Nobel Văn chương 2025 vinh danh bậc thầy sử thi Trung Âu

6 giờ trướcBài gốc

Vào lúc 18h ngày 9/10 (giờ Việt Nam), Viện Hàn lâm Thụy Điển đã công bố Giải Nobel Văn học năm 2025 thuộc về tiểu thuyết gia, nhà biên kịch người Hungary László Krasznahorkai "vì toàn bộ sự nghiệp văn chương đầy lôi cuốn và tầm nhìn sâu sắc, giữa nỗi kinh hoàng của ngày tận thế, vẫn khẳng định sức mạnh của nghệ thuật".

Với độc giả Việt Nam, tên tuổi của ông đã quen thuộc qua tác phẩm Vũ điệu quỷ Satan. Đây là lần thứ hai trong lịch sử Nobel Văn chương giải thưởng được trao cho một tác giả Hungary sau Imre Kertész (2002).

Nhà văn Hungary Laszlo Krasznahorkai. Ảnh: Getty.

Bậc thầy sử thi Trung Âu, từ nỗi ám ảnh hiện sinh đến hành trình hướng Đông

Anders Olsson, Chủ tịch Ủy ban Nobel, nhận định László Krasznahorkai là “bậc thầy sử thi Trung Âu”, người kế thừa tinh thần Kafka và Thomas Bernhard với phong cách văn chương phi lý, châm biếm và tràn ngập nỗi ám ảnh hiện sinh. Sau những tác phẩm nhuốm màu u tối, Krasznahorkai mở rộng tầm nhìn, hướng ngòi bút sang phương Đông bằng giọng văn chiêm nghiệm, sâu lắng.

Tiểu thuyết của Krasznahorkai thường đặt trong bối cảnh những ngôi làng lạnh lẽo ở Trung Âu, nơi con người chật vật đi tìm ý nghĩa tồn tại giữa một thế giới vắng bóng đức tin. Khi chỉ có vài tác phẩm của ông được dịch sang tiếng Anh, nhà phê bình James Wood từng nhận xét: “Sách của Krasznahorkai được chuyền tay nhau như một loại tiền tệ hiếm.”

László Krasznahorkai được xem là nhà văn Hungary đương đại quan trọng nhất. Ông sáng tác khoảng bảy tiểu thuyết dài, cùng nhiều truyện ngắn, tiểu luận và kịch bản phim. Những tác phẩm nổi bật như Satantango (1985) và The Melancholy of Resistance (1989) được đạo diễn Béla Tarr chuyển thể thành phim, tạo dấu ấn mạnh mẽ trong cả văn học lẫn điện ảnh châu Âu.

Năm 2015, ông nhận Giải Man Booker Quốc tế, khẳng định vị thế toàn cầu. Trước khi được xướng tên tại Nobel Văn chương 2025, Krasznahorkai đã nhiều năm được giới phê bình quốc tế xem là một trong những ứng viên xứng đáng nhất cho giải thưởng này.

Từ Hungary khép kín đến văn đàn thế giới

Nhà văn László Krasznahorkai sinh năm 1954 tại Gyula, một thị trấn nhỏ phía đông nam Hungary gần biên giới Romania.

Trước khi viết văn, ông từng theo học luật tại Đại học Tổng hợp Hungary và học ngôn ngữ sư phạm Hungary, rồi từng làm biên tập viên tại Nhà xuất bản Gondolat trong giai đoạn đầu sự nghiệp.

Tác phẩm đầu tay của ông, Satantango (1985), mang đậm bối cảnh vùng quê Hungary lụi tàn, đã làm nên tên tuổi ông trong văn đàn Hungary. Sau này, Satantango được đạo diễn Béla Tarr chuyển thể thành phim dài gần 7 giờ.

Viện Hàn lâm Thụy Điển nhận định tác phẩm là một “bức tranh dữ dội và ám ảnh” về một ngôi làng nghèo ở nông thôn Hungary, nơi niềm tin và hy vọng dường như đã cạn kiệt. “Cuốn tiểu thuyết khắc họa một xã hội đang trên đà suy tàn, bị bỏ lại bên lề trong thời khắc chuyển giao đầy biến động của lịch sử”, Viện Hàn lâm cho hay.

