Núi đôi Cô Tiên là sự kết tinh, kiến tạo độc đáo của thiên nhiên ở nơi cửa ngõ Cao nguyên đá Đồng Văn. Ảnh: Hoàng Chính
Vẻ đẹp độc đáo
Nằm cách cột mốc km0 Hà Giang, tại phường Hà Giang 1, tỉnh Tuyên Quang, dọc theo quốc lộ 4C lên phía Bắc với chiều dài 46km, núi đôi Cô Tiên hiện ra trong làn sương sớm của tiết trời mùa Thu vùng cao. Núi đôi Cô Tiên được nhân dân bản địa gọi theo tiếng địa phương là Núm Riến, hay Pu Già Kéo. Núi có độ cao khoảng 1.000m so với mực nước biển, nằm chếch bên phải của thung lũng trung tâm xã Quản Bạ, hai chóp núi tròn đều theo hình bát úp, có diện tích gần 3,6ha, chu vi 995,6m, được hình thành do quá trình kiến tạo biến đổi của vỏ trái đất.
Núi đôi Cô Tiên được cấu tạo bằng đá dolomit, thuộc kỳ Đệ Tứ, có niên đại cách ngày nay khoảng 1,6 đến 2 triệu năm, quá trình phong hóa, đá tự vỡ thành các hạt sạn, lăn đều theo sườn núi, làm sườn núi ngày càng bé lại, đỉnh núi thấp dần, tạo thành hình nón như hiện nay. Đây là một dạng cảnh quan karst, dạng độc đáo của Cao nguyên đá Đồng Văn, mặc dù được cấu tạo bởi đá dăm kết vôi, nhưng núi đôi Cô Tiên mang nét mềm mại của địa hình các đá lục nguyên.
Núi đôi Cô Tiên còn được biết đến với sự tích núi Đôi và truyền thuyết gắn với đời sống tinh thần, tâm linh của người dân bản địa dưới chân núi từ xa xưa. Tương truyền, sự tích núi đôi Cô Tiên kể về một nàng tiên trên trời ham chơi, thích khám phá cảnh đẹp thiên nhiên dưới trần thế. Nàng đi khắp nơi, từ biển cả đến các dãy núi cao, rừng sâu, khi mỏi mệt, nàng đã chọn một thung lũng mát mẻ, trăm hoa khoe sắc để nghỉ chân, đó là thung lũng thị trấn Tam Sơn (cũ), nay là trung tâm xã Quản Bạ. Nàng xếp 3 ngọn núi thành chân kiềng để nấu ăn, thả mình trên dòng sông trong mát, ngủ quên trên thảm cỏ xanh tươi rồi hóa thân thành núi, vĩnh viễn ở lại trần gian. Vì thế, giờ đây, nằm bên trái núi đôi Cô Tiên có 3 chóp núi nhọn có hình dạng, kích thước tương đương như nhau được xếp thế hình tam giác.
Hay như truyền thuyết khác về núi đôi Cô Tiên được biết đến bởi một chàng trai người dân tộc Mông tuấn tú và thổi đàn môi rất hay. Tiếng đàn môi của chàng trai vang động cả núi rừng và lay động cả trái tim nàng tiên Hoa Đào. Nàng đã tìm xuống trần gian và nên duyên vợ chồng cùng chàng trai. Khi mới sinh được một bé trai kháu khỉnh thì nàng bị bắt về trời, Hoa Đào xin Ngọc hoàng được ở lại để nuôi con nhỏ, tuy nhiên Ngọc hoàng không đồng ý. Vì thương con thơ khát sữa, nàng đã để lại cặp nhũ của mình ở nơi trần gian để nuôi con, sau đó biến thành núi đôi Cô Tiên như bây giờ.
Vẻ đẹp độc đáo từ sự kiến tạo của tầng địa chất, cùng sự tích và truyền thuyết vừa huyền ảo, vừa nên thơ càng làm cho cảnh sắc núi đôi Cô Tiên thêm phần linh thiêng, thu hút đông đảo du khách trong nước và quốc tế trong hành trình tìm về Cao nguyên đá Đồng Văn. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng núi đôi Cô Tiên là danh lam thắng cảnh quốc gia theo Quyết định số 4196/QĐ-BVHTTDL ngày 16/11/2009.
