PGS.TS Trần Thành Nam: Còn băn khoăn về Thông tư 29 là còn nặng về tâm lý và áp lực thành tích

9 giờ trướcBài gốc

Thời gian qua, vấn đề "dạy thêm, học thêm" luôn gây nhức nhối khi được cho là nguyên nhân tạo gánh nặng chi phí học tập gia tăng cho gia đình, nhưng kết quả không tăng lên như mong muốn.

Để giải quyết thực trạng này, Bộ GD-ĐT ban hành Thông tư số 29/2024/TT-BGDĐT, chính thức có hiệu lực từ ngày 14.2.2025. Đây là một văn bản pháp lý của ngành giáo dục từ trước tới nay được dư luận xã hội đặc biệt quan tâm vì liên quan trực tiếp tới hàng triệu gia đình, hàng triệu học sinh và giáo viên, Nhà trường.

Báo Đại biểu Nhân dân đã có trao đổi với PGS.TS Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội về vấn đề này.

PGS.TS Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội (Ảnh: Duy Thông)

Hướng đến nền giáo dục không phụ thuộc vào "dạy thêm - học thêm"

- Thông tư 29 của Bộ GD-ĐT nhằm nâng cao chất lượng giờ học chính khóa, tăng cường quản lý và minh bạch hóa vấn đề dạy thêm, học thêm và tạo điều kiện cho học sinh có cơ hội để phát triển bản thân. Là một chuyên gia nhiều kinh nghiệm trong ngành giáo dục, PGS.TS Trần Thành Nam đánh giá thế nào về Thông tư này?

PGS.TS Trần Thành Nam: Thông tư 29 của Bộ GD-ĐT quy định về dạy thêm, học thêm được ban hành hướng đến mục tiêu xây dựng một nền tảng giáo dục “tốt và công bằng”, nơi mỗi cơ sở giáo dục đảm bảo cho người học đạt chuẩn đầu ra của chương trình GDPT. Thông tư này cũng góp phần giải quyết áp lực học tập và gánh nặng về chi phí học tập.

Thông tư 29 được đặt trong bối cảnh ngành GD-ĐT đã chuẩn bị cho học sinh các năng lực cần thiết để hội nhập vào Kỷ nguyên số - Kỷ nguyên của công nghệ và AI. Tri thức nhân loại liên tục phát triển, vượt quá khả năng tiếp thu của con người. Do đó, các trường học không thể tiếp tục dạy theo cách tiếp cận nội dung, mà phải phát triển nền giáo dục Việt Nam theo hướng toàn diện và cá nhân hóa việc học tập.

Hiện nay, vẫn tồn tại nhiều ý kiến trái chiều về việc dạy thêm và học thêm. Dù các thầy cô đang chuyển hướng dạy học sinh theo cách tiếp cận năng lực, nhưng phụ huynh vẫn lo lắng theo kiểu tiếp cận nội dung. Họ lo sợ nếu không học thêm, con mình sẽ thiếu kiến thức. Đây là tâm lý khá phổ biến.

Tuy vậy, chưa có bằng chứng nào khẳng định rằng học sinh đi học thêm sẽ có năng lực tốt hơn học sinh không đi học thêm. Thực tế, nhiều học sinh tốt nghiệp từ các trường thuộc khu vực kinh tế khó khăn vẫn đạt được kết quả tốt. Do đó, cần có nhiều cuộc chia sẻ và truyền thông để phụ huynh hiểu rõ vấn đề này.

Trước đó, việc dạy thêm, học thêm đã được quy định tại Thông tư 17/2012/TT-BGDĐT, nhưng đến Thông tư 29 mới được thực hiện quyết liệt. Các điều luật ban hành rộng rãi đã tạo nỗi lo cho giáo viên, phụ huynh và học sinh do vẫn còn tâm lý và áp lực về thành tích, chưa thể thay đổi triệt để.

