'Ô hạt nhân' Pakistan: Lá chắn mới của Saudi Arabia?

3 giờ trướcBài gốc

Trong đại sảnh của cung điện hoàng gia ở Riyadh, ngày 17/9/2025, Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman và Thủ tướng Pakistan Shehbaz Sharif đã ký một thỏa thuận được đánh giá có thể làm thay đổi cục diện Trung Đông.

Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman và Thủ tướng Pakistan Shehbaz Sharif ký thỏa thuận quốc phòng tại Riyadh, Saudi Arabia, ngày 17/9/2025. Ảnh: Saudi Press Agency/Reuters

Thỏa thuận Phòng thủ chung chiến lược (SMDA) quy định: một cuộc tấn công vào một trong hai nước sẽ bị xem là tấn công vào cả hai nước. Điều khoản này gợi nhắc đến Điều 5 nổi tiếng của NATO, nhưng khác biệt ở chỗ chỉ có hai quốc gia tham gia và nó dường như ám chỉ tới kho vũ khí hạt nhân của Pakistan với khoảng 170 đầu đạn mà Saudi Arabia đã muốn có từ nhiều năm nay.

Theo Reuters, SMDA được mô tả là “kết quả của nhiều năm thảo luận”, chứ không phản ứng trực tiếp một sự kiện nào. Tuy nhiên, bối cảnh ký kết – ngay sau vụ Israel không kích Doha nhằm vào các thủ lĩnh Hamas đang thảo luận về ngừng bắn – khiến thỏa thuận này càng mang tính răn đe rõ rệt.

Câu hỏi được đặt ra: Riyadh có đang “thuê ô hạt nhân” từ Islamabad mà không cần tự chế tạo? Phải chăng Pakistan đang mở ra tiền lệ “cho thuê bom hạt nhân”?

Saudi Arabia tính toán “xoay trục” chiến lược

Saudi Arabia và Pakistan có quan hệ đồng minh thân cận hơn nửa thế kỷ. Từ thập niên 1980, Riyadh đã viện trợ hơn 30 tỷ USD giúp Islamabad duy trì quân đội và nền kinh tế. Đổi lại, Pakistan triển khai binh sĩ bảo vệ Thánh địa Mecca và Medina, đồng thời huấn luyện quân đội Saudi Arabia, điển hình là sau biến cố chiếm giữ Đại Thánh đường năm 1979.

Sự hợp tác này gắn liền với chương trình hạt nhân bí mật của Pakistan. Các tài liệu từng tiết lộ Saudi Arabia đã chi tới 60% kinh phí xây dựng cơ sở hạt nhân ở Kahuta. Một thỏa thuận ngầm được cho là tồn tại: nếu Riyadh đối mặt nguy cơ nghiêm trọng, Pakistan sẽ sẵn sàng chia sẻ vũ khí. Đến những năm 2010, có thông tin cho rằng các nhà lãnh đạo Saudi Arabia đã công khai bàn về việc mua vũ khí hạt nhân chế tạo sẵn từ Pakistan. Islamabad phủ nhận nhưng không lên tiếng giải thích rõ ràng.

Bối cảnh đã thay đổi trong những năm gần đây. Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman đã cố gắng hòa giải với Iran và thậm chí còn đàm phán về các thỏa thuận với Israel. Tuy nhiên, xung đột Gaza từ tháng 10/2023 cùng chính sách “Nước Mỹ trước tiên” của Washington đã khiến Riyadh phải tính toán lại.

Thỏa thuận SMDA mà Saudi Arabia vừa ký với Pakistan là nhằm mục tiêu “tăng cường hợp tác quốc phòng và đảm bảo an toàn lẫn nhau”. Về thực chất, Saudi Arabia không muốn phụ thuộc hoàn toàn vào sự bảo vệ của Mỹ, mà tìm một chiếc ô bảo đảm khác – lần này gắn với sức mạnh hạt nhân Pakistan.

Đáng chú ý, thỏa thuận này được ký trong bối cảnh tiến trình bình thường hóa quan hệ Saudi Arabia – Israel bị đình trệ sau chiến sự Gaza. Riyadh khẳng định chỉ nối lại đối thoại nếu có giải pháp thành lập Nhà nước Palestine. Chính vì vậy, SMDA được xem như một thông điệp gửi tới Washington và các đối thủ trong khu vực rằng Saudi Arabia không muốn chỉ phụ thuộc vào Mỹ, mà sẵn sàng tìm kiếm thêm đối tác an ninh để củng cố vị thế của mình.

