Nỗi lo AI thông minh tới mức không cần thuê lao động

2 giờ trướcBài gốc

Tốc độ học của AI nhanh hơn con người rất nhiều

Khi các mô hình AI ngày càng thông minh và cần ít dữ liệu đào tạo hơn. Liệu hàng triệu công việc gán nhãn tại Ấn Độ có tan biến nhanh, như cách chúng xuất hiện? Bên cạnh đó, những góc khuất của ngành công nghiệp này, từ hiện tượng "AI rửa" (AI washing) cho đến sự hoài nghi về năng lực thực sự của công nghệ, đang đặt ra những thách thức lớn về tính bền vững của mô hình kinh tế "người dạy máy" này.

Khi AI thực chất là... "Actually Indians"

Trong khi các công ty ở Ấn Độ đang tận hưởng sự bùng nổ đơn hàng, thì tại Mỹ, nỗi sợ hãi về việc AI thay thế con người đang lớn lên từng ngày. Dario Amodei, đồng sáng lập Anthropic, từng đưa ra dự báo rùng mình rằng AI có thể xóa sổ khoảng 50% các công việc văn phòng cấp thấp trong vòng 5 năm tới. Sự lo ngại này đã dẫn đến những phản ứng dữ dội từ giới lao động công nghệ, đỉnh điểm là bức thư ngỏ của hơn 5.000 nhân viên Big Tech cảnh báo về tác hại khôn lường của việc phát triển AI bằng mọi giá.

Tuy nhiên, đằng sau tấm màn nhung của công nghệ cao siêu, một thực tế hài hước và có phần chua chát đang bị phơi bày. Trên các diễn đàn mạng xã hội như Reddit hay Blind, những câu chuyện đùa rằng AI thực chất là viết tắt của "Actually Indians" (tạm dịch: thực ra là người Ấn Độ) đang lan truyền chóng mặt. Trò đùa này không phải không có cơ sở. Nhiều startup công nghệ hào nhoáng đã sụp đổ sau khi bị phát hiện thực chất họ không sở hữu công nghệ AI tự động nào cả, mà chỉ đang sử dụng sức người ở châu Á để vận hành thủ công.

Điển hình là sự sụp đổ của các startup như Builder.ai và Nate, những công ty đã huy động được gần 500 triệu USD vốn đầu tư mạo hiểm. Cả hai đều phụ thuộc nặng nề vào nhân viên tại Ấn Độ và Philippines để thực hiện các tác vụ mà họ quảng cáo là do AI xử lý. Thuật ngữ "AI washing" (tẩy trắng bằng AI) - ám chỉ việc các công ty thổi phồng quá mức khả năng công nghệ của mình - đang trở thành một vấn nạn mới, tương tự như "greenwashing" trong lĩnh vực môi trường. Công ty luật toàn cầu A&O Shearman đã phải lên tiếng cảnh báo rằng ngày càng nhiều tập đoàn đang phóng đại những gì họ có thể làm với công nghệ mới.

Một nhà sáng lập startup về robot hình người tại California thừa nhận rằng văn hóa "Fake it until you make it" (Cứ giả vờ cho đến khi làm được thật) luôn là một phần của thung lũng Silicon. Ông cho rằng việc thuê ngoài sang châu Á hiện tại vẫn hấp dẫn về chi phí để lấp liếm cho những khả năng mà AI chưa làm được, nhưng khẳng định điều này sẽ không kéo dài mãi khi công nghệ thực sự phát triển theo quỹ đạo hiện tại.

"Con người trong vòng lặp" - Chốt chặn cuối cùng của công nghệ

Trước những lo ngại về việc AI sẽ sớm thông minh đến mức không cần con người dạy bảo nữa, các chuyên gia trong ngành tại Ấn Độ lại tỏ ra lạc quan một cách thận trọng. Madhukar Yarra của công ty NextWealth lập luận rằng AI về cơ bản là một "mô hình thống kê xác suất" được đào tạo dựa trên dữ liệu lịch sử, điều này khiến nó luôn có nguy cơ mắc sai lầm và hạn chế trong việc dự đoán tương lai.

Ông Yarra nhấn mạnh khái niệm "con người trong vòng lặp" (human in the loop) như một điều kiện tiên quyết để AI được áp dụng trong đời sống thực. Ông cho rằng lý do AI chưa được áp dụng trên quy mô lớn là do mọi người lầm tưởng nó là giải pháp một lần là xong. Thực tế, phần lớn công việc kinh doanh của các công ty như NextWealth hiện nay là xác minh hoặc xác thực các "trường hợp ngoại lệ" (corner cases) mà AI bó tay.