Krasznahorkai là tác giả giàu ảnh hưởng trong phong cách văn chương Trung Âu hiện đại, thường được so sánh với Kafka hay Thomas Bernhard, với những câu văn dài, dòng chảy cảm xúc dồn nén, cách kể chuyện đậm sắc hoang mạc tinh thần. Hội đồng Nobel ca ngợi tác giả này “vì toàn bộ sự nghiệp sáng tác hấp dẫn và tầm nhìn, giữa nỗi kinh hoàng ngày tận thế vẫn khẳng định sức mạnh của nghệ thuật”.

Ông là tác giả Hungary thứ hai giành Nobel Văn chương, nối tiếp Imre Kertész. Trước đó, ông từng đoạt Man Booker International Prize năm 2015, một trong những giải thưởng quốc tế danh giá về văn học dịch.

Chiến thắng của văn chương thách thức tư duy

Việc trao Nobel Văn chương cho nhà văn Krasznahorkai được nhìn nhận là một sự ghi nhận cho các tác giả viết “văn học thử thách” , những người không viết theo lối thị trường, mà theo hướng sáng tạo, sâu sắc, đôi khi khó tiếp cận.

Giải thưởng này có thể thúc đẩy sự chú ý đến văn chương thử nghiệm, đến việc dịch thuật những tác phẩm khó, cũng như nâng cao vị thế của tác phẩm văn học không phổ biến rộng nhưng có giá trị nội dung cao.

Ở Việt Nam, Vũ điệu quỷ Satan là tác phẩm đã được xuất bản (Nhã Nam), giúp bạn đọc trong nước phần nào tiếp cận với thế giới văn chương của ông.

Tiểu thuyết diễn ra tại một ngôi làng nghèo nàn, đổ nát ở nông thôn Hungary, nơi dường như bị thời gian bỏ quên sau khi hợp tác xã tan rã. Trong khung cảnh u ám ấy, những người dân lam lũ, mất phương hướng sống lay lắt giữa khát vọng đổi đời và sự suy đồi đạo đức.

Một ngày, Irimías, người từng được cho là đã chết bất ngờ trở về. Anh ta nhanh chóng được dân làng tôn sùng như đấng cứu thế có thể giúp họ làm lại cuộc đời. Nhưng đằng sau vẻ ngoài đầy lôi cuốn ấy, Irimías thực chất là kẻ cơ hội, biết cách thao túng niềm tin và tuyệt vọng của con người để phục vụ cho mục đích riêng.

Nobel văn chương 2025 cũng đặt ra yêu cầu cho dịch thuật và xuất bản, làm sao để giữ được phong cách “phi ngắt đoạn”, nhịp điệu dài lê thê mà vẫn không làm mất độc giả? Cộng đồng dịch giả và nhà xuất bản trong nước có thể nhìn nhận đây là cơ hội để giới thiệu tác phẩm thử thách đến độc giả yêu văn xuôi chuyên sâu.

Giải Nobel Văn học ra đời theo di chúc của Alfred Nobel – nhà phát minh và doanh nhân người Thụy Điển và được trao lần đầu năm 1901. Giải thưởng nhằm tôn vinh những tác phẩm có đóng góp đặc biệt cho nhân loại trong lĩnh vực văn chương, với giá trị hiện nay là 11 triệu crown Thụy Điển (tương đương khoảng 1,2 triệu USD).

Trong hơn một thế kỷ qua, nhiều tên tuổi lớn đã được xướng danh, từ nhà thơ Pháp Sully Prudhomme, chủ nhân giải Nobel đầu tiên, đến tiểu thuyết gia Mỹ William Faulkner (1949), cựu Thủ tướng Anh Winston Churchill (1953), nhà văn Thổ Nhĩ Kỳ Orhan Pamuk (2006), hay tác giả Na Uy Jon Fosse (2023). Năm 2024, giải thưởng vinh danh Han Kang – nhà văn Hàn Quốc, đồng thời là người phụ nữ thứ 18 và cũng là tác giả Hàn đầu tiên nhận được Nobel Văn học.

Mai Nguyễn

Nguồn Tri Thức & Cuộc Sống : https://kienthuc.net.vn/nobel-van-chuong-2025-vinh-danh-bac-thay-su-thi-trung-au-post1575911.html