NSND Kim Dung - giọng ngâm thơ xuất sắc còn mãi trên sóng phát thanh

3 ngày trướcBài gốc

Chiều 26/3/2025, tại Cộng hòa Séc, NSND Vũ Thị Kim Dung – “giọng ngâm thơ vàng” của Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) – đã trút hơi thở cuối cùng ở tuổi 80. Sự ra đi của bà để lại khoảng trống lớn trong lòng những người yêu thơ, yêu phát thanh và đặc biệt là những ai từng gắn bó với chương trình “Tiếng thơ” – nơi giọng ngâm của bà trở thành biểu tượng không thể thay thế suốt nhiều thập kỷ.

Người giữ hồn thơ ca trên sóng phát thanh

Sinh năm 1945 tại Nam Định, Kim Dung bén duyên nghệ thuật từ rất sớm. 16 tuổi, bà đã trúng tuyển vào Đoàn Cải lương Trung ương. Nhưng thay vì tiếp tục con đường sân khấu như nhiều người đồng trang lứa, bà lại chọn cho mình một hướng đi lặng lẽ hơn – ngâm thơ. Một bộ môn không trường lớp, không hào quang sân khấu, đòi hỏi người nghệ sĩ phải có khả năng cảm thụ sâu sắc và bản lĩnh biểu cảm đặc biệt.

NSND Kim Dung

Trong những năm 1960–1970, bà cùng các giọng ngâm nổi tiếng như Châu Loan, Linh Nhâm, Trần Thị Tuyết… làm nên bản sắc riêng cho chương trình “Tiếng thơ” trên làn sóng Đài Tiếng nói Việt Nam. Giọng ngâm của Kim Dung – trầm, ấm, giàu xúc cảm – chinh phục thính giả từ thành thị đến nông thôn, từ tiền tuyến ra hậu phương.

Nhà báo Trần Nhật Minh, Trưởng Ban Văn học - Nghệ thuật - Âm nhạc (VOV) đánh giá: “NSND Vũ Thị Kim Dung là một trong những giọng ngâm thơ đặc biệt nhất của Đài Tiếng nói Việt Nam. Giọng ngâm của bà không chỉ mang lại sự rung động sâu sắc cho người nghe mà còn góp phần đưa nghệ thuật ngâm thơ lên một đỉnh cao mới, trở thành cầu nối giữa thơ ca và công chúng. Nhờ có những nghệ sĩ như bà, mà các chương trình văn nghệ của VOV có được chất lượng và bản sắc riêng. Cho đến hôm nay, những kho tư liệu âm thanh quý giá của bà vẫn tiếp tục được phát sóng, nhận được sự yêu mến từ công chúng và trở thành di sản tinh thần vô giá. Đồng thời, thế hệ học trò của bà cũng đang tiếp nối và phát triển nghệ thuật ngâm thơ, tạo nên sự gắn kết giữa các thế hệ, cùng gìn giữ thương hiệu văn nghệ của VOV".

Với nghệ sĩ Kim Dung, ngâm thơ không đơn thuần là biểu diễn. Đó là sự thấu hiểu, đồng cảm và sống cùng thơ. Bà từng nói: “Khi mình ngâm một bài thơ là mình đang chắp cánh cho nội dung tác phẩm. Phải làm sao để người nghe không chỉ hiểu mà còn cảm được cái hồn, cái tình của câu thơ”.

NSND Vũ Kim Dung (thứ 2 từ trái sang) và nhà báo Trần Nhật Minh (ngoài cùng bên trái) cùng các phóng viên Ban Văn học - Nghệ thuật - Âm nhạc

Nhà báo Trần Nhật Minh cho rằng, NSND Vũ Thị Kim Dung là một nghệ sĩ đích thực, sống hết mình với nghề, làm việc chuyên nghiệp và đầy tâm huyết. "Bà luôn mang trong mình ngọn lửa đam mê, góp phần giữ gìn và phát triển nghệ thuật ngâm thơ như một sứ mệnh. Với cá nhân tôi, khi nhìn lại các thế hệ nghệ sĩ ngâm thơ của Đài, tôi thấy được sự nối tiếp, truyền lửa giữa các lớp người đi trước và thế hệ tiếp nối. Trường hợp của NSND Kim Dung là một minh chứng rõ nét cho giá trị của những con người âm thầm gìn giữ và làm nên thương hiệu văn nghệ đặc sắc trên làn sóng phát thanh", ông nói.

Đối với nhà thơ Hồng Thanh Quang, NSND Kim Dung là một trong những giọng ngâm thơ xuất sắc một thời của Đài Tiếng nói Việt Nam. Cho đến nay, mỗi lần nghe lại những bài thơ bà đã trình diễn, chúng ta vẫn cảm nhận được những cảm xúc mới mẻ, không hề cũ kỹ.

