Nỗ lực khắc phục hậu quả bom, mìn, hàn gắn vết thương chiến tranh

7 giờ trướcBài gốc

Những con số xót xa

Bom, mìn tước đi những quyền cơ bản nhất của con người là quyền được sống, được đi lại, được lao động, sản xuất, được học hành... Nguy cơ bom, mìn sót lại sau chiến tranh ở Việt Nam không chỉ tồn tại ở vùng biên giới, rừng núi, mà cả ở đồng bằng, khu dân cư, thậm chí ngay trong đô thị.

Bộ đội Công binh chuẩn bị hủy những quả bom lớn rà phá được trên địa bàn miền Trung. Ảnh do Trung tâm Công nghệ xử lý bom, mìn cung cấp

Theo số liệu thống kê, tính đến tháng 6-2025, diện tích đất bị ô nhiễm bom, mìn (ÔNBM) tại Việt Nam còn khoảng 5,54 triệu héc-ta, tương đương gần 17% diện tích tự nhiên cả nước; lượng bom đạn còn sót ước khoảng 800.000 tấn. Từ năm 1975 đến nay, bom, mìn đã cướp đi sinh mạng của hơn 40.000 người và làm hơn 60.000 người bị thương, phần lớn là lao động chính, đồng bào dân tộc thiểu số và trẻ em. Riêng khu vực miền Trung, nơi chịu ảnh hưởng nặng nề nhất đã ghi nhận hơn 22.800 nạn nhân bom, mìn (hơn 10.500 người tử vong và hơn 12.000 người bị thương). Ở phía Bắc, riêng tỉnh Lạng Sơn còn khoảng 21.000ha diện tích đất bị ÔNBM, vật nổ. Hiện nay, nhiều người dân vẫn phải sinh sống, canh tác trên những mảnh đất còn vùi lấp bom, mìn.

Những con số trên cho thấy nguy cơ bom, mìn luôn hiện hữu ở rất nhiều nơi, không chỉ đe dọa tính mạng, sức khỏe nhân dân mà còn chặn đứng sinh kế, khiến không gian phát triển bị đứt gãy. Hàng triệu héc-ta đất ÔNBM bị “treo” nhiều năm; không ít dự án hạ tầng, du lịch, năng lượng theo đó chậm triển khai, kéo theo chi phí đầu tư và chi phí xã hội tăng cao. Ở nhiều vùng quê, người dân vẫn canh cánh nỗi lo khi canh tác trên ruộng đồng còn ÔNBM, còn trẻ em vẫn vô tư chơi đùa trên những mảnh đất tiềm ẩn nguy hiểm. Vì thế, làm sạch đất ÔNBM không chỉ là mục tiêu an toàn mà còn là “đòn bẩy” sinh kế, giải phóng nguồn lực cho tái cơ cấu kinh tế nông thôn, phát triển lâm nghiệp bền vững, hạ tầng và du lịch cộng đồng...

Đi đúng hướng, có bước tiến rõ rệt

Những năm qua, Việt Nam đã nhận được sự hỗ trợ, đồng hành của nhiều nước, tổ chức, doanh nghiệp trong nước và quốc tế về công tác KPHQBM. Tuy nhiên, với diện tích đất ÔNBM còn quá lớn, công việc này vẫn đối mặt với muôn vàn khó khăn: Nguồn lực hạn chế; trang thiết bị chưa đồng bộ; chính sách chưa đáp ứng yêu cầu; vận động tài trợ quốc tế chưa có kế hoạch dài hạn; chưa mở rộng đối tác...

Cán bộ, chiến sĩ Trung tâm Công nghệ xử lý bom, mìn (Binh chủng Công binh) trục vớt quả bom lớn dưới lòng sông ở gần cầu Long Biên, TP Hà Nội.

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, quản lý thống nhất của Nhà nước, Quân đội giữ vai trò nòng cốt, phối hợp chặt chẽ với các lực lượng, địa phương, các đối tác quốc tế đã triển khai đồng bộ công tác KPHQBM. Giai đoạn 2023-2024, Bộ Quốc phòng chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương triển khai hoạt động điều tra, khảo sát, rà phá bom, mìn trên toàn quốc được hơn 73.000ha. Điển hình là Dự án “Rà phá bom, mìn, vật nổ phục vụ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ hy sinh trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trên địa bàn tỉnh Hà Giang” giai đoạn 2020-2025 (đã hoàn thành được 3.200ha); vận động, triển khai 44 dự án với tổng giá trị viện trợ cam kết 138,5 triệu USD.

Thiếu tướng Trần Trung Hòa, Tư lệnh Binh chủng Công binh, Tổng giám đốc Trung tâm Hành động bom mìn Quốc gia Việt Nam, cho biết: Giai đoạn 2023-2024, Trung tâm Hành động bom mìn Quốc gia Việt Nam đã phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương, các tổ chức quốc tế triển khai toàn diện các mục tiêu, nhiệm vụ của chương trình, kế hoạch KPHQBM sau chiến tranh. Trong đó, đã tham mưu với cấp trên xây dựng, ban hành kế hoạch, đề án, văn bản pháp lý, xây dựng chương trình đào tạo làm cơ sở cho công tác vận động tài trợ và sử dụng hiệu quả, minh bạch các nguồn lực để đẩy mạnh các hoạt động KPHQBM.

