Ngày 4/9/1994, trong khung giờ Văn nghệ Chủ Nhật quen thuộc trên VTV, Mẹ chồng tôi lên sóng và lập tức trở thành hiện tượng truyền hình. Không chỉ thu hút khán giả bởi câu chuyện kịch tính, bộ phim còn khiến dư luận thời đó “dậy sóng” vì đề tài nhạy cảm - mối quan hệ tình cảm giữa người phụ nữ trẻ với một người đàn ông khác khi chồng đi chiến đấu.
Đạo diễn NSND Khải Hưng tiết lộ lý do chọn NSƯT Chiều Xuân vào vai chính.
Bộ phim xoay quanh Thuận (NSƯT Chiều Xuân) – cô gái vừa lấy chồng đã phải tiễn anh ra chiến trường, sống cùng mẹ chồng là bà Hòa (cố NSƯT Thu An). Cuộc sống yên ả trôi qua cho đến khi Thuận được mời làm văn công tại đài phát thanh xã, nơi cô gặp Lực (NSND Trần Lực) - một chàng trai thông minh, cuốn hút. Mối tình vụng trộm âm thầm nảy nở, để rồi Thuận mang thai đứa con không phải của chồng. Khi biết sự thật, bà Hòa đau đớn nhưng vẫn chọn bao dung, âm thầm bảo vệ con dâu.
Tại Cine7 - Ký ức phim Việt, đạo diễn NSND Khải Hưng từng do dự khi giao vai Thuận cho Chiều Xuân vì cho rằng chị “quá thành phố” để hóa thân thành cô gái nông thôn. Nhưng chỉ sau một lần hóa trang, ông nhận ra vẻ đẹp thuần hậu của nữ diễn viên hoàn toàn phù hợp với hình tượng nhân vật.
Còn NSND Khải Hưng quyết định chọn Trần Lực sau khi xem anh trong phim Chuyện tình bên dòng sông, thậm chí đặt tên nhân vật theo tên thật của diễn viên.
Sau khi xem lại một trích đoạn của Mẹ chồng tôi, NSƯT Chiều Xuân không giấu được xúc động. Bởi mỗi lần nhìn lại mình trên màn ảnh hồi trẻ, bà lại thấy tiếc thanh xuân rực rỡ. Cô chia sẻ: “Nếu như không có đạo diễn Khải Hưng, nếu như không có phim Mẹ chồng tôi thì tôi rất khó lòng bước chân vào nghề diễn viên”.
NSND Trần Lực từng phải đính chính sau khi quay cảnh lễ truy điệu của nhân vật Lực trong phim.
Còn với NSND Trần Lực, khi hóa thân thành anh phụ trách đài phát thanh xã, anh đã mất 2 ngày để làm quen với bộ loa đài. Với anh, đây là bộ phim rất đáng nhớ bởi đạo diễn Khải Hưng rất tài tình khi nói về chiến tranh nhưng lại không có khói súng. Không khí tại hậu phương cũng nóng bỏng không kém gì tiền tuyến.
Tình huống dở khóc dở cười xảy ra khi quay cảnh lễ truy điệu nhân vật Lực với các diễn viên quần chúng. Ảnh Trần Lực được đặt trên bàn thờ khiến bà con tưởng thật, đồn "thằng Lực chết rồi". Một bà còn nói: "Ôi trời ơi, thằng Lực nó chết. Sáng vừa nói chuyện với nó xong bây giờ nó chết đấy". Trần Lực phải đính chính: "Cháu là Trần Lực, còn người trong phim là Nguyễn Văn Lực".
Cũng trong chương trình, NSND Khải Hưng cho biết đoàn phim chỉ có 6 người: đạo diễn, quay phim, họa sĩ, hóa trang kiêm chủ nhiệm, kỹ thuật và trợ lý đạo diễn.
Đoàn phim khi đó chỉ có 6 người, thiếu thốn thiết bị làm phim.
Giai đoạn làm phim đầy khó khăn, những đạo cụ giản dị, nhưng lại mang nhiều dụng ý nghệ thuật. Trong phân cảnh đêm mưa, 2 mẹ con dùng “đèn dầu” để soi những chỗ bị nước mưa rơi dột. Ngọn đèn ấy khiến NSƯT Chiều Xuân liên tưởng đến thân phận những người phụ nữ nơi hậu phương cô đơn, hiu quạnh, leo lắt như những ánh đèn. “Chiếc micro” cũng gợi nhớ đến phân cảnh vai diễn Thuận có giọng hát rất hay. Đây cũng là cơ duyên dẫn đến mối tính “vụng trộm” của anh Lực và cô phát thanh khi ấy.
Cũng trong phimMẹ chồng tôi, “chiếc khăn mùi xoa” luôn trên mái tóc của cô con dâu Thuận. Đây cũng là món quà kỉ niệm mà cô Thuận trao cho anh Lực khi anh quyết tâm ra tiền tuyến.
NSND Trần Lực chia sẻ: Chiếc khăn mùi xoa là chi tiết đầy nghệ thuật bởi thời chiến tranh, đây là món quà quý giá mang mùi hương của người phụ nữ, bởi vậy họ rất trân trọng gửi gắm cho người mình yêu. Khi thực hiện phân cảnh này, ông cũng rất xúc động và nhập tâm.
Sau khi phim lên sóng, nhiều khán giả viết thư tay, mong NSƯT Chiều Xuân và NSND Trần Lực thành đôi ở ngoài đời.
Do thiếu thiết bị, ê-kíp phải dùng xe Honda 67 làm ray trượt máy quay, bốn người vác máy lên vai để trượt qua đường gồ ghề, thậm chí phải xì bớt hơi xe cho mềm để tạo độ "đầm" khi quay. Phân cảnh cực kỳ ấn tượng trong phim là đêm mưa gió diễn ra cuộc tình vụng trộm của cặp đôi diễn viên cũng được tổ mỹ thuật thực hiện bởi chiếc bình tưới nước mượn của người dân.
Sau khi lên sóng, Mẹ chồng tôi được chiếu lại suốt 15 năm và mang về Giải thưởng Nhà nước đợt II năm 2007 cho đạo diễn Khải Hưng. Bộ phim không chỉ đưa Chiều Xuân và Trần Lực vào hàng ngũ ngôi sao, mà còn trở thành một dấu mốc của truyền hình Việt Nam. NSND Trần Lực tiết lộ, anh từng nhận rất nhiều thư tay bày tỏ mong muốn Trần Lực và Chiều Xuân là một cặp ngoài đời.
Lê Chi