"Có những bài thơ được viết cho một thời điểm nhất định và khi sang thời khác có thể sẽ trở nên lạc lõng. Nhưng với giọng ngâm của NSND Kim Dung, cá nhân tôi khi nghe lại vẫn luôn tìm thấy cảm xúc và cả những ý tưởng mới qua cách bà thể hiện.

Người ta thường nói bài thơ tồn tại được lâu dài hay không là do chính nó, nhưng để bài thơ hay đến được với nhiều thế hệ người yêu thơ thì phần nào đó còn nhờ vào cách trình diễn. Tôi nghĩ với lối trình diễn vừa điêu luyện, vừa dân dã mà vẫn giữ được sự sang trọng, NSND Kim Dung đã góp phần giúp nhiều bài thơ tồn tại lâu dài hơn trong lòng công chúng", nhà thơ Hồng Thanh Quang nói.

Là một người lính trẻ những năm 1980, Hồng Thanh Quang từng xúc động khi bản dịch bài thơ Nga “Bà ngoại” được chính NSND Kim Dung thể hiện trên sóng phát thanh. “Mục "Tiếng thơ" của Đài Tiếng nói Việt Nam là một trong những điểm hẹn quen thuộc, gần như tuần nào tôi cũng phải nghe vài lần. Nhờ đó, tôi được tiếp xúc với nhiều tác phẩm của các nhà thơ lớn, qua giọng ngâm của NSND Kim Dung. Khoảng thời gian đó, tôi cũng bắt đầu dịch một số bài thơ Nga, trong đó có bài “Bà ngoại” – bài thơ này từng được đăng trên Tạp chí Văn nghệ Quân đội. Bài dịch khi đó lại lọt vào mắt xanh của các biên tập viên Đài Tiếng nói Việt Nam và được giao cho NSND Kim Dung trình bày.

Là một người viết trẻ khi ấy, tôi thực sự xúc động khi bản dịch của mình – kèm theo tên “Hồng Thanh Quang dịch” – được vang lên trên sóng phát thanh quốc gia, và đặc biệt là được thể hiện qua giọng ngâm của nghệ sĩ Kim Dung. Đó là một niềm vui khó tả, một kỷ niệm mà tôi luôn nhớ mãi”, ông kể.

NSND Vũ Kim Dung (thứ ba từ phải qua) chụp ảnh cùng nhà thơ Hồng Thanh Quang (thứ ba từ trái qua) cùng gia đình con gái trong một chương trình thơ và nhạc mà gia đình bà cùng nhà thơ Hồng Thanh Quang tổ chức năm 2024 - Ảnh: NVCC

Người nghệ sĩ nghiêm túc, chỉn chu trong cả nghệ thuật lẫn đời sống

NSND Kim Dung không chỉ nổi bật với chất giọng “chuông vàng” mà còn bởi sự nghiêm túc, chỉn chu trong cả nghệ thuật lẫn đời sống. Nhà báo Thanh Thủy (VOV2) – người học trò thân thiết của NSND Kim Dung cho biết: "Cô là một người phụ nữ mẫu mực trong đời sống thường ngày, là tấm gương chuẩn mực trong gia đình, luôn chu đáo với con cháu, giữ gìn đạo đức trong hôn nhân và lối sống. Cô cũng là một nghệ sĩ đích thực, không xô bồ, không chạy theo những ồn ào mà ngày nay người ta gọi là “showbiz”. Cô luôn chia sẻ những điều tốt đẹp với học trò, và chính cuộc sống của cô cũng là hình mẫu để con cháu, học trò noi theo".

NSND Vũ Thị Kim Dung nhận danh hiệu cao quý. Trong hơn 50 năm làm nghệ thuật, giọng đọc của nghệ sĩ Kim Dung đã gắn chặt với những bài thơ trong “Nhật ký trong tù” của Hồ Chủ tịch. Gần nửa thế kỷ nghệ sĩ Vũ Kim Dung mang những vần thơ của Bác đi biểu diễn khắp mọi miền Tổ quốc, và vươn ra cả nước ngoài.

Ở góc độ nghề nghiệp, theo nhà báo Thanh Thủy, NSND Kim Dung là người vô cùng tâm huyết. Dù đã nghỉ hưu, bà vẫn luôn khao khát được cống hiến đến giây phút cuối cùng. NSND Kim Dung từng ghi âm toàn bộ "Truyện Kiều" và trao tặng bản ghi này cho Đài Tiếng nói Việt Nam, sau đó gửi tặng UBND tỉnh Hà Tĩnh nhân dịp kỷ niệm 250 năm ngày sinh Nguyễn Du. Tâm huyết với ca trù, NSND Kim Dung còn lặn lội học từ hai nghệ nhân Quách Thị Hồ và Nguyễn Thị Phúc, tự thu âm hơn 20 bài ca trù – trong đó có “Xuân không tuổi” của Xuân Thủy – mang về cho bà Huy chương Vàng tại Liên hoan chuyên nghiệp toàn quốc.

