Phải chăng thể thao cấp độ trẻ có 'lạm phát' huy chương?

15 giờ trướcBài gốc

Một quy định được điều chỉnh

Cuối năm 2024, đầu năm 2025, theo đề án tinh gọn bộ máy nhà nước, Bộ Giáo dục và Đào tạo hoàn toàn tiếp quản hoạt động thể thao cấp độ học đường. Bên cạnh đó, Bộ điều chỉnh một quy định quan trọng về hình thức ưu tiên xét tuyển. Quy định này liên quan tới học sinh vào cấp trung học phổ thông và có thành tích tại các giải thể thao quốc gia.

Từ năm 2024 trở về trước, những học sinh ở độ tuổi 11-14 được đặc cách xét tuyển vào cấp 3 nếu có huy chương ở các giải thể thao trẻ toàn quốc. Đối tượng thi hành là các trường trung học phổ thông sử dụng toàn bộ kinh phí hoạt động là ngân sách nhà nước (trường công lập). Tuy nhiên, mọi thứ đã dần thay đổi chỉ trong thời gian ngắn.

Thể thao Việt Nam nên chú trọng nâng cao chất lượng, thay vì để số lượng huy chương tràn lan ở cấp độ trẻ.

Kể từ đầu năm 2025, quy định ưu tiên xét tuyển như trên được điều chỉnh. Theo đó, VĐV có huy chương tại các giải trẻ quốc gia chỉ được tuyển thẳng vào trường năng khiếu chuyên về TDTT của các Trung tâm Huấn luyện và TDTT cấp tỉnh thành. Họ không còn được ưu tiên xét tuyển thẳng vào các trường công lập như trước đây nữa.

Quy định trên được điều chỉnh nhằm tránh hiện tượng quản lý chồng chéo giữa các bộ, ban, ngành. Việc đó được tiến hành theo tinh thần chung của công cuộc tinh gọn bộ máy nhà nước. Nhưng trên thực tế, có một nguyên nhân khác khiến Bộ Giáo dục và Đào tạo điều chỉnh quy định khi họ chính thức tiếp quản hoạt động thể thao học đường.

Trong một vài năm gần đây, ngành giáo dục ghi nhận số lượng VĐV được đặc cách xét tuyển tăng đột biến theo diện có thành tích tại các giải thể thao trẻ quốc gia. Thực tế là có hiện tượng số lượng môn trong hệ thống giải thi đấu thể thao thành tích cao tăng lên. Tuy nhiên, số lượng VĐV được đặc cách lại tăng nhiều hơn một cách khác thường.

Đáng chú ý hơn, số lượng VĐV có huy chương và được ưu tiên xét tuyển tập trung rất lớn ở một môn võ mới được du nhập vào Việt Nam. Việc Bộ Giáo dục và Đào tạo điều chỉnh quy định xét tuyển cho thấy tính thời sự của những người làm giáo dục. Bởi, họ đã kịp thời giới hạn số lượng đối tượng được ưu tiên khi dấu hiệu bất thường diễn ra.

Hành động kịp thời của Bộ Giáo dục và Đào tạo là điều cần thiết. Trong tương lai, nhiều trường đại học sẽ mở rộng theo hướng xã hội hóa, và có thể ưu tiên xét tuyển sinh viên đầu vào theo thành tích các giải thể thao. Khi đó, VĐV trúng tuyển phải là người có thành tích thực sự, chứ không chỉ nằm trên tờ giấy chứng nhận.

Bao nhiêu huy chương là đủ?

Đề cập về tình trạng lạm phát huy chương ở một số môn thể thao thành tích cao, đặc biệt là cấp độ trẻ, một HLV ở tuyến địa phương cho rằng: "Không phải môn thể thao nào cũng như bơi hay điền kinh, nơi VĐV tham gia nhiều nội dung. Tuy nhiên, gần đây xuất hiện môn có VĐV mang về “cả rổ” huy chương một lúc". Thực tế là, một số môn thi đấu trong hệ thống thể thao thành tích cao của Việt Nam đang có số lượng bộ huy chương quá lớn. Con số này lớn tới mức một HLV ví von "môn này có nhiều huy chương hơn cả lượng VĐV tham gia tranh tài". Khi ấy, thành tích và huy chương vô tình tự mất đi giá trị trong con mắt của những người làm thể thao.

