Tổng thống Donald Trump vừa đưa ra một tuyên bố gây chú ý trên nền tảng mạng xã hội Truth Social, khẳng định ông đang đẩy mạnh chiến dịch bảo hộ kinh tế bằng cách nhắm vào ngành công nghiệp điện ảnh. Trong một bài đăng vào buổi tối, ông cho biết đã yêu cầu Bộ Thương mại và Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ bắt đầu quy trình áp dụng mức thuế quan lên tới 100% đối với các bộ phim được sản xuất ngoài lãnh thổ Mỹ nhưng được nhập khẩu và trình chiếu tại thị trường trong nước.
“Ngành công nghiệp điện ảnh Mỹ đang trên đà suy tàn với tốc độ chóng mặt”, ông Trump viết. “Các quốc gia khác đang đưa ra hàng loạt ưu đãi hấp dẫn để lôi kéo các hãng phim và nhà làm phim của chúng ta rời khỏi Hoa Kỳ. Chúng ta không thể để điều đó tiếp diễn".
Theo ông Trump, biện pháp này nhằm bảo vệ ngành điện ảnh trong nước trước sự cạnh tranh ngày càng lớn từ các quốc gia nước ngoài như Canada, Ireland hay New Zealand – những nơi đã và đang đưa ra các chính sách ưu đãi thuế đáng kể để thu hút hoạt động sản xuất phim ảnh. Cựu Tổng thống nhấn mạnh: “CHÚNG TÔI MUỐN NHỮNG BỘ PHIM ĐƯỢC SẢN XUẤT TẠI MỸ, MỘT LẦN NỮA!”.
Tuy nhiên, tuyên bố này nhanh chóng dấy lên lo ngại về mặt thực tiễn lẫn pháp lý. Phim ảnh vốn được xếp vào nhóm tài sản trí tuệ, không phải hàng hóa hữu hình, nên không thuộc đối tượng chịu thuế quan truyền thống. Các chuyên gia thương mại cho rằng, việc đánh thuế 100% đối với phim nhập khẩu sẽ đặt ra thách thức lớn trong khuôn khổ pháp luật quốc tế và thỏa thuận của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).
Một số quốc gia đã triển khai các chương trình ưu đãi hấp dẫn để thu hút sản xuất phim, như giảm thuế, hỗ trợ chi phí hậu kỳ và thậm chí tài trợ trực tiếp. Những chính sách này đã khiến một lượng lớn dự án sản xuất chuyển ra khỏi Hollywood, làm suy giảm sức cạnh tranh của California – cái nôi của ngành điện ảnh Mỹ. Trong nỗ lực ngăn chặn làn sóng “chảy máu” sản xuất, Thống đốc bang California Gavin Newsom từng đề xuất tăng cường tín dụng thuế để giữ chân các nhà sản xuất trong nước.
Trump cho rằng việc các hãng phim nước ngoài chiếm lĩnh thị phần không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn ảnh hưởng đến an ninh quốc gia. “Hollywood và nhiều khu vực khác trên đất nước đang bị tàn phá”, ông nói. “Đây không chỉ là cuộc chiến thương mại – mà còn là cuộc chiến về văn hóa, về thông điệp và tuyên truyền".
Mặc dù lời cảnh báo của ông Trump có phần gay gắt, số liệu thống kê cho thấy doanh thu phòng vé tại Mỹ thực sự đã sụt giảm trong những năm gần đây. Sau đỉnh điểm gần 12 tỷ USD vào năm 2018, doanh thu rạp chiếu phim tại Mỹ lao dốc mạnh vào năm 2020, chỉ còn khoảng 2 tỷ USD do ảnh hưởng của đại dịch. Mặc dù thị trường đã có dấu hiệu phục hồi, nhưng tính đến nay vẫn chưa quay lại mức trước đại dịch, với doanh thu vẫn dưới 9 tỷ USD mỗi năm.
Nguyên nhân không chỉ nằm ở sự cạnh tranh từ nước ngoài. Sự trỗi dậy của các nền tảng phát trực tuyến như Netflix, Disney+, Max... cũng khiến thói quen xem phim của người tiêu dùng thay đổi mạnh mẽ. Họ ngày càng ưa chuộng việc xem phim tại nhà thay vì đến rạp. Dù một số dịch vụ như Disney+ hay Max đã bắt đầu có lợi nhuận, nhiều nền tảng khác vẫn đang vật lộn để thoát lỗ.
Một điều đáng lưu ý là nhiều bộ phim mang nhãn hiệu Mỹ thực chất lại được quay tại các địa điểm nước ngoài. Lý do không chỉ bởi ưu đãi thuế mà còn vì chi phí lao động thấp hơn, điều kiện bối cảnh thuận lợi, và sự hỗ trợ từ chính quyền sở tại. Vì thế, việc áp dụng thuế quan đối với các tác phẩm "sản xuất ở nước ngoài" có thể gây ảnh hưởng đến chính các hãng phim Mỹ – những đơn vị thường xuyên khai thác thị trường quốc tế trong chuỗi sản xuất.
Tuyên bố mới nhất của ông Trump được đưa ra trong bối cảnh ông đang tái tranh cử và tiếp tục khai thác các chủ đề quen thuộc: bảo vệ nền sản xuất trong nước, chống lại sự cạnh tranh từ nước ngoài, và khơi dậy chủ nghĩa dân tộc kinh tế. Trước đây, ông từng áp đặt hàng loạt mức thuế mạnh tay đối với thép, nhôm và ô tô nhập khẩu, trong đó có các đối tượng đến từ Canada và Mexico – với mức thuế lên tới 145%. Tuy nhiên, các biện pháp này chủ yếu áp dụng cho hàng hóa, chứ chưa từng nhắm đến dịch vụ hay tài sản trí tuệ.
Nếu kế hoạch đánh thuế phim ảnh thực sự được triển khai, đây có thể là bước đi chưa từng có trong lịch sử thương mại Hoa Kỳ – và sẽ châm ngòi cho cuộc tranh luận lớn không chỉ trong ngành công nghiệp điện ảnh mà còn trong giới luật sư thương mại và các nhà làm luật.
Minh Quân