"Bóng ma hỏa hoạn"
Liên quan đến vụ cháy đặc biệt nghiêm trọng tại Cư xá Độc Lập (TP Hồ Chí Minh) khiến 8 người thiệt mạng, lực lượng chức năng đang nỗ lực khắc phục hậu quả. Công an TP Hồ Chí Minh cho biết, về vụ cháy tại chung cư Độc Lập (phường Phú Thọ Hòa), qua điều tra, nguyên nhân ban đầu xác định do chập đường dây điện người dân tự đấu nối cung cấp điện cho các thiết bị tiêu thụ điện tại tầng trệt của chung cư gây cháy.
Quá trình giải quyết, bước đầu Cơ quan điều tra Công an TP Hồ Chí Minh xác định, chung cư Độc Lập được xây dựng từ năm 2008, không có thiết kế lối thoát hiểm cho các căn hộ ở tầng trệt, trong đó có căn hộ 0.19 và căn hộ 0.20.
Nguyên nhân cháy bước đầu xác định là do đường dây dẫn điện cung cấp cho các thiết bị tiêu thụ điện trong căn hộ 0.20 tại tầng trệt của chung cư (do chủ căn hộ tự đấu nối) bị chạm chập điện gây cháy ở phía trước căn hộ này và căn hộ liền kề 0.19. Ngoài ra, tại ban công các căn hộ của chung cư này cũng xảy ra tình trạng cơi nới, lắp đặt các "chuồng cọp" chặn lối thoát hiểm của người dân qua ban công.
Hiện trường một vụ cháy nhà tập thể ở Hà Nội
Mới đây nhất, khu tập thể A14, ngõ 120 Hoàng Quốc Việt (Hà Nội) cũng xảy ra cháy lớn. Đáng chú ý, xung quanh khu vực cháy bị vây kín bởi chuồng cọp. Theo người dân phản ánh, ngọn lửa bốc lên từ một căn nhà tầng 3, lửa lớn và khói đen lan lên cả khu vực tầng 4. Vụ cháy may mắn không gây thiệt hại về người nhưng để dập tắt ngọn lửa, lực lượng cảnh sát PCCC và CNCH gặp rất nhiều khó khăn.
Trên khắp các đô thị lớn, hàng trăm khu tập thể, chung cư cũ tồn tại hàng chục năm nay đang trở thành “bóng ma hỏa hoạn” treo lơ lửng trên đầu người dân. Vụ cháy tại cư xá Độc Lập (quận 5, TP.HCM) rạng sáng 7/7 vừa qua khiến 8 người thiệt mạng một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo về nguy cơ cháy nổ từ chính những nơi tưởng chừng yên bình.
Những “quả bom hẹn giờ” trong lòng đô thị
Khu cư xá Độc Lập – nơi xảy ra vụ cháy thương tâm – là dạng nhà liền kề kiểu cũ, thiết kế dạng ống, chỉ có một lối ra vào duy nhất. Khi xảy ra cháy lúc 4h sáng, khói lửa bốc lên cuồn cuộn từ tầng trệt – nơi chứa nhiều vật dụng dễ cháy như xe máy, đồ gia dụng. Ở các tầng trên, người dân không có đường thoát hiểm thay thế. Hậu quả, 8 người trong một gia đình không kịp thoát nạn.
Không ít người bàng hoàng vì bối cảnh quá quen thuộc: đó cũng là hiện trạng của hàng loạt tập thể, chung cư cũ tại Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng… Những nơi có tuổi đời 30-50 năm, xây dựng theo tiêu chuẩn phòng cháy của thế kỷ trước, hiện đã quá tải cả về người lẫn vật dụng sinh hoạt.
Hiện trường tan hoang vụ cháy cư xá Độc Lập, TP.HCM
Nỗi lo càng lớn khi nhận thấy phần lớn các vụ cháy nghiêm trọng gần đây đều diễn ra tại các khu dân cư kiểu này: cháy nhà trong hẻm nhỏ, cháy nhà ống không có lối thoát, cháy phòng trọ khép kín, cháy tầng trệt làm nhà kho hoặc bãi để xe.
“Chúng tôi sống ở tầng ba của một khu tập thể cũ, nhà chỉ có một cửa, ban công thì bị hàn kín. Mỗi lần nghe tin cháy đâu đó là một lần mất ngủ,” chị Nguyễn Thị Hoa (phường Hai Bà Trưng, Hà Nội) chia sẻ.
Trao đổi với phóng viên, ông Bùi Xuân Thái, Phó Chủ tịch Hiệp hội Phòng cháy chữa cháy và Cứu nạn cứu hộ Việt Nam, cho biết nguyên nhân chủ yếu của các vụ cháy tại khu dân cư cũ là do sự cố điện và sự bất cẩn khi sử dụng nguồn lửa, nguồn nhiệt trong sinh hoạt hàng ngày.
“Trên 70% vụ cháy có liên quan đến điện. Tình trạng dây dẫn cũ kỹ, đấu nối tùy tiện, thiết bị không đảm bảo kỹ thuật hoặc không được ngắt khi không sử dụng là những ‘mồi lửa’ tiềm ẩn trong mọi gia đình,” ông Bùi Xuân Thái cho biết.
Ngoài ra, yếu tố thiết kế nhà ở thiếu lối thoát hiểm, đặc biệt tại các khu nhà ống, nhà cơi nới sai quy định, càng khiến công tác cứu hộ trở nên khó khăn khi xảy ra hỏa hoạn. Theo ông Thái, các hộ dân cần chủ động: Kiểm tra, thay mới hệ thống điện theo tiêu chuẩn kỹ thuật. Không sạc điện thoại, xe đạp điện qua đêm. Trang bị bình chữa cháy, hệ thống báo cháy sớm trong nhà. Dỡ bỏ chuồng cọp hoặc cải tạo có cửa thoát hiểm, đảm bảo lối đi không bị chặn bởi xe cộ, đồ đạc.
Cần thay đổi tư duy
Cũng theo Phó Chủ tịch Hiệp hội PCCC và CNCH Việt Nam, một trong những yếu tố khiến thương vong cao khi xảy ra cháy tại các khu tập thể, chung cư cũ là thiếu lối thoát hiểm, cầu thang không kín khói, không có hệ thống báo cháy tự động, thậm chí không có bình chữa cháy mini trong từng hộ.
Thực tế, nhiều hộ dân cũng chủ quan hoặc không đủ điều kiện để cải thiện tình trạng phòng cháy. Các buổi diễn tập PCCC ít diễn ra tại những khu dân cư kiểu cũ. Trang thiết bị chữa cháy hầu như vắng bóng. Tình huống giả định cũng như hướng dẫn kỹ năng xử lý khi có cháy chưa đến được từng hộ gia đình.
Vụ cháy tại cư xá Độc Lập là một bi kịch nhưng cũng là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ. Nếu không có những thay đổi quyết liệt về chính sách, quy hoạch và nhận thức, các khu tập thể, chung cư cũ sẽ tiếp tục là nơi dễ xảy ra những tai nạn thương tâm tương tự.
Đã đến lúc không thể coi phòng cháy chữa cháy chỉ là “nhiệm vụ của lực lượng chức năng”. Đó là trách nhiệm chung của cả cộng đồng – bắt đầu từ chính mỗi gia đình. Bởi trong khói lửa, 30 giây có thể là ranh giới giữa sống và chết.
Minh Khánh