Quả thật, chúng ta cần hướng đến nền giáo dục không phụ thuộc vào dạy thêm – học thêm. Bởi bên cạnh chương trình chính khóa, còn nhiều hoạt động giáo dục khác giúp học sinh phát triển toàn diện năng lực. Chẳng hạn, có thể tổ chức hoạt động phát triển văn hóa đọc tại thư viện vào buổi học chiều; hay các lớp kỹ năng mềm, kỹ năng công dân thế kỷ 21 do đội, đoàn tổ chức. Hay các hoạt động được huy động nguồn lực xã hội hóa, giúp học sinh phát triển năng lực như ứng xử thân thiện; kỹ năng sử dụng AI,.. Tất cả đều phù hợp và được quy định trong chương trình giảng dạy của nhà trường.

Theo tôi, cần có cơ chế để giáo viên phụ trách các hoạt động này được tính công và trả chi phí khi dạy vượt giờ. Hiệu trưởng có thể điều chỉnh mức chi trả phù hợp để thầy, cô yên tâm dạy học. Giáo viên cần xác định trách nhiệm của mình và sẵn sàng hỗ trợ học sinh trong các hoạt động ngoại khóa.

Tại các cơ sở giáo dục ở nước ngoài, bên cạnh giờ dạy chính, còn có giờ trực văn phòng. Đây là thời gian để thầy, cô tư vấn cho học sinh các thắc mắc chưa được giải đáp trong tiết học. Các học sinh mất tập trung sẽ được giảng lại bài.

Có thể thấy, trách nhiệm của giáo viên là hỗ trợ học sinh, đảm bảo tất cả đạt chuẩn đầu ra và không ai bị bỏ lại phía sau. Với mỗi đối tượng học sinh, thầy cô phải có hình thức hỗ trợ khác nhau. Tôi lấy ví dụ, với học sinh không theo kịp bài học, thầy cô cần kiên nhẫn giảng dạy để các em tiếp thu kiến thức. Với học sinh xuất sắc, có thể cung cấp thêm chất liệu học tập và hoạt động để phát triển năng lực. Hay với học sinh cuối cấp, giáo viên hỗ trợ các em hệ thống hóa lại kiến thức. Khi làm tốt công việc này, vị thế của giáo viên sẽ tăng lên và được xã hội tôn trọng.

Mục tiêu xa của Thông tư 29 là xây dựng một nền giáo dục chính khóa chất lượng, không phụ thuộc vào học thêm - dạy thêm, và nâng cao năng lực tự học của học sinh. Để làm tốt điều này, giáo viên không chỉ có trách nhiệm truyền đạt kiến thức, mà còn phải tạo động lực, truyền cảm hứng và định hướng cho học sinh. Trách nhiệm lớn nhất của nhà giáo là hình thành, trao cho học sinh "gánh nặng" của việc tự học để có thể học tập suốt đời.

PGS.TS Trần Thành Nam: "Giáo viên cần giúp học sinh hình thành năng lực tự học để có thể học tập suốt đời" (Ảnh: Duy Thông)

- Một điểm nhấn nổi bật trong Thông tư 29 là giáo viên trường công lập không được phép thành lập hoặc điều hành các trung tâm, doanh nghiệp có hoạt động trong lĩnh vực giáo dục, trong khi giáo viên trường tư thục lại có thể tự đứng tên đăng ký kinh doanh để mở trung tâm/lớp dạy thêm, nhiều ý kiến cho rằng như vậy không công bằng giữa giáo viên trường công và tư. PGS.TS Trần Thành Nam ông nghĩ sao về vấn đề này?

PGS.TS Trần Thành Nam: So với Thông tư 17, Thông tư 29 đã có cởi mở hơn về hoạt động dạy thêm của giáo viên. Trước đây, việc dạy thêm được coi là kinh doanh có điều kiện và giáo viên muốn mở lớp phải xin phép lãnh đạo Nhà trường. Thì hiện nay, theo Luật Doanh nghiệp, giáo viên phải đăng ký kinh doanh để thực hiện trách nhiệm về thu nhập cá nhân.

