Phân cấp triệt để cho cấp tỉnh, cấp xã trong hoạt động bảo vệ bí mật nhà nước

2 giờ trướcBài gốc

Chiều 7/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương, Quốc hội thảo luận tại hội trường dự án Luật An ninh mạng và Luật Bảo vệ bí mật nhà nước (sửa đổi). Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an đại diện cơ quan chủ trì soạn thảo dự, phát biểu giải trình ý kiến đại biểu. Qua thảo luận, các đại biểu đều nhất trí cần thiết ban hành Luật An ninh mạng và sửa đổi Luật Bảo vệ bí mật nhà nước nhằm bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân; tránh lộ lọt bí mật nhà nước.

Bộ trưởng Lương Tam Quang phát biểu tiếp thu, giải trình ý kiến đại biểu nêu.

Cần ngăn chặn việc lạm dụng dấu “mật”

Phát biểu tại nghị trường, đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) nhấn mạnh nguyên tắc sử dụng và bảo vệ bí mật nhà nước phải được thực hiện thống nhất, nghiêm túc và đúng mục đích. Ông cho rằng đây là nguyên tắc “bất di bất dịch”, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng để đảm bảo an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội và lợi ích của Nhà nước, tổ chức, cá nhân.

Đại biểu Phạm Văn Hòa tán thành việc chia làm ba cấp độ (tuyệt mật, tối mật và mật), nhưng nhấn mạnh phải có tiêu chí định tính, định lượng cụ thể để thể hiện mức độ nguy hại nếu bị lộ.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy tình trạng lạm dụng việc đóng dấu “mật” vẫn diễn ra ở không ít cơ quan, đơn vị. “Có những tài liệu không thực sự thuộc danh mục bí mật nhà nước nhưng vẫn được đóng dấu ‘mật’ để che giấu thông tin hoặc tránh bị công khai. Điều này cần được kiểm soát chặt chẽ, đặc biệt ở khâu văn thư và người có thẩm quyền ra quyết định” – đại biểu nêu và đề nghị luật phải quy định rõ trách nhiệm của thủ trưởng cơ quan, đơn vị trong việc xác định và phê duyệt độ mật; đồng thời phải có cơ chế giám sát, nhắc nhở và chế tài phù hợp để xử lý trường hợp lạm dụng.

Về phạm vi bí mật nhà nước, đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng cần rà soát lại danh mục 13 lĩnh vực hiện nay. “Có những lĩnh vực lẽ ra phải được công khai để người dân biết và giám sát, như quy hoạch đô thị, tài chính, phát thanh – truyền hình, thậm chí, có báo cáo về tài chính, quy hoạch phát triển trung và dài hạn được đóng dấu ‘mật’, trong khi lại được thảo luận công khai trên truyền hình. Vậy có cần thiết phải ‘mật’ hay không?” - ông đặt vấn đề.

Theo đại biểu, ngay cả thông tin về khí tượng thủy văn, vốn phục vụ trực tiếp đời sống người dân, cũng được liệt vào danh mục bí mật nhà nước là điều chưa thật hợp lý. “Cần điều chỉnh danh mục này sao cho ‘bí mật’ thực sự là bí mật, đúng tính chất và tương đồng với thông lệ quốc tế” – đại biểu kiến nghị.

Về phân loại bí mật, đại biểu Phạm Văn Hòa tán thành việc chia làm ba cấp độ (tuyệt mật, tối mật và mật), nhưng nhấn mạnh phải có tiêu chí định tính, định lượng cụ thể để thể hiện mức độ nguy hại nếu bị lộ. “Có như vậy, việc phân loại mới có giá trị răn đe và tạo cơ sở pháp lý chặt chẽ trong công tác bảo vệ bí mật nhà nước”. Đối với quy định về giải mã và tiêu hủy tài liệu mật, đại biểu đề nghị người đứng đầu cơ quan, đơn vị phải chịu trách nhiệm trực tiếp, có thể giao cho văn thư hoặc cán bộ được phân công thực hiện theo lệnh bằng văn bản, thay vì “lập hội đồng rườm rà, tốn thời gian và tăng thủ tục hành chính”.

Về việc mang tài liệu bí mật nhà nước ra khỏi nơi lưu trú hoặc ra nước ngoài, đại biểu đề nghị phải siết chặt hơn. “Dù mang ra phục vụ công vụ, nếu là tài liệu tuyệt mật hoặc tối mật, cũng cần phải xin ý kiến và được sự đồng ý bằng văn bản của thủ trưởng cơ quan. Chỉ một sơ suất nhỏ cũng có thể gây hậu quả nghiêm trọng đến an ninh quốc gia” – đại biểu lưu ý.