Giọng ngâm của Kim Dung từng vang lên trong hàng trăm chương trình phát thanh, các buổi biểu diễn khắp ba miền, từ thời chiến đến thời bình. Bà đặc biệt gắn bó với "Nhật ký trong tù" của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Trong thơ Bác có sự nhân văn, trí tuệ và tình người sâu sắc. Tôi từng ngâm trọn bộ và gửi tặng Khu di tích Kim Liên như một lời tri ân”, bà từng nói.

Nhà báo Thanh Thủy chia sẻ: "Giọng ngâm thơ của cô Kim Dung khiến tôi đặc biệt yêu thích không phải vì chất giọng khỏe, sáng – điều mà người ta thường nhắc đến khi gọi cô là “Chuông vàng” – mà chính là ở sự hồn hậu, cái tình và cái duyên trong cách thể hiện. Đó mới là điều chạm đến cảm xúc của người nghe".

Dù đã nghỉ hưu từ năm 2000 và chuyển sang Cộng hòa Séc sống cùng con cháu, bà vẫn tiếp tục biểu diễn cho cộng đồng người Việt, tham gia phim hợp tác quốc tế khi gần 80 tuổi. Những buổi ngâm thơ ở đại sứ quán, những lần song ca thơ cùng con gái – ca sĩ Thu Hương – là minh chứng cho lòng yêu nghề không ngơi nghỉ.

Nhà báo Thanh Thủy kể, NSND Kim Dung luôn nhắc học trò: “Muốn ngâm thơ hay, trước hết phải am hiểu thơ, phải hiểu được tác giả muốn gửi gắm điều gì thì mới có thể sáng tạo”. NSND nhấn mạnh rằng khi thể hiện một bài thơ, không được bóp méo ý tưởng của tác giả. Có bài chỉ nên đọc, có bài nên ngâm, và lựa chọn điệu ngâm nào thì đều phải nghiên cứu kỹ lưỡng.

"Tôi học được từ cô rất nhiều điều, đặc biệt là tinh thần tôn trọng tác phẩm, tôn trọng người viết. Cô từng bảo: “Không thể cứ véo von lên mà không hiểu gì về thơ, khán giả họ sẽ không cảm nhận được đâu”", nhà báo Thanh Thủy chia sẻ.

NSND Kim Dung và nhà báo Thanh Thủy

Theo nhà báo Thanh Thủy, mỗi lần về Việt Nam, NSND Kim Dung đều sẵn lòng cộng tác với VOV để tham gia các chương trình phù hợp, cống hiến hết mình. Đầu năm 2024, khi về nước, nhà báo Thanh Thủy tháp tùng bà đi trao quà và biểu diễn cho thầy trò các trường vùng cao Tây Tiến. Dù sức khỏe yếu, bà vẫn nhất định đi.

"Dưới góc độ của một người từng là học trò, sau này là đồng nghiệp ở VOV2 – dù tôi làm báo, còn ngâm thơ chỉ là “tay trái” – tôi thực sự khâm phục kiến thức chuyên môn, sự nghiêm túc và tinh thần sáng tạo của cô. Tôi cũng rất nể phục lối sống của cô – chỉn chu, mẫu mực, tận tụy với nghề và với đời. Và tôi nghĩ, bản thân mình cũng đã thừa hưởng được phần nào từ cô: sự nhiệt huyết, sự nghiêm túc và tinh thần không ngừng nỗ lực trong công việc cũng như cuộc sống. Tôi chỉ muốn nhấn mạnh rằng: khát vọng cống hiến của cô kéo dài đến tận giây phút cuối cùng. Chỉ khi nằm trên giường bệnh, không thể làm gì được nữa, cô mới chịu dừng lại. Trong suốt cuộc đời hoạt động nghệ thuật, dù cuộc sống có lúc không được đãi ngộ như mong muốn, cô chưa từng than phiền hay chán nản. Với cô, chỉ cần có cơ hội là sẽ cống hiến. Và đó là điều khiến tôi vô cùng kính phục", nhà báo Thanh Thủy xúc động nói.

Nhà báo Trần Nhật Minh khẳng định: “Việc bà ra đi là một mất mát lớn. Nhưng những gì bà để lại – từ giọng ngâm, tư liệu phát thanh đến lớp học trò – sẽ còn mãi. Dù không còn hiện diện, đóng góp của bà vẫn sống cùng làn sóng, như một dấu ấn không thể phai mờ của người nghệ sĩ tận hiến”.

Hà Phương/VOV.VN

Nguồn VOV : https://vov.vn/van-hoa/nsnd-kim-dung-giong-ngam-tho-xuat-sac-con-mai-tren-song-phat-thanh-post1187649.vov