Tổng thống Donald J. Trump chụp cho tạp chí Time (2019), bởi nhiếp ảnh gia Pari Dukovic, in phun màu. Tác phẩm hiện được lưu giữ tại Phòng trưng bày Chân dung Quốc gia Mỹ, Viện Smithsonian. Ảnh: Pari Dukovic/National Portrait Gallery, Smithsonian Institution.
Trong thông cáo phát đi ngày 9/6, Viện Smithsonian nhấn mạnh mọi quyết định nhân sự "được thực hiện bởi Tổng Giám đốc theo chỉ đạo và dưới sự giám sát của Hội đồng Quản trị", đồng thời khẳng định cam kết duy trì tính trung lập học thuật và phi đảng phái trong toàn hệ thống.
Thông cáo này được đưa ra không lâu sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump, thông qua mạng xã hội Truth Social, tuyên bố sẽ tìm cách bãi nhiệm bà Kim Sajet, CNN đưa tin.
Bà Sajet giữ vai trò Giám đốc Phòng trưng bày Chân dung Quốc gia Mỹ từ năm 2013 và là người phụ nữ đầu tiên đảm nhận vị trí này. Dưới sự dẫn dắt của bà, phòng trưng bày trở thành nơi lưu giữ và giới thiệu nhiều chân dung đa dạng, đôi khi gây tranh cãi, của các nhân vật nổi bật trong lịch sử và đời sống văn hóa Mỹ.
Tổng thống Mỹ cáo buộc bà Sajet là “người có khuynh hướng chính trị rõ rệt” và ủng hộ “các chương trình DEI” (đa dạng, công bằng, hòa nhập), điều mà ông cho là "không thích hợp với vị trí lãnh đạo bảo tàng quốc gia".
“Bà ấy là người có tư tưởng chính trị rõ rệt, luôn thúc đẩy các sáng kiến DEI - điều hoàn toàn không phù hợp với vị trí này. Người thay thế sẽ được công bố sớm. Cảm ơn vì đã chú ý đến vấn đề này!”, ông viết. Tuy nhiên, ông không đưa ra bằng chứng cụ thể nào cho các cáo buộc thiên vị chính trị.
Bà Kim Sajet - Giám đốc Phòng trưng bày Chân dung Quốc gia thuộc Viện Smithsonian. Ảnh: Grace Roselli/Smithsonian National Portrait Gallery.
Viện Smithsonian hiện là hệ thống bảo tàng lớn nhất thế giới, bao gồm 21 bảo tàng, phòng trưng bày và Vườn thú Quốc gia Mỹ. Trong bối cảnh các định chế văn hóa ngày càng trở thành đối tượng của các chiến lược chính trị hóa, viện Smithsonian tiếp tục khẳng định vai trò là “ngọn hải đăng của tri thức” như lời Hội đồng Quản trị mô tả.
Hội đồng cũng đã chỉ đạo Tổng Giám đốc Lonnie G. Bunch III xây dựng các tiêu chuẩn nội dung cho giám đốc các bảo tàng trực thuộc nhằm đảm bảo cách diễn giải lịch sử và văn hóa được khách quan, đồng thời rà soát nếu cần thiết để "đảm bảo nội dung không thiên lệch".
Chánh án Tối cao Pháp viện John Roberts, người giữ vai trò Chủ tịch danh dự Hội đồng Quản trị Smithsonian, từ chối bình luận về vụ việc. Trong khi đó, CNN cho biết đã liên hệ với Nhà Trắng, viện Smithsonian và Phòng trưng bày Chân dung Quốc gia để yêu cầu phản hồi chính thức.
Từ khi bước vào nhiệm kỳ thứ hai, ông Trump đã thực hiện nhiều thay đổi nhân sự tại các tổ chức văn hóa và cơ quan độc lập, trong đó có việc bãi nhiệm toàn bộ ban lãnh đạo Trung tâm Nghệ thuật Kennedy, các ủy viên của Ủy ban An toàn Sản phẩm Tiêu dùng, cũng như các thành viên đảng Dân chủ trong Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) và nhiều tổng thanh tra liên bang.
Phòng trưng bày Chân dung Quốc gia tại Washington. Ảnh: Tierney L.Cross/The Washington Post.
Trong sắc lệnh hành pháp ký hồi tháng 3, tổng thống Mỹ trao quyền cho Phó Tổng thống JD Vance giám sát và cắt giảm ngân sách cho các triển lãm hoặc chương trình bị cho là “làm xói mòn các giá trị chung của nước Mỹ”, hoặc “khuyến khích phân biệt chủng tộc, vi phạm chính sách liên bang”.
Các mục tiêu cụ thể được nêu tên trong sắc lệnh bao gồm Bảo tàng Lịch sử và Văn hóa Người Mỹ gốc Phi và Bảo tàng Nghệ thuật Mỹ Smithsonian, bị cho là đang truyền bá “ngôn ngữ và thông điệp không phù hợp”. Ngoài ra, Tổng thống Donald Trump cũng yêu cầu thu hẹp hoạt động của Viện Dịch vụ Bảo tàng và Thư viện, đơn vị hỗ trợ hàng nghìn bảo tàng và thư viện thuộc cả khu vực công và tư trên toàn nước Mỹ.
Trong bối cảnh chính trị hóa các thiết chế văn hóa ngày càng leo thang, Viện Smithsonian đang nỗ lực bảo vệ không gian nghệ thuật trung lập, nơi các giá trị học thuật và lịch sử vẫn được gìn giữ mà không bị chi phối bởi quyền lực chính trị.
Thư Vũ