PGS.TS Phạm Kim Ngọc: Nhà khoa học nữ tiên phong theo đuổi 'chip trở nhớ'

3 giờ trướcBài gốc

PGS.TS Phạm Kim Ngọc

Đam mê bắt đầu từ câu hỏi về "não bộ của máy tính"

PGS.TS Phạm Kim Ngọc, hiện công tác tại Khoa Khoa học và Công nghệ Vật liệu, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia TPHCM). Chị bền bỉ theo đuổi lĩnh vực công nghệ bán dẫn thế hệ mới. Cơ duyên đến với lĩnh vực memristor từ năm 2009, khi chị tham gia nhóm nghiên cứu do GS. Phan Bách Thắng chủ trì về linh kiện bộ nhớ điện tử dùng vật liệu màng mỏng ôxit kim loại. Từ những thiết bị bán dẫn chỉ có chức năng lưu trữ dữ liệu, nhóm dần tiếp cận câu hỏi lớn hơn: "Vì sao máy tính lại không thể xử lý thông tin giống như não bộ con người - vừa nhớ vừa nghĩ cùng lúc?".

Khi AI bùng nổ và hàng tỷ phép tính phải xử lý đồng thời, hệ kiến trúc Von Neumann - vốn tách riêng bộ xử lý và bộ nhớ - bộc lộ hạn chế. Nút thắt đó khiến TS Phạm Kim Ngọc và cộng sự rẽ sang hướng mới là tích hợp xử lý, lưu trữ ngay trong linh kiện memristor. Chị nhìn nhận, điều kiện nghiên cứu ở Việt Nam vẫn khó khăn. Thiết bị đo đạc nano còn thiếu, đầu tư cho công nghệ lõi bán dẫn còn hạn chế, nhân lực phải tự đào tạo đa ngành.

Thế nhưng, thay vì than khó, chị chọn cách kết nối, hợp tác phòng thí nghiệm trong và ngoài nước, tìm kiếm chuyên gia trong từng mảng, chia sẻ tài nguyên nghiên cứu cho nhau. Chị quan niệm, "thất bại không mang màu sắc thất vọng, nó mang màu của sự tò mò, khám phá".

Chọn tĩnh lặng để cân bằng

Khi được hỏi về khoảnh khắc hứng khởi nhất, chị chia sẻ: Khi nhìn thấy một "biểu hiện đặc biệt" trong vật liệu, một hiệu ứng điện tử không đoán trước, một phản ứng thay đổi trạng thái dẫn điện bất quy tắc, điều ấy cũng tạo niềm vui khó tả khi nhìn thấy bí mật của vật chất hé mở trước mắt mình.

Phía sau phòng thí nghiệm, bảng giải thuật, mô hình cấu trúc phân tử, PGS.TS Phạm Kim Ngọc là một người rất đỗi đời thường. Đôi lúc chị ngồi yên lặng, quan sát dòng người qua lại trên phố và nhận ra những giá trị văn hóa len vào đời sống hiện đại. Sự tĩnh lặng đó có thể cũng là cách để chị cân bằng những giờ làm việc trong một thế giới luận lý thuần hóa học - vật lý - cấu trúc tinh thể. PGS.TS Phạm Kim Ngọc kể rằng gia đình từng phân vân khi thấy chị làm việc kiệt sức nhưng vẫn tôn trọng và tin tưởng sự lựa chọn của chị. Có lẽ chính từ "điểm tựa" ấy, chị đã kiên định suốt hơn 15 năm với con đường nghiên cứu.

Khi nói về tương lai của công nghệ chip memristor và điện toán thần kinh, chị chia sẻ: AI nhỏ gọn hơn, tiêu thụ ít năng lượng hơn, tích hợp trong thiết bị phổ thông, phù hợp với đời sống số hóa. Đó có thể là chiếc điện thoại thông minh ít hao pin hơn, một mô đun AI hoạt động ngay trên thiết bị cá nhân thay vì phải phụ thuộc máy chủ đám mây, một hệ thống nhận diện hình ảnh tức thời trên các thiết bị IoT không cần nguồn điện lớn. Nói cách khác, đó là con đường đưa AI đến gần hơn với cuộc sống của từng người.

Năm 2025, PGS.TS Phạm Kim Ngọc là một trong 3 nhà khoa học nữ Việt Nam được vinh danh tại chương trình L'Oreál-UNESCO Vì sự phát triển phụ nữ trong khoa học 2025. Cùng năm 2025, chị và nhóm nghiên cứu cũng được vinh danh trong Giải thưởng Sáng tạo TPHCM.

An Khê

Nguồn Phụ Nữ VN : https://phunuvietnam.vn/pgsts-pham-kim-ngoc-nha-khoa-hoc-nu-tien-phong-theo-duoi-chip-tro-nho-238251223155028058.htm