Trên thực tế, giáo viên trong hệ thống giáo dục công lập thường được tham gia nhiều chương trình tập huấn để nâng cao năng lực theo quy định của Bộ GD-ĐT. Do đó, khi bước ra thị trường, các thầy, cô hoàn toàn có thể tự tin về chất lượng, hiệu quả mà chương trình dạy thêm mang đến cho người học.

Không chỉ vậy, trong bối cảnh nền kinh tế số, giáo viên có thể tạo ra các khóa học online mở rộng kiến thức như Khan Academy, Coursera hay EdX. Các khóa học này cung cấp nguồn tài liệu phong phú, bổ ích và linh hoạt về thời gian. Chỉ cần thu hút được từ 10,000 đến 1 triệu học sinh tham gia, thì tài năng, công sức và tâm huyết của thầy cô sẽ được xã hội ghi nhận. Giá thành các khóa học này cũng rất rẻ, giúp học sinh hoàn cảnh khó khăn có thể tiếp cận được.

Giáo viên và phụ huynh đóng vai trò quan trọng giúp học sinh nâng cao khả năng tự học

- Khi Thông tư 29 có hiệu lực, việc chuyển từ hình thức học thêm sang tập trung vào tự học được xem là một bước đi quan trọng trong cải cách giáo dục.Thưa PGS.TS Trần Thành Nam, vai trò của tự học quan trọng thế nào đối với học sinh? Làm thế nào để học sinh có thể rèn luyện kỹ năng tự học và duy trì động lực trong quá trình học tập?

PGS.TS Trần Thành Nam: Thông tư 29 hướng đến việc giảm bớt các hoạt động học thêm mang tính chất “rót nước” tri thức; tạo môi trường để học sinh thực hành và rèn luyện kỹ năng, đàm phán.

Trước đó, trong một khoảng thời gian dài, nội dung học tập đã trở nên quá tải. Học sinh thiếu thời gian để tự đặt câu hỏi và khám phá đam mê của mình. Nhiều bạn cấp THPT trước kỳ thi tốt nghiệp vẫn chưa xác định được ngành học mình đam mê, phải nhờ người thân định hướng.

Do đó, bên cạnh việc quản lý "dạy thêm - học thêm" trái quy định, cần nâng cao năng lực tự học. Tự chủ, tự học là một trong những năng lực đầu tiên mà chương trình GDPT mới 2018 đề cập. Từ cấp tiểu học đến cấp THCS, cấp THPT và đại học, năng lực này đều cần thiết. Trách nhiệm của ngành giáo dục và các thầy cô là trao "gánh nặng" của việc tự học cho học sinh.

Năng lực tự học không thể hình thành ngay lập tức. Nó phát triển qua quá trình học sinh được tự do khám phá, đối chiếu những hiểu biết với bài giảng trên lớp và áp dụng vào thực tiễn, thậm chí học từ thất bại. Thầy cô có thể đặt câu hỏi để giúp các em hình thành năng lực tư duy phản biện và khuyến khích tự tìm hiểu thêm. Phải có hứng thú, học sinh mới có thể tự học.

Tự chủ, tự học là một trong những năng lực đầu tiên mà chương trình GDPT mới 2018 đề cập (Ảnh minh họa)

Giáo viên và phụ huynh đóng vai trò quan trọng trong việc giúp học sinh nâng cao khả năng tự học. Về phía giáo viên, cần đổi mới phương pháp giảng dạy và đánh giá để tăng năng lực tự học và tự chủ cho học sinh. Thầy cô cần truyền cảm hứng để học sinh đặt câu hỏi, tò mò về thế giới xung quanh và có nhu cầu học hỏi.

