Nước sạch vì một nông thôn xanh, bền vững tại Đồng bằng sông Cửu Long

11 giờ trướcBài gốc

Đoàn Bộ Khoa học và Công nghệ kiểm tra hệ thống lọc nước tại Vĩnh Long.

Thách thức nước sạch ở vùng hạn mặn

Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách về tài nguyên nước, bảo vệ môi trường và cấp nước sạch nông thôn, trong đó có Luật Tài nguyên nước (sửa đổi năm 2023), Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và Chiến lược quốc gia cấp nước sạch, vệ sinh nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Nhờ vậy, tỷ lệ dân số đô thị được sử dụng nước sạch đã đạt khoảng 98,5%; khu vực nông thôn có khoảng 92% người dân dùng nước hợp vệ sinh, song tỷ lệ nước đạt quy chuẩn quốc gia vẫn còn chênh lệch giữa các vùng.

Tại Đồng bằng sông Cửu Long - “vựa lúa” của cả nước, tỷ lệ người dân nông thôn sử dụng nước sạch đạt quy chuẩn ở khoảng 57%. Toàn vùng có gần 4.000 công trình cấp nước tập trung, nhưng chỉ khoảng 62% hoạt động bền vững. Vào mùa khô, nhiều trạm phải dừng hoặc giảm công suất do nguồn nước mặt nhiễm mặn, phèn, trong khi nước ngầm suy giảm.

Hạn mặn 2019-2020 với ranh mặn xâm nhập sâu đã khiến hàng chục nghìn hộ dân thiếu nước sinh hoạt, trong đó có những hộ đang sử dụng công trình cấp nước tập trung. Thực tế đó cho thấy, bảo đảm nguồn nước sạch, an toàn, chi phí hợp lý cho người dân Đồng bằng sông Cửu Long là bài toán lâu dài, đòi hỏi vừa đầu tư công trình quy mô lớn, vừa phát triển các mô hình linh hoạt, phù hợp từng cụm dân cư.

Ở nhiều địa bàn ven biển, học sinh, người dân vẫn phải trữ nước mưa, dùng nước giếng khoan chưa xử lý đạt chuẩn hoặc mua nước đóng bình với chi phí không nhỏ. Một số điểm trường đã được lắp hệ thống lọc thẩm thấu ngược RO, nhưng nếu không xử lý tốt sắt, mangan và các hợp chất hữu cơ trong nguồn nước đầu vào, màng lọc dễ bị tắc, hiệu quả suy giảm, chi phí vận hành tăng cao.

Giải pháp công nghệ cho nước sạch nông thôn

Từ thực tiễn đó, các nhà khoa học của KIST và VKIST đã phát triển hệ thống xử lý nước nhiễm mặn quy mô nhỏ, lắp đặt linh hoạt. Hệ thống đầu tiên được triển khai tại Trường Tiểu học Thạnh Hải tỉnh Vĩnh Long, với công suất khoảng 2 m³/ngày, sử dụng năng lượng mặt trời; toàn bộ thiết bị đặt trong container, thuận tiện di chuyển, lắp đặt ở những nơi thiếu nước ngọt.

Điểm nổi bật của hệ thống là bổ sung bước keo tụ-lắng và lọc thô trước khi nước đi vào màng RO. Nước nhiễm mặn sau khi bơm lên được đưa vào bể keo tụ lắng để loại bỏ phần lớn cặn và các hợp chất hữu cơ gắn với sắt, mangan, rồi lần lượt đi qua cột lọc cát mangan, than hoạt tính và cột vi lọc. Nhờ xử lý “tiền RO” tốt, màng lọc ít bị tắc, vận hành ổn định hơn, kéo dài tuổi thọ thiết bị, giảm chi phí thay thế.

Nước sau khi đi qua màng RO đã loại bỏ phần lớn muối, ion hòa tan và vi sinh vật, tiếp tục được khử trùng bằng đèn UV trước khi đưa vào bể chứa, cung cấp trực tiếp cho giáo viên, học sinh sử dụng trong sinh hoạt, ăn bán trú. Việc kết hợp nguồn điện từ pin mặt trời với lưới điện giúp hệ thống vận hành linh hoạt, phù hợp điều kiện bức xạ dồi dào của Vĩnh Long và nhiều địa phương Đồng bằng sông Cửu Long.

Hệ thống lọc nước nhiễm mặn lắp đặt tại Trường tiểu học Thạnh Hải, huyện Thạnh Phú (cũ), tỉnh Vĩnh Long.

Từ kết quả bước đầu tại Vĩnh Long, VKIST tiếp tục tối ưu hóa, nội địa hóa thiết bị, triển khai hệ thống xử lý nước nhiễm phèn, nhiễm mặn tại Trường Phổ thông Dân tộc nội trú Trung học cơ sở Trần Đề, thành phố Cần Thơ cung cấp nước uống đạt quy chuẩn cho hàng trăm giáo viên, học sinh nội trú. Mô hình giúp giảm chi phí mua nước đóng chai, đồng thời nâng cao ý thức sử dụng tiết kiệm, an toàn nguồn nước trong nhà trường.

Những hệ thống lọc nước nhiễm mặn quy mô nhỏ này phù hợp với đặc thù phân tán của dân cư nông thôn Đồng bằng sông Cửu Long, nơi nhiều điểm trường, cụm dân cư cách xa mạng lưới cấp nước tập trung hoặc thường xuyên chịu tác động của hạn hán, xâm nhập mặn. Ưu thế là có thể thiết kế linh hoạt theo điều kiện từng địa phương, tận dụng các công trình hiện có, đồng thời dễ dàng nhân rộng khi có thêm nguồn lực hỗ trợ.

Song song đầu tư công trình cấp nước tập trung, việc phát triển, nhân rộng mô hình xử lý nước nhiễm mặn phù hợp điều kiện địa phương, sử dụng năng lượng tái tạo, công nghệ thân thiện môi trường sẽ góp phần thực hiện Chiến lược quốc gia cấp nước sạch và vệ sinh nông thôn. Nước sạch là nền tảng cho nông thôn an toàn; mỗi hệ thống đến với một điểm trường, một cụm dân cư ven biển Đồng bằng sông Cửu Long là thêm một bước tiến trên hành trình ấy.

KIM BÁCH

Nguồn Nhân Dân : https://nhandan.vn/nuoc-sach-vi-mot-nong-thon-xanh-ben-vung-tai-dong-bang-song-cuu-long-post930180.html