó tránh tình trạng “khoán trắng” trách nhiệm và nâng cao tính minh bạch trong sử dụng nguồn lực quốc tế.

Những cải tiến này cho thấy dự thảo không chỉ hướng đến tinh gọn thủ tục, mà còn tiệm cận mô hình quản lý viện trợ hiện đại, minh bạch và thân thiện với cả Nhà nước lẫn các tổ chức thụ hưởng.

Chú ý tới “vòng đời số hóa”

Bên cạnh những điểm mới tích cực của Dự thảo, các chuyên gia cũng chỉ ra những điểm cân nhắc hoàn thiện đối với ban soạn thảo. Trong đó, vấn đề chuyển đổi số và Cơ sở Dữ liệu quốc gia về viện trợ - một cửa điện tử, một “vòng đời số hóa” được đặc biệt nhấn mạnh.

Các chuyên gia đề nghị Bộ Tài chính, với vai trò cơ quan đầu mối quản lý nhà nước về viện trợ, thực hiện chuẩn hóa kiến trúc dữ liệu và vận hành Cơ sở Dữ liệu quốc gia về viện trợ, bảo đảm việc đồng bộ dữ liệu theo thời gian thực giữa trung ương và địa phương nhằm phục vụ công tác giám sát, quyết toán và báo cáo.

Trên cơ sở đó, sửa quy định tại Điều 8 (không cần lập 6 bộ hồ sơ, mà chỉ chuẩn bị hồ sơ file mềm) để toàn bộ quy trình thủ tục liên quan đến tiếp nhận, thẩm định, lấy ý kiến, phê duyệt hoặc điều chỉnh, bàn giao và kết thúc khoản viện trợ cần được thực hiện 100% trực tuyến trên cùng một nền tảng. Đồng thời, áp dụng chữ ký số, bảo đảm các cơ quan phối hợp (như Bộ Công an, các bộ, sở chuyên ngành) phản hồi trực tiếp trên hệ thống, mà không yêu cầu bên tiếp nhận viện trợ nộp thêm hồ sơ giấy. Quy định này phù hợp với chủ trương xây dựng Chính phủ số, góp phần nâng cao tính minh bạch, giảm chi phí tuân thủ và rút ngắn thời gian xử lý thủ tục hành chính.

Ngoài ra, các chuyên gia cũng nhấn mạnh tới yêu cầu viện trợ khẩn cấp/khắc phục hậu quả - thực tiễn hơn, nhưng không đổi thẩm quyền. Cụ thể, cơ quan soạn thảo có thể cân nhắc kéo dài khung thời gian lên 6 tháng (cứu trợ) và 12 tháng (khắc phục thiên tai), vẫn giữ thẩm quyền phê duyệt như dự thảo; áp dụng quy trình điện tử (biểu mẫu tối giản, hậu kiểm) để phù hợp thực địa mà không tăng thủ tục…

Sẽ phân cấp, giao quyền tự chủ cho các tổ chức khoa học công nghệ, cơ sở giáo dục

Tại Tờ trình Dự thảo Nghị định thay thế Nghị đinh 80/2020/NĐ-CP, Bộ Tài chính cho biết, việc sửa đổi các quy định về sử dụng viện trợ không hoàn lại không thuộc hỗ trợ phát triển chính thức của các cơ quan, tổ chức, cá nhân nước ngoài dành cho Việt Nam sẽ theo hướng phân cấp, giao quyền tự chủ cho các tổ chức khoa học công nghệ, cơ sở giáo dục đại học công lập.

Song song với đó là tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc, tạo hành lang pháp lý thuận lợi thúc đẩy khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Việc sửa đổi hướng tới đơn giản hóa thủ tục hành chính, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong công tác quản lý nhà nước. Việc sửa đổi cũng nhằm mục đích tập trung nguồn lực đầu tư từ ngân sách nhà nước, thu hút đầu tư ngoài ngân sách cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo…

Đồng thời, tách bạch giữa viện trợ cho đơn vị sự nghiệp công lập (là viện trợ cho công tác giảng dạy, nghiên cứu khoa học) và hợp đồng hợp tác nghiên cứu phân chia kết quả giữa các bên (không phải là viện trợ). Theo đó kết quả, sản phẩm nghiên cứu được phân chia, thuộc sở hữu của các bên tham gia nghiên cứu và không phải là tài sản công thì không thuộc phạm vi điều chỉnh của Nghị định thay thế, không phải thực hiện các thủ tục thẩm định, phê duyệt tiếp nhận viện trợ, bố trí dự toán, hạch toán, quyết toán vốn ngân sách nhà nước. Việc tiếp nhận và thực hiện các hợp đồng này thực hiện theo quy định của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo và pháp luật có liên quan.

Thảo Miên

Nguồn Thời báo Tài chính : https://thoibaotaichinhvietnam.vn/no-luc-cai-cach-quan-ly-va-su-dung-vien-tro-phi-oda-183355.html