"Nếu phát triển thể thao thành tích cao theo hướng ưu tiên các môn có nhiều huy chương thì chúng tôi nghỉ việc hết", HLV cầu lông của một địa phương rất mạnh ở Việt Nam giãi bày. Trong hệ thống thi đấu thể thao thành tích cao của Việt Nam, cầu lông chỉ có 7 bộ huy chương. Con số này rất nhỏ nếu so với cử tạ, điền kinh hay các môn võ.

Xu hướng ưu ái những môn thể thao có nhiều bộ huy chương cũng là hiện tượng dễ thấy. Ở kỳ "Olympic Việt Nam" như Đại hội Thể thao Toàn quốc 2022, cầu lông chỉ có chưa đến 20 đơn vị tham gia tranh tài, trên tổng số 65 tỉnh, thành, ngành. Bởi, thật khó duy trì một bộ môn không mang lại thành tích, huy chương cho địa phương như nhiều môn khác. Có một sự thật hiển nhiên là những môn thể thao mới du nhập vào Việt Nam nằm ngoài chương trình Olympic. Số lượng bộ huy chương của môn đó tại ASIAD cũng không nhiều. VĐV Việt Nam rất khó giành được HCĐ ở môn này, và chắc chắn không có cơ hội tranh HCV. Nhưng vì thành tích ở giải quốc gia, các địa phương lại dành ra địa hạt để nó phát triển.

Nghịch lý trên dẫn đến hiện tượng "trống đánh xuôi, kèn thổi ngược". Ở cấp độ Trung ương, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, cũng như Cục Thể dục thể thao Việt Nam muốn phát triển thể thao thành tích cao theo hướng ưu tiên các môn Olympic, sau đó là ASIAD. Ngược lại, các địa phương chỉ nhắm đến môn có nhiều huy chương ở giải quốc gia.

Hậu quả nhãn tiền từ hiện tượng trên là những môn thể thao trong định hướng phát triển (17 môn) dường như không được quan tâm đúng mức ở cấp địa phương. Từ đó, hoạt động tuyển chọn, nâng cao trình độ VĐV không còn duy trì như trước nữa. Thế hệ VĐV kế cận bị hổng, và đó là nguyên nhân khiến thành tích của Việt Nam thụt lùi ở các đấu trường lớn.

Điền kinh là môn thể thao chịu thiệt hại nặng nhất từ “cơn bão lạm phát huy chương” của những môn khác. 20 năm trước, các VĐV Việt Nam bước ra sân chơi châu Á có thể cạnh tranh sòng phẳng với VĐV gốc Phi ở ASIAD. Nhưng giờ đây, điền kinh Việt Nam lại trắng tay tại Á vận hội gần nhất.

Giữ chất hay giữ lượng?

"Quá trình đào tạo một VĐV từ cấp độ trẻ lên VĐV trưởng thành và đủ sức cạnh tranh huy chương tại các giải thể thao thành tích cao quốc gia mất khoảng 10 năm. Trong thời gian đó, phần lớn VĐV trẻ sẽ rẽ ngang, chọn một công việc khác. Ngay cả VĐV có thành tích tốt ở cấp độ trẻ cũng không phải ngoại lệ", một HLV chia sẻ.

Cầu lông không có nhiều bộ huy chương trong chương trình thi đấu như các môn thể thao khác.

HLV này nói thêm, lý do chính khiến VĐV rời khỏi giới thể thao không phải vì thu nhập. VĐV thuộc tuyến năng khiếu hoặc tuyến trẻ có tiền ăn tập, trong khi bạn bè đồng trang lứa vẫn sống dựa vào gia đình. VĐV rẽ ngang phần nhiều vì không có tố chất tiến xa, hoặc cảm thấy gắn bó với ngành thể thao không phải lựa chọn hàng đầu nữa.