Ví dụ điển hình là một khách hàng công nghệ bán lẻ toàn cầu của NextWealth, cung cấp dịch vụ mua sắm không cần thu ngân. Dù hệ thống sử dụng thị giác máy tính và cảm biến hiện đại để phát hiện mặt hàng, sai sót vẫn thường xuyên xảy ra. Khi đó, vai trò của con người là giám sát từ xa, xác thực các mặt hàng trong giỏ hàng chỉ trong vài giây để đảm bảo tính chính xác tuyệt đối. Sự can thiệp của con người đóng vai trò như một chốt chặn an toàn mà máy móc chưa thể thay thế.

Hơn nữa, mối quan hệ bền chặt giữa các công ty thuê ngoài và khách hàng cũng là một tấm khiên bảo vệ việc làm. Neale Mahoney từ Đại học Stanford nhận định rằng nhiều công ty phương Tây đã có lịch sử lâu dài thuê ngoài các công việc cấp thấp sang châu Á và rất hài lòng với chất lượng cũng như chi phí. Trừ khi AI có thể chứng minh nó vượt trội hoàn toàn so với con người về cả hiệu quả lẫn chi phí, điều chưa xảy ra ngay lập tức thì mô hình thuê ngoài này vẫn sẽ đứng vững.

Tiến hóa để sinh tồn: Từ dạy xe tự lái đến dạy robot làm việc nhà

Mặc dù vậy, không ai có thể phủ nhận rằng bản chất công việc đang thay đổi. Ravishankar Ramalingam, CEO của Objectways, thừa nhận công việc gán nhãn sẽ biến đổi khi AI tiến hóa, nhưng ông bác bỏ khả năng ngành này sẽ sụp đổ. Ông dẫn chứng việc gã khổng lồ Meta đã đầu tư tới 14,3 tỉ USD vào công ty gán nhãn dữ liệu Scale AI hồi đầu năm như một minh chứng cho thấy nhu cầu dữ liệu vẫn còn rất lớn và dài hạn.

Sự chuyển dịch đang diễn ra rõ rệt tại văn phòng Objectways. Số lượng dự án liên quan đến gán nhãn hình ảnh cho xe tự lái đang giảm dần, thay vào đó là sự gia tăng đột biến các yêu cầu từ các nhà sản xuất robot hình người. Họ cần dữ liệu để dạy robot làm các công việc gia đình.

Navin, một nhân viên đã dành 5 năm để xử lý hình ảnh cho xe tự lái, giờ đây đang cùng hàng chục đồng nghiệp khác thực hiện một nhiệm vụ mới mẻ và thú vị hơn nhiều. Với chiếc camera GoPro gắn trên trán, họ dành hàng giờ để thực hiện các động tác đời thường: chậm rãi nhặt bút, cầm dao, bỏ đồ vật vào hộp, hay gấp khăn tắm. Sắp tới, họ sẽ quay cảnh pha cà phê và gấp quần áo. Những dữ liệu hành vi chi tiết này sẽ là "sách giáo khoa" để các robot thế hệ mới học cách bắt chước con người.

Hình ảnh những người lao động tại một thị trấn nhỏ ở Ấn Độ đeo camera lên đầu để dạy cho những con robot hiện đại nhất thế giới cách gấp quần áo là một biểu tượng hoàn hảo cho sự cộng sinh giữa con người và máy móc. Navin chia sẻ sự thích thú khi được làm việc với xu hướng công nghệ lớn nhất hiện nay, nhưng trong câu nói của anh vẫn thoáng chút âu lo: "Tôi chỉ hy vọng AI sẽ không nuốt chửng công việc của chúng tôi vào một ngày nào đó".

Câu nói của Navin cũng chính là tâm trạng chung của hàng triệu lao động trên toàn cầu. Trong cuộc đua song mã giữa con người và máy móc, sự thích ứng không ngừng chính là chìa khóa duy nhất để không bị bỏ lại phía sau. Và hiện tại, dù ở Thung lũng Silicon hay Karur, con người vẫn đang nắm giữ vai trò không thể thay thế: đó là người thầy, người giám sát và là linh hồn của những cỗ máy vô tri.

Bùi Tú

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/noi-lo-ai-thong-minh-toi-muc-khong-can-thue-lao-dong-242261.html