Một quan chức Saudi thừa nhận, Riyadh cũng phải cân bằng quan hệ với Ấn Độ – đối thủ hạt nhân của Pakistan – đồng thời khẳng định quan hệ với New Delhi “vững chắc hơn bao giờ hết”. Đây là cách để Saudi Arabia trấn an rằng SMDA không nhằm vào Ấn Độ, vốn là đối tác kinh tế lớn.

Lợi ích và cán cân quyền lực

Thỏa thuận SMDA mang bóng dáng NATO nhưng gọn nhẹ hơn: tham vấn chung (theo mô hình Điều 4 của NATO), phòng thủ tập thể (Điều 5), trao đổi thông tin tình báo và huấn luyện chung trước các mối đe dọa như Houthi ở Yemen hay tên lửa Ấn Độ. Dù văn bản không nhắc đến hạt nhân, nhưng giới quan sát cho rằng đây mới là yếu tố hấp dẫn thực sự.

Tên lửa Shaheen-III của Pakistan với tầm bắn 2.750 km có thể bao phủ toàn bộ Saudi Arabia, giúp vương quốc này có một “chiếc ô hạt nhân” mà không cần tự phát triển.

Vậy bên nào được lợi hơn từ thỏa thuận này? Saudi Arabia được đánh giá hưởng lợi nhiều hơn. Vương quốc này có quỹ đầu tư 700 tỷ USD nhưng lực lượng vũ trang vẫn gặp nhiều khó khăn về phối hợp và phản ứng nhanh. Vũ khí hạt nhân Pakistan trở thành tấm khiên răn đe, trong khi Riyadh tránh được hệ lụy chính trị, tôn giáo và thanh tra quốc tế nếu tự chế tạo.

Về tài chính, Saudi Arabia nắm thế chủ động, có thể rót 5 - 10 tỷ USD cho các dự án và hợp đồng quốc phòng, giúp Pakistan phần nào giải quyết công nợ 100 tỷ USD. Tuy nhiên, cũng vì phụ thuộc tài chính, Islamabad khó tránh việc để Riyadh “nắm chìa khóa” trong quan hệ hợp tác này.

Theo đánh giá của một số chuyên gia, đây là cơ hội để Pakistan khẳng định vai trò “người bảo hộ thế giới Hồi giáo”, đồng thời nâng cấp không quân nhờ công nghệ tốt hơn từ Saudi Arabia và tăng hợp tác chống khủng bố. Song Islamabad cũng đối diện nguy cơ bị Mỹ trừng phạt, Ấn Độ cảnh giác hơn, và Iran có thể đẩy nhanh chương trình hạt nhân.

Dấu hỏi về “chiếc ô hạt nhân”

Thỏa thuận SMDA không chỉ mang tính song phương. Nó mở ra khả năng hình thành một “NATO Hồi giáo” lỏng lẻo, khi các quốc gia như Thổ Nhĩ Kỳ hay Ai Cập có thể tìm tới Pakistan để được “che chở”.

Điều này khiến Trung Đông dịch chuyển khỏi quỹ đạo an ninh truyền thống vốn dựa vào Mỹ, tạo ra cả cơ hội lẫn rủi ro: an ninh tập thể mạnh hơn, nhưng xung đột nhỏ dễ leo thang thành đối đầu khu vực nếu Pakistan bị kéo vào các cuộc tấn công nhằm vào Saudi Arabia.

Các chuyên gia cảnh báo nguy cơ phổ biến vũ khí hạt nhân, từ việc Iran tái khởi động chương trình cho tới kịch bản Israel buộc phải điều chỉnh chính sách. Trong khi đó, Trung Quốc được cho là ủng hộ thầm lặng, Nga nhìn thấy cơ hội bán vũ khí, còn Mỹ coi đây là “cú đòn chính trị” giáng vào ảnh hưởng của mình tại Trung Đông.

Vậy SMDA có phải là cách Saudi Arabia “mua” một lá chắn hạt nhân? Câu trả lời, theo nhiều nhà quan sát, là có. Riyadh không sở hữu bom, nhưng có thể kích hoạt sự hỗ trợ từ Islamabad khi cần thiết. Điều này mang đến cảm giác an toàn cho Saudi Arabia, nhưng đồng thời khơi dậy lo ngại về một cuộc chạy đua vũ trang mới. Câu hỏi vẫn bỏ ngỏ: liệu đây là con đường hướng tới hòa bình thông qua răn đe, hay là ngòi nổ cho những bất ổn tiếp theo?

Hoàng Phạm/VOV.VN Theo Eurasian Times, Reuters

Nguồn VOV : https://vov.vn/the-gioi/quan-sat/o-hat-nhan-pakistan-la-chan-moi-cua-saudi-arabia-post1231026.vov