Đảo chiều chính sách để giành lại thị phần
Sau giai đoạn dài duy trì các đợt cắt giảm sản lượng sâu nhằm hỗ trợ giá dầu thế giới, OPEC+, bao gồm Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) cùng Nga và một số đồng minh, đang tăng tốc đảo chiều chính sách.
Cụ thể, nhóm này nhiều khả năng sẽ phê duyệt thêm một đợt tăng sản lượng ít nhất 137.000 thùng/ngày trong cuộc họp vào ngày 5/10. Đây là bước tiếp theo trong chuỗi điều chỉnh đã được bắt đầu từ tháng 4 năm nay, khi nhóm quyết định nâng hạn ngạch tổng cộng hơn 2,5 triệu thùng/ngày, tương đương khoảng 2,4% nhu cầu dầu toàn cầu.
Giá dầu thế giới bị tác động khi Opec+ tăng sản lượng. Ảnh minh họa
Chiến lược đảo chiều này cho thấy một sự thay đổi rõ nét trong tính toán của OPEC+. Sau một thời gian dài ưu tiên giữ giá dầu ở mức cao thông qua cắt giảm sản lượng, nhóm chuyển sang ưu tiên mở rộng thị phần. Động thái này diễn ra trong bối cảnh giá dầu đã có dấu hiệu phục hồi kể từ cuối mùa hè, khuyến khích các nhà sản xuất đẩy mạnh khai thác để tận dụng lợi thế thị trường.
Từ đầu năm 2025, giá dầu đã giảm từ mức trên 80 USD/thùng xuống dao động quanh mức 60-70 USD/thùng. Tuy nhiên, trong những tuần gần đây, giá đã tăng trở lại mức cao nhất kể từ đầu tháng 8, vượt ngưỡng 70 USD/thùng.
Một trong những yếu tố thúc đẩy đà tăng là các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Ukraine vào cơ sở hạ tầng năng lượng của Nga, khiến hoạt động lọc dầu và xuất khẩu của một trong những quốc gia xuất khẩu dầu lớn nhất thế giới bị gián đoạn. Diễn biến này không chỉ làm giảm nguồn cung trong ngắn hạn mà còn khiến thị trường chú ý nhiều hơn đến các rủi ro địa chính trị có thể làm gián đoạn nguồn cung trong khu vực.
Trên thực tế, trong giai đoạn cao điểm của chính sách cắt giảm, OPEC+ từng rút khỏi thị trường tới 5,85 triệu thùng/ngày. Con số này bao gồm ba phần: cắt giảm tự nguyện 2,2 triệu thùng/ngày; 1,65 triệu thùng/ngày từ tám thành viên chủ chốt; và 2 triệu thùng/ngày áp dụng trên toàn nhóm.
Từ tháng 4, các nước thành viên đã lần lượt tháo gỡ từng lớp cắt giảm này. Việc nâng sản lượng 137.000 thùng/ngày trong tháng 10 là bước tiếp theo của quá trình gỡ bỏ phần 1,65 triệu thùng/ngày, sau khi nhóm đã hoàn tất việc thu hồi 2,2 triệu thùng/ngày vào cuối tháng 9.
Theo giới phân tích, mục tiêu kép của OPEC+ hiện nay là duy trì giá ở ngưỡng có lợi cho ngân sách các nước xuất khẩu nhưng không quá cao để kích thích sản lượng từ các nhà sản xuất ngoài khối. Đồng thời, việc tăng sản lượng cũng giúp nhóm bảo vệ thị phần trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt, nhất là khi các nhà sản xuất dầu đá phiến và các nguồn cung từ ngoài OPEC+ vẫn đang duy trì sản lượng ổn định.
Cân bằng giữa lợi ích kinh tế và rủi ro thị trường
Bên cạnh mục tiêu giành lại thị phần, quyết định tăng sản lượng của OPEC+ cũng cho thấy sự tính toán kỹ lưỡng nhằm duy trì ổn định thị trường trong bối cảnh nhiều yếu tố bất định đan xen. Một mặt, việc nâng hạn ngạch giúp gia tăng nguồn cung, ngăn giá dầu tăng quá nóng trong ngắn hạn. Mặt khác, mức tăng được cân nhắc vừa phải – chỉ 137.000 thùng/ngày cho tháng 11, tương đương tháng 10 – nhằm tránh gây áp lực giảm giá quá mạnh.