Tránh tình trạng việc đóng dấu mật nhằm né giải trình, che giấu thông tin sai phạm

Đóng góp ý kiến, đại biểu Nguyễn Phương Thủy (đoàn Hà Nội) góp ý thêm một số ý kiến liên quan đến phân loại thông tin thuộc phạm vi bí mật Nhà nước và cơ chế giải mật. Đại biểu cho rằng, có một con số mà không cơ quan thống kê nào có thể xác định chính xác đó là tổng số văn bản, tài liệu đang bị đóng dấu “mật” hiện nay. Bởi số lượng này quá lớn và phân tán, trong đó không ít tài liệu bị “mật hóa” vượt mức cần thiết, gây thiệt hại cho quản trị công, làm giảm tính minh bạch quốc gia và hạn chế quyền tiếp cận thông tin của người dân.

Theo đại biểu, ở một số nơi, việc đóng dấu mật đã trở thành hành chính “mềm”. “Có trường hợp đóng dấu mật không vì lợi ích quốc gia, mà để “an toàn cho người ký”, tránh bị chất vấn, né giải trình hoặc che giấu thông tin sai phạm” – đại biểu nói và cho rằng, hiện tượng này gây ra gánh nặng lớn cho quản lý Nhà nước, vì người lưu trữ, in ấn, kiểm tra, tiêu hủy tài liệu phải tuân thủ hàng loạt quy định nghiêm ngặt, rất tốn kém thời gian và nguồn lực.

Đại biểu Nguyễn Phương Thủy đề nghị nên rà soát danh mục bí mật thật chặt chẽ, có tiêu chí rõ ràng, tránh suy diễn, tránh “mật hóa” tràn lan.

Lý giải về hiện tượng này, đại biểu cho rằng có 3 nguyên nhân chính. Một là quy định pháp luật còn rộng và thiếu rõ ràng. Nguyên nhân thứ 2 là do thiếu chế tài xử lý hành vi lạm dụng. Luật hiện hành chưa quy định hậu quả pháp lý đối với hành vi cố ý đóng dấu mật sai quy định, hay sử dụng “mật” để che giấu thông tin, né tránh giải trình. Ba là do khoảng trống pháp lý đối với tài liệu lưu hành nội bộ. Theo đại biểu, nhiều cơ quan đang sử dụng hành chính “mềm” là các tài liệu nội bộ nhưng chưa có khung pháp lý điều chỉnh. Điều này khiến cán bộ công chức e ngại cung cấp thông tin, không dám đưa dữ liệu lên nền tảng số, không dám ứng dụng AI trong phân tích văn bản, sợ rò rỉ thông tin. “Sự thiếu rõ ràng này vô tình trở thành rào cản của chuyển đổi số và cải cách hành chính” - đại biểu nói.

Cũng theo đại biểu, bất cập không chỉ nằm ở khâu “mật hóa”, mà còn ở khâu giải mật. Theo Điều 10 của dự thảo luật, việc xác định tài liệu là bí mật Nhà nước do người đứng đầu cơ quan quyết định, đây là thủ tục đơn giản, trách nhiệm rõ; đại biểu đề nghị không để khó giải mật dẫn đến tình trạng đóng mật rồi để đó, không ai muốn đứng ra giải mật dù không còn lý do giữ bí mật tránh việc nhiều tài liệu lẽ ra nên công khai để phục vụ minh bạch và kiểm soát quyền lực lại bị “treo” trong tình trạng mật suốt nhiều năm. Đại biểu cũng đề nghị nên rà soát danh mục bí mật thật chặt chẽ, chỉ giới hạn trong trường hợp thực sự cần thiết, có tiêu chí rõ ràng, tránh suy diễn, tránh “mật hóa” tràn lan.

Người đứng đầu cơ quan, tổ chức chịu trách nhiệm cá nhân nếu để xảy ra lộ, lọt bí mật nhà nước

Góp ý hoàn thiện quy định về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức trực tiếp quản lý bí mật nhà nước tại Điều 25 của dự thảo luật, đại biểu Dương Khắc Mai (đoàn Lâm Đồng) cho rằng, quy định hiện hành mới chỉ dừng lại ở mô tả trách nhiệm hành chính chung chung, thiếu quy định về trách nhiệm cá nhân và chế tài cụ thể đối với người đứng đầu khi để xảy ra sự cố lộ, lọt bí mật nhà nước do sự buông lỏng quản lý, thiếu trách nhiệm trong chỉ đạo, tổ chức thực hiện. Điều này làm giảm tính răn đe và hiệu quả quản lý. Do vậy, đại biểu đề nghị bổ sung thêm khoản 4 Điều 25: "4. Người đứng đầu cơ quan, tổ chức phải chịu trách nhiệm cá nhân theo quy định của pháp luật khi để xảy ra lộ, lọt, mất bí mật nhà nước trong cơ quan, tổ chức, địa phương mình quản lý do không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ trách nhiệm quy định tại các khoản 1, 2 và 3 điều này."

Đại biểu Dương Khắc Mai đề nghị người đứng đầu cơ quan, tổ chức