Điểm đến không thể bỏ lỡ của du khách
Đứng từ xa nhìn lại, giữa thung lũng đại ngàn của đá, núi đôi Cô Tiên hiện lên với hai ngọn núi tròn trịa, căng đầy sức sống, mềm mại như đường cong của người thiếu nữ tuổi xuân thì. Chính vẻ đẹp độc đáo ấy đã khiến bất cứ ai một lần đặt chân đến đây cũng phải ngỡ ngàng, thốt lên trước “tuyệt tác điêu khắc” mà thiên nhiên ban tặng cho địa phương. Những ngày này, tiết trời ở Quản Bạ dịu mát và se lạnh hòa nguyện với những bông lúa dưới chân núi đôi Cô Tiên bắt đầu chín vàng, tỏa mùi hương lúa mới. Sự óng ả màu vàng của lúa và sự xanh mát của thảm cỏ trên núi đôi Cô Tiên đã tạo lên bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp.
Vượt 400km về với Cao nguyên đá Đồng Văn, đánh tan sự mệt mỏi cho chuyến đi với quãng đường dài, điều đầu tiên bạn Phạm Hương Giang, du khách ở Hà Nội cảm nhận được khi đến với xã Quản Bạ, đó là khí hậu trong lành, cảnh sắc thiên nhiên đẹp và yên bình. Bạn Hương Giang cho biết: “Trên hành trình tìm về Cao nguyên đá Đồng Văn, điểm dừng chân đầu tiên của mình là xã Quản Bạ. Mình thực sự bị cuốn hút bởi phong cảnh và nét văn hóa truyền thống của người dân nơi đây, nhất là danh thắng núi đôi Cô Tiên với hình dáng độc đáo, dưới chân núi là những thửa ruộng lúa đang ngả màu vàng thật đẹp. Mình đã lưu rất nhiều bức ảnh đẹp tại nơi đây”.
Còn đối với Phương Quỳnh và nhóm bạn trẻ của mình ở phường Minh Xuân, tỉnh Tuyên Quang, một chuyến du lịch di chuyển 200km bằng xe máy từ trung tâm tỉnh về Cao nguyên đá Đồng Văn là chuyến đi tuyệt vời, trải nghiệm mới lạ bên những cung đường uốn lượn cạnh sườn núi cao. Phương Quỳnh chia sẻ: “Mình lựa chọn Cao nguyên đá Đồng Văn là chuyến đi “chữa lành” tinh thần sau những căng thẳng, áp lực từ công việc. Đứng từ Trạm thông tin Cổng trời, mình được ngắm toàn bộ bức tranh sơn thủy hữu tình, ruộng bậc thang trải dài, những nếp nhà ẩn hiện trong sương và núi đôi Cô Tiên tròn vẹn vẻ đẹp bất tử của thời gian. Không những thế, chuyến đi này mình sẽ tham quan động Lùng Khúy, trải nghiệm ở nhà trình tường đất và văn hóa ẩm thực của dân tộc Dao tại Làng Văn hóa du lịch cộng đồng Nặm Đăm, xã Quản Bạ”.
Trong 8 tháng của năm 2025, tại khu vực Trạm thông tin Cổng trời - địa điểm ngắm cảnh danh thắng núi đôi Cô Tiên, xã Quản Bạ đã đón gần 99.000 lượt khách du lịch. Để làm tốt công tác bảo vệ danh thắng núi đôi Cô Tiên, địa phương đã thực hiện nhiều giải pháp như: Nghiêm cấm các hành vi xâm lấn, tác động xây dựng trong phạm vi danh thắng; thường xuyên tổ chức các đợt ra quân dọn dẹp vệ sinh môi trường, tạo cảnh quan xanh - sạch - đẹp; tăng cường công tác xúc tiến, quảng bá danh thắng trên các phương tiện truyền thống, nền tảng số, sổ tay du lịch địa phương... Tất cả những điều đó nhằm hướng tới xây dựng, phát triển du lịch thân thiện, bền vững và tạo ra những điểm đến xanh, an toàn trong vùng Cao nguyên đá Đồng Văn của tỉnh.
Hoàng Chính