Một trường hợp hy hữu khác là VĐV không cho thấy tiềm năng ở môn thể thao này, nhưng lại phát huy khi được chuyển sang môn khác. Cung thủ Đỗ Thị Ánh Nguyệt là ví dụ tiêu biểu nhất. Ban đầu, cô được tuyển chọn để theo môn bóng rổ. Nhưng sau cùng, Ánh Nguyệt lại thành danh cùng môn bắn cung, nơi cô 2 lần liên tiếp giành vé tham dự Olympic.

Những ví dụ kể trên cho thấy, thành tích ở cấp độ trẻ của một VĐV thuộc lứa tuổi thiếu niên có thể không tương quan với thành tích của VĐV ở chính môn thể thao đó sau này. Vì thế, quy định được Bộ Giáo dục và Đào tạo đưa ra không ảnh hưởng quá nhiều đến công tác tuyển chọn, sàng lọc VĐV từ cấp độ trẻ, cụ thể là VĐV dưới 15 tuổi.

Một nhân tố khác được Bộ Giáo dục và Đào tạo nhắm tới là siết lại hoạt động ưu tiên xét tuyển theo hướng tăng chất lượng, giảm số lượng. Theo thời gian, hoạt động đào tạo VĐV, cũng như con người phục vụ ngành thể thao cần được hướng đến những kết quả thực chất. Thành tích sẽ không chỉ thể hiện qua những tấm huy chương được báo cáo. Suy cho cùng, hoạt động đào tạo VĐV ở cấp độ trẻ mở ra nhiều hướng phát triển cho chính VĐV, cũng như các địa phương trong tương lai. Vì thế, câu chuyện về thành tích không nên trở thành áp lực, hoặc động cơ để nảy sinh thành tích tràn lan. Bởi, tại những sân chơi cấp độ cao nhất, thứ quyết định thành tích vẫn là trình độ thực sự của VĐV.

Thể thao Việt Nam hướng đến những mục tiêu cuối năm 2025

Trong 6 tháng cuối năm 2025, thể thao Việt Nam có 2 đấu trường lớn. Đó là Đại hội thể thao trẻ châu Á lần thứ 3, diễn ra tại Bahrain; và SEA Games 33 ở Thái Lan. Trong đó, SEA Games 33 được xem là đấu trường quan trọng nhất, bởi Việt Nam đã đứng nhất 2 kỳ Đại hội liên tiếp trước đó.

Phát biểu tại cuộc họp mới nhất của Ủy ban Olympic Việt Nam, ông Nguyễn Văn Hùng (Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Chủ tịch Ủy ban Olympic Việt Nam) mong muốn đoàn Việt Nam giữ vững ngôi vị 2 năm trước. Để làm được điều đó, đoàn Việt Nam phải chọn ra những VĐV tốt nhất, đồng thời theo hướng nhắm vào các môn ASIAD và Olympic.

Khác với những kỳ Đại hội Thể thao Đông Nam Á trước đây, SEA Games 33 có chương trình thi đấu hướng đến việc bám sát chương trình Olympic và ASIAD. Mặt khác, chủ nhà Thái Lan lại đưa vào một số môn của Olympic mùa Đông, vốn không phải sở trường của thể thao Việt Nam từ trước tới nay.

SEA Games 33 cũng được xem là màn thử nghiệm, kiểm chứng trình độ của các VĐV đội tuyển quốc gia trước ASIAD 2026. Kỳ Đại hội Thể thao châu Á sẽ diễn ra trong năm tới tại Nhật Bản. Để duy trì thành tích 3 HCV như kỳ ASIAD trước đây, thể thao Việt Nam sẽ phải nỗ lực nhiều hơn.

Đơn Ca

Nguồn ANTG : https://antgct.cand.com.vn/nguoi-trong-cuoc/phai-chang-the-thao-cap-do-tre-co-lam-phat-huy-chuong--i771126/