Phải rất rõ về nội hàm, tính khả thi

5 giờ trướcBài gốc

Một trong những nội dung sửa đổi được các cơ sở giáo dục đại học đặt nhiều kỳ vọng là chính sách tài chính, tài sản bởi đây là vấn đề có ý nghĩa quan trọng đối với chất lượng, quy mô và tính bền vững của hệ thống giáo dục đại học.

Báo cáo tổng kết thi hành Luật Giáo dục đại học năm 2018 cho thấy, ngân sách nhà nước dành cho giáo dục đại học rất thấp và liên tục giảm. Giai đoạn 2019 - 2024, mức chi này giảm cả về tổng số và tỷ trọng trên tổng thu của hệ thống. Năm 2023, dự toán ngân sách cho giáo dục đại học giảm 24,6% so với năm 2019. Năm 2022, kinh phí thực chi chỉ đạt 10.429 tỷ đồng (tương đương 0,11% GDP và 0,6% tổng ngân sách nhà nước). Tính trên tổng chi phí cho giáo dục đại học thì phần ngân sách nhà nước cũng chỉ chiếm chưa tới 20%, thấp hơn rất nhiều so với mức phổ biến của các quốc gia khác.

Trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội Khóa XV, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn lý giải ngân sách nhà nước đầu tư cho giáo dục đại học liên tục giảm là do số trường tự chủ tăng lên, nhưng ông cũng thừa nhận “đây là thực tế gây nhiều khó khăn cho các trường, nhất là về phát triển chất lượng giáo dục, đội ngũ giảng viên và cơ sở vật chất”.

Cùng với đó là khá nhiều vướng mắc cho thấy khoảng cách từ luật đến thực thi. Như Luật đã quy định phân bổ ngân sách và nguồn lực cho giáo dục đại học theo nguyên tắc cạnh tranh, bình đẳng, hiệu quả, nhưng thực tế, việc phân bổ vẫn mang tính bình quân. Và một nghịch lý là những cơ sở được giao tự chủ tài chính cao - thường là các trường có năng lực tốt - lại được phân bổ ít ngân sách nhất, đồng thời cũng chịu thiệt thòi hơn về thuế thu nhập doanh nghiệp, tỷ lệ vay lại vốn vay ODA... Hay quyền tự chủ về quản lý tài chính và đầu tư của các cơ sở giáo dục đại học tự bảo đảm chi thường xuyên cũng đã được Luật quy định, thậm chí là quy định ở mức cao, nhưng thực tế vẫn bị cản trở bởi nhiều quy định pháp luật khác. Điều này làm giảm động lực sáng tạo và khả năng mở rộng nguồn lực ngoài ngân sách của các cơ sở giáo dục đại học.

Dự luật trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội hôm nay đã dành riêng một Chương quy định về tài chính, tài sản, bao gồm các chính sách riêng, ưu đãi về tài chính, đầu tư, tài sản của hệ thống giáo dục đại học; các quy định phân bổ ngân sách, vốn vay và đầu tư trong giáo dục đại học; quy định về tài chính và quản lý, khai thác, sử dụng tài sản của cơ sở giáo dục công lập và tư thục; học phí và các khoản thu dịch vụ khác của cơ sở giáo dục.

Trong đó có những quy định "rất hay" nhưng phải rà soát hết sức kỹ lưỡng, đánh giá tác động rất thấu đáo mới có thể thực sự tháo gỡ được vướng mắc. Đơn cử như quy định cơ sở giáo dục đại học công lập được áp dụng "mức ưu đãi cao nhất" đối với dự án sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức, được hưởng "các mức ưu đãi đặc biệt" theo quy định pháp luật về thuế, đất đai, tài trợ, tín dụng đầu tư của Nhà nước. Nếu không làm rõ được các tiêu chí xác định “mức ưu đãi cao nhất”, “mức ưu đãi đặc biệt”; tiêu chí quy định ưu đãi về thuế, đất đai, tín dụng đầu tư ở mức cao nhất, ưu đãi đặc biệt thì khó có thể bảo đảm thực hiện được hoặc thực hiện đúng đối tượng, không gây thất thoát, lạm dụng ưu đãi. Hay quy định về cơ chế đặt hàng đào tạo gắn với kết quả đầu ra, nếu không quy định rõ về nguyên tắc xác định đối tượng cần đặt hàng, ưu tiên đặt hàng đào tạo; phân định rõ trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương trong thực hiện đặt hàng đào tạo, đặc biệt là trong việc bảo đảm giải quyết việc làm sau đào tạo... thì cũng khó mà thực thi được.

Cùng với rất nhiều chính sách đột phá khác được đưa ra trong dự thảo Luật, việc rà soát, đánh giá kỹ lưỡng để khắc phục triệt để những nút thắt về cơ chế tài chính, tài sản đối với giáo dục đại học có ý nghĩa then chốt để giáo dục đại học phát triển bền vững, thực hiện sứ mệnh đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho sự phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới. Và để các quy định đột phá này có thể đi ngay vào cuộc sống sau khi Luật được thông qua thì phải xác định rất rõ về nội hàm, tính khả thi và tính thống nhất với hệ thống pháp luật.

Nguyễn Bình

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/phai-rat-ro-ve-noi-ham-tinh-kha-thi-10383081.html