Bên cạnh đó, công tác giáo dục phòng tránh tai nạn bom, mìn cũng được chú trọng với hơn 1.900 buổi tuyên truyền trực tiếp, hàng trăm buổi tuyên truyền lưu động và thường xuyên tuyên truyền trên báo chí, loa phát thanh, chiếu phim tại các địa phương, đơn vị; sản xuất hàng trăm thông điệp, khẩu hiệu tuyên truyền... Trong hai năm gần đây, các hoạt động huấn luyện, đào tạo cấp mới và cấp đổi chứng chỉ về điều tra, khảo sát, rà phá bom, mìn được triển khai cho gần 1.300 cán bộ, nhân viên là đội trưởng, kỹ thuật viên, cán bộ quản lý chất lượng và giám sát viên thuộc lực lượng công binh toàn quân.

Việt Nam cũng đang thực hiện hiệu quả công tác hợp tác quốc tế trong KPHQBM. Mới đây, tại hội nghị vận động tài trợ nguồn lực phục vụ công tác KPHQBM sau chiến tranh ở Việt Nam, ngài Marc Evans Knapper, Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Hợp chúng quốc Hoa Kỳ tại Việt Nam cho biết: "Hoa Kỳ đã làm đối tác trong lĩnh vực rà phá bom, mìn với Việt Nam từ năm 1993. Tính riêng trong năm 2024, Hoa Kỳ đã hỗ trợ Việt Nam rà phá bom, mìn với diện tích 14.000ha đất, hủy 23.000 vật liệu nguy hiểm, hỗ trợ 2 triệu người là nạn nhân bom, mìn; tổ chức huấn luyện cho đội ngũ kỹ thuật của Việt Nam để nâng cao hơn nữa năng lực rà phá, KPHQBM. KPHQBM sau chiến tranh tại Việt Nam là công việc quan trọng, cần thiết. Chúng tôi chân thành mong muốn người dân Việt Nam nói chung và trẻ em Việt Nam nói riêng được sống trong môi trường hòa bình, an toàn, nên sẽ cố gắng hỗ trợ để Việt Nam tăng cường hơn nữa năng lực rà phá, làm sạch những vùng đất bị ÔNBM”.

Cần tăng cường phối hợp, đẩy nhanh tiến độ

Diện tích đất ÔNBM còn rất lớn; địa hình phức tạp, khí hậu khắc nghiệt; mật độ vật nổ không đồng đều, nhiều “điểm nóng” nằm đan xen khu dân cư, nương rẫy; nguồn lực quốc gia còn hạn chế; trong khi chi phí rà phá cao, yêu cầu an toàn khắt khe, tiến độ không thể “đốt cháy giai đoạn”... Đó là những yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ xử lý ÔNBM, đòi hỏi cách tiếp cận chiến lược, bền bỉ, kiên định phương châm an toàn, hiệu quả, bền vững.

Trung tâm Công nghệ xử lý bom, mìn (Binh chủng Công binh) tập kết bom rà phá được tại vị trí hủy nổ. Ảnh do Trung tâm Công nghệ xử lý bom, mìn cung cấp

Theo các chuyên gia về KPHQBM, trước mắt, cần tăng cường phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị chức năng trong việc tham mưu, xây dựng đề án, dự án và hoàn thiện hệ thống pháp lý, tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tham gia KPHQBM. Cùng với đó, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục phòng tránh tai nạn bom, mìn; đổi mới nội dung, đa dạng hóa hình thức, phát huy vai trò của cộng đồng, đưa nội dung giáo dục KPHQBM vào trường học ở những vùng bị ảnh hưởng của bom, mìn; mở rộng chương trình truyền thông lưu động, ứng dụng số như bản đồ cảnh báo bom, mìn, lập đường dây nóng...

Cần tiếp tục tăng cường hợp tác quốc tế, tổ chức hội nghị, hội thảo, ký kết bản ghi nhớ với các tổ chức quốc tế, tranh thủ nguồn lực tài chính, kỹ thuật để đẩy nhanh tiến độ KPHQBM; đồng thời đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, đổi mới công nghệ, huấn luyện chuyên sâu, đào tạo giám sát viên, kỹ thuật viên; đặc biệt quan tâm đến chế độ, chính sách cho những người trực tiếp làm nhiệm vụ xử lý ÔNBM tại những địa bàn khó khăn.

KPHQBM là hành trình dài, đòi hỏi sự kiên định, bền bỉ và tinh thần trách nhiệm rất cao. Có như vậy mới dần hàn gắn được vết thương chiến tranh và giá trị nhân văn lan tỏa, mang lại cuộc sống hòa bình thực sự cho nhân dân, góp phần phát triển đất nước.

Nguồn QĐND : https://www.qdnd.vn/nuoi-duong-van-hoa-bo-doi-cu-ho/no-luc-khac-phuc-hau-qua-bom-min-han-gan-vet-thuong-chien-tranh-1007509