Nobel Vật lý 2025 vinh danh ba nhà khoa học nghiên cứu về lượng tử

8 giờ trướcBài gốc

Ba nhà khoa học được vinh danh năm nay đều là những gương mặt kỳ cựu trong lĩnh vực vật lý lượng tử. Giáo sư John Clarke, 83 tuổi, sinh ra tại Anh, hiện giảng dạy tại Đại học California, Berkeley (Mỹ). Giáo sư Michel H. Devoret, 72 tuổi, người Pháp, đang công tác tại Đại học Yale và Đại học California, Santa Barbara (Mỹ). Giáo sư John M. Martinis, 67 tuổi, cũng đang giảng dạy tại Đại học California, Santa Barbara.

Ba nhà khoa học John Clarke, Michel H. Devoret và John M. Martinis (từ trái qua phải), giành giải Nobel Vật lý 2025. (Nguồn: Nobel Prize)

Hiệu ứng đường hầm lượng tử là hiện tượng các hạt có thể "xuyên qua" những rào cản mà theo các quy luật vật lý cổ điển, chúng lẽ ra không thể vượt qua. Việc chứng minh được hiện tượng này ở quy mô vĩ mô, cùng khả năng kiểm soát và lượng tử hóa năng lượng trong mạch điện, đã giúp các nhà khoa học tiến thêm một bước lớn trong việc hiểu và điều khiển thế giới lượng tử, một lĩnh vực vốn kỳ bí và khó nắm bắt.

Nếu những khám phá này được xem là nền tảng cho công nghệ của tương lai, thì người nhận giải Nobel Vật lý năm 2024 lại là những người đã thay đổi hiện tại. Hai nhà khoa học John Hopfield và Geoffrey Hinton đã được vinh danh vì đóng góp đặt nền móng cho trí tuệ nhân tạo (AI). Hopfield đã phát triển mô hình mạng nơ-ron có khả năng lưu trữ và tái tạo hình ảnh cũng như các mẫu dữ liệu, trong khi Hinton sáng tạo ra thuật toán học sâu, giúp máy tính tự động phát hiện các đặc trưng trong dữ liệu, tạo nên nền tảng cho các hệ thống AI tiên tiến ngày nay.

Trước đó, ngày 6/10, Giải Nobel Y sinh 2025 được trao cho Mary Brunkow, Fred Ramsdell và Shimon Sakaguchi. Ba nhà khoa học này được vinh danh vì những phát hiện mang tính đột phá về cơ chế "dung nạp miễn dịch ngoại vi" – quá trình giúp hệ thống miễn dịch tiêu diệt vi khuẩn gây hại mà không tấn công nhầm các tế bào khỏe mạnh của chính cơ thể. Phát hiện này được xem là chìa khóa quan trọng trong nghiên cứu các bệnh tự miễn và liệu pháp điều hòa miễn dịch.

Trong những ngày tới, các ủy ban Nobel sẽ tiếp tục công bố những cái tên được vinh danh ở các hạng mục Hóa học, Văn học và Hòa bình. Mỗi giải thưởng năm nay có giá trị 11 triệu crown Thụy Điển, tương đương 1,2 triệu USD.

Giải Nobel được đặt theo tên nhà hóa học, kỹ sư và doanh nhân người Thụy Điển Alfred Nobel, cũng là người phát minh ra thuốc nổ dynamite. Trong di chúc, ông để lại phần lớn tài sản của mình để tôn vinh "những người đã mang lại lợi ích lớn nhất cho nhân loại".

Các ủy ban khác nhau chịu trách nhiệm lựa chọn người đoạt giải ở từng lĩnh vực: Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển phụ trách giải Vật lý và Hóa học, Đại học Y khoa Karolinska lựa chọn giải Y sinh, Viện Hàn lâm Văn học Thụy Điển quyết định giải Văn học, còn Quốc hội Na Uy đảm nhận giải Hòa bình.

Ngoài ra, còn có Giải thưởng Khoa học Kinh tế tưởng nhớ Alfred Nobel, do Ngân hàng Trung ương Thụy Điển lập ra năm 1968, nhân dịp kỷ niệm 300 năm thành lập. Dù được bổ sung sau, giải thưởng này vẫn được trao cùng thời điểm với các giải Nobel truyền thống và mang ý nghĩa tri ân di sản khoa học của Alfred Nobel.

Xuân Minh

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/nobel-vat-ly-2025-vinh-danh-ba-nha-khoa-hoc-nghien-cuu-ve-luong-tu-169251007172252863.htm