Không gian chỉ vỏn vẹn vài mét vuông, giường tầng xếp san sát nhau, mức giá thuê rẻ hơn đáng kể so với phòng trọ truyền thống - sleep box đang trở thành lựa chọn mới mẻ ở các đô thị lớn. Nhưng liệu đây có phải là giải pháp bền vững, hay chỉ là một “lối thoát” tạm thời khi chi phí nhà ở vượt quá khả năng chi trả của người trẻ?
Khách thuê không biết ngày hay đêm
Trong hai năm gần đây, Hà Nội và TP.HCM chứng kiến sự xuất hiện của hàng loạt cơ sở cho thuê “sleep box” - không gian ngủ dạng hộp được thiết kế gọn gàng, xếp tầng và phân chia bằng vách gỗ hoặc vách nhựa. Với giá thuê dao động từ 1,2 - 1,8 triệu đồng/người/tháng, sleep box nhanh chóng trở thành “cứu cánh” cho nhiều sinh viên và lao động trẻ.
Giá thuê từng box dao động từ 1,3 - 2 triệu đồng/tháng.
Anh Lê Minh Tuấn, chủ một cơ sở sleep box ở phường Cầu Giấy (Hà Nội), chia sẻ: “Diện tích mặt bằng chỉ 60m2, tôi thiết kế thành hơn 20 giường hộp. Tính trung bình mỗi giường 1,5 triệu đồng thì doanh thu đã gấp đôi so với cho thuê nguyên căn. Khó khăn nhất là quản lý vệ sinh, an ninh và sự hài lòng của khách”.
Nguyễn Văn Hùng, sinh viên năm 3 Đại học Công nghiệp Hà Nội nói: “Box chỉ rộng bằng chiếc giường đơn, đủ để nằm nghỉ. Nhưng giá 1,3 triệu đồng/tháng giúp tôi bớt áp lực. Đi học cả ngày, tối về ngủ thôi, tạm vậy cũng được. Sự đánh đổi ở đây là gần như không có không gian riêng tư: chỉ một tấm rèm vải hoặc cửa trượt mỏng ngăn cách với giường bên cạnh”.
Các khu sleep box thường tận dụng tầng hầm, tầng lửng hoặc nhà dân cải tạo. Không gian khép kín, thông gió kém, dễ gây cảm giác bí bách. Việc sinh hoạt như học tập, nấu ăn, tiếp khách… hầu như không thể thực hiện, buộc người thuê phải tìm thêm dịch vụ bên ngoài.
Nhiều hộp ngủ có chiều cao hạn chế, khách thuê chỉ ngồi không thể đứng.
Theo phản ánh của một số người thuê, hệ thống phòng cháy chữa cháy ở nhiều cơ sở chưa đạt chuẩn, lối thoát hiểm hẹp. Khi tập trung quá nhiều người trong không gian nhỏ, nguy cơ cháy nổ, dịch bệnh lây lan hay trộm cắp đều gia tăng.
Đa phần sleep box hiện nay hoạt động theo mô hình “nhà trọ mini cải tiến”, chưa có khung pháp lý cụ thể. Chính quyền địa phương gặp khó trong quản lý vì loại hình này chưa được định danh trong hệ thống pháp luật về nhà ở.
Dù tồn tại nhiều hạn chế, sleep box vẫn được xem là phương án cấp bách cho sinh viên mới nhập học hoặc lao động ngắn hạn. Song về lâu dài, đây khó có thể thay thế nhu cầu về một chỗ ở ổn định, đáp ứng cả sinh hoạt lẫn học tập.
Cơ hội và hiểm họa từ mô hình “sleep box”
Ông Vũ Hoàng Hải - Giám đốc một công ty môi giới cho thuê phòng trọ Hà Nội cho biết, giá thuê căn hộ mini và phòng trọ ở Hà Nội và TP.HCM đã tăng từ 10 - 15% chỉ trong vòng một năm qua. Khi mặt bằng giá vượt quá khả năng chi trả của sinh viên và lao động phổ thông, sleep box nhanh chóng lấp đầy khoảng trống bằng chi phí rẻ hơn.
Điểm khác biệt lớn nhất của sleep box là “chia nhỏ diện tích để tối đa hóa lợi nhuận”. Với cùng một căn hộ, thay vì cho thuê 5 - 6 triệu đồng, chủ nhà có thể thu về gấp rưỡi, thậm chí gấp đôi nếu chia thành 20 - 25 giường hộp. Điều này giống mô hình “coworking space” nhưng áp dụng cho nhu cầu ngủ nghỉ.
Thay vì cho thuê cả căn, nhiều chủ nhà chia nhỏ diện tích thuê để kiếm thêm thu nhập.
Sự xuất hiện của sleep box khiến nhiều chủ phòng trọ giá rẻ chịu áp lực cạnh tranh. Một số buộc phải hạ giá hoặc cải thiện tiện ích. Tuy nhiên, nếu sleep box lan rộng mà không kiểm soát, thị trường có nguy cơ mất cân đối, hình thành “ổ trọ chật hẹp” ngay trong lòng đô thị.
Với mức thu nhập hạn chế, sinh viên và lao động buộc phải lựa chọn sleep box dù điều kiện sống không đảm bảo. Về ngắn hạn, đây là cách giảm chi phí. Nhưng về dài hạn, nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe, học tập và tinh thần là rất lớn.
Nếu hàng loạt sleep box mọc lên tự phát, tình trạng quá tải hạ tầng, mất an ninh trật tự, nguy cơ cháy nổ có thể xảy ra. Các chuyên gia cảnh báo đây có thể trở thành “điểm nóng” trong quản lý đô thị nếu không sớm đưa vào khung pháp lý.
Hiện nay, luật Nhà ở và các quy chuẩn xây dựng chưa đề cập đến mô hình này. Các chuyên gia đề xuất cần ban hành quy chuẩn diện tích tối thiểu cho mỗi người, quy định về thông gió, phòng cháy chữa cháy, đồng thời có cơ chế cấp phép và kiểm tra định kỳ.
Về bản chất, sleep box chỉ phản ánh sự thích ứng ngắn hạn của thị trường trước tình trạng cung - cầu mất cân đối. Muốn giải quyết tận gốc, cần phát triển mạnh mẽ ký túc xá, nhà ở xã hội cho sinh viên và lao động thu nhập thấp. Nếu không, sleep box có thể biến thành “con dao hai lưỡi”: vừa hỗ trợ trước mắt, vừa gây hệ lụy cho đô thị trong dài hạn.
Sleep box phản ánh sự thích ứng linh hoạt của thị trường trong bối cảnh chi phí thuê nhà ngày càng tăng. Mô hình này giúp một bộ phận sinh viên và lao động trẻ giảm bớt gánh nặng tài chính, nhưng đồng thời cũng đặt ra những vấn đề về an toàn, sức khỏe và chất lượng sống cần được lưu ý. Để phát huy ưu điểm và hạn chế rủi ro, sleep box nên được đặt trong khuôn khổ quản lý phù hợp, song song với việc phát triển thêm nguồn cung nhà ở giá rẻ và ký túc xá, nhằm đáp ứng đa dạng nhu cầu của người thuê.
Tiến Anh