Về phía phụ huynh, cần thay đổi cách tiếp cận; cắt giảm các hoạt động học thêm không cần thiết; tăng cường chăm sóc sức khỏe tinh thần cho học sinh. Điều này giúp các em đến lớp với tinh thần khỏe khoắn, dễ dàng tiếp thu bài giảng. Nhiều học sinh buổi sáng chưa tỉnh ngủ, chưa ăn sáng dẫn đến mệt mỏi, không tiếp thu được kiến thức trên lớp, rồi phải đi học thêm. Nếu vòng lặp này tiếp diễn, các em không thể nhận ra đam mê và hướng phát triển của mình.

Công nghệ AI không thể thay thế vai trò của giáo viên

- Để nâng cao năng lực tự học của học sinh trong môi trường AI, vai trò của giáo viên sẽ thay đổi như thế nào? Liệu giáo viên có cần được đào tạo lại về cách sử dụng AI trong việc hướng dẫn học sinh tự học và kiểm soát được nội dung bài tập của học sinh? Về phía học sinh, cách nào để tận dụng tối đa công nghệ này để phát triển khả năng tự học không, thưa PGS.TS Trần Thành Nam?

PGS.TS Trần Thành Nam: Trong kỷ nguyên số của công nghệ thông tin và AI, phẩm chất con người càng trở nên quan trọng hơn. Hiện nay có nhiều AI hiện đại, có thể giải bài toán Olympic, nhưng không thể thay thế vai trò của giáo viên. Sự dẫn dắt của thầy cô rất quan trọng. Họ không chỉ định hướng, chỉ ra đúng sai và truyền cảm hứng cho học sinh, mà còn tiếp sức để các em vượt qua khó khăn và đạt mục tiêu.

Do đó, bên cạnh việc phát triển năng lực liên quan đến công nghệ thông tin và AI cho người học, cần trang bị năng lực tương tự cho giáo viên để định hướng và dạy học hiệu quả. Giáo viên cần có Khung kiến thức nội dung sư phạm Công nghệ bao gồm kiến thức về công nghệ, kiến thức chuyên ngành sâu và kiến thức sư phạm trong môi trường số. Điều này giúp thầy cô dạy học không chỉ theo hướng trang bị nội dung, mà còn trang bị phương pháp, năng lực. Từ đó truyền cảm hứng để học sinh tìm hiểu, đặt câu hỏi; tạo động lực để các em chinh phục kiến thức.

Về phía người học, để tự học hiệu quả cần nhiều yếu tố quan trọng. Trong đó, năng lực số và công nghệ thông tin không thể thiếu trong quá trình tự học. Vừa qua, Bộ GD-ĐT đã ban hành Khung năng lực số và năng lực AI cho người học trong hệ thống giáo dục quốc gia. Người học cần tìm hiểu và trang bị cho mình các kiến thức cần thiết.

Ví dụ, khi có câu hỏi, học sinh cần biết cách sử dụng AI để tìm kiếm thông tin trên nền tảng phù hợp, sau đó đánh giá độ xác thực và hợp lý của tài liệu đó với quan điểm chung. Khi đã chọn đúng dữ liệu, học sinh cần biết xử lý, phân tích và trình bày thông tin theo cách hiểu cá nhân. Từ kho dữ liệu chung, các em có thể tiếp cận thông tin theo hướng sáng tạo và cá nhân hóa. Cuối cùng, việc sử dụng thông tin phải có đạo đức. Nếu dùng AI trong bài làm, cần trích dẫn rõ ràng để phân biệt với quan điểm cá nhân.

Tiếp theo, học sinh cần có năng lực ngoại ngữ. Hiện nay, tài liệu học tập phổ biến và đa dạng nhất vẫn là tiếng Anh. Nếu xây dựng được năng lực ngoại ngữ tốt, các em có thể tự khám phá và trau dồi được kiến thức, mà không cần thông qua trường lớp.

- Trân trọng cảm ơn PGS.TS Trần Thành Nam đã chia sẻ!

Trang Nhung - Ảnh: Duy Thông

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/pgsts-tran-thanh-nam-con-ban-khoan-ve-thong-tu-29-la-con-nang-ve-tam-ly-va-ap-luc-thanh-tich-post405392.html