Theo kế hoạch, 8 quốc gia sản xuất chủ chốt trong khối sẽ tổ chức cuộc họp trực tuyến vào ngày 5/10 để bàn về đợt tăng sản lượng tháng 11. OPEC+ cũng đã cho phép Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất nâng sản lượng thêm 300.000 thùng/ngày từ tháng 4 đến tháng 9.
Dù vậy, thực tế cho thấy các đợt tăng sản lượng gần đây của nhóm vẫn thấp hơn so với cam kết, do phần lớn các thành viên đã khai thác gần hết công suất. Đây là giới hạn kỹ thuật mà OPEC+ khó có thể vượt qua trong ngắn hạn, ngay cả khi có ý định mở rộng mạnh mẽ.
Ngoài ra, nhóm vẫn duy trì một “lớp đệm” quan trọng, phần cắt giảm 2 triệu thùng/ngày trên toàn khối, dự kiến kéo dài đến cuối năm 2026. Việc giữ lại lớp cắt giảm này giúp OPEC+ duy trì khả năng phản ứng nhanh trước biến động thị trường. Trong trường hợp giá dầu giảm sâu hoặc cầu toàn cầu yếu đi, nhóm có thể nhanh chóng đảo chiều, đưa sản lượng trở lại mức thấp hơn để hỗ trợ giá.
Tuy nhiên, động thái tăng sản lượng cũng đặt ra một số rủi ro nhất định. Thứ nhất, nếu nhu cầu dầu toàn cầu không tăng mạnh trong quý IV như kỳ vọng, việc bơm thêm nguồn cung có thể gây áp lực giảm giá. Mặc dù giá dầu hiện đã phục hồi phần nào, thị trường vẫn đang chịu ảnh hưởng của tăng trưởng kinh tế toàn cầu chậm lại, đặc biệt tại châu Âu và một số nền kinh tế lớn châu Á.
Thứ hai, việc tăng sản lượng của OPEC+ diễn ra trong bối cảnh địa chính trị còn nhiều bất ổn, đặc biệt là tại khu vực Trung Đông và Đông Âu. Các yếu tố như leo thang xung đột, trừng phạt quốc tế hoặc sự cố hạ tầng có thể khiến thị trường biến động khó lường, buộc nhóm phải liên tục điều chỉnh kế hoạch.
Thứ ba, OPEC+ cũng phải theo dõi sát phản ứng của các nhà sản xuất ngoài khối. Trong những năm gần đây, khi giá dầu tăng, các nhà sản xuất dầu đá phiến tại Bắc Mỹ thường nhanh chóng tăng sản lượng, khiến nỗ lực kiểm soát giá của OPEC+ trở nên khó khăn hơn. Nếu đợt tăng giá hiện tại kích thích nguồn cung ngoài khối quay trở lại, thị phần của OPEC+ có thể bị thu hẹp, làm giảm hiệu quả của chiến lược mở rộng.
Dù vậy, về tổng thể, chiến lược nâng sản lượng dần dần của OPEC+ được đánh giá là bước đi thận trọng, phù hợp với bối cảnh thị trường hiện nay. Việc tăng nhẹ, có kiểm soát giúp nhóm vừa củng cố thị phần, vừa tránh gây biến động lớn về giá. Đồng thời, vẫn giữ lại một phần năng lực cắt giảm làm công cụ điều tiết trong tương lai.
Trong trung hạn, quyết định của OPEC+ sẽ tác động không nhỏ đến cán cân cung - cầu toàn cầu, đặc biệt khi các yếu tố địa chính trị và chuyển dịch năng lượng đang tạo nên nhiều lớp bất định mới. Việc nhóm duy trì vị thế là nhà sản xuất chi phối thị trường, với khả năng điều tiết linh hoạt, sẽ tiếp tục là một trong những yếu tố quan trọng định hình xu hướng giá dầu trong giai đoạn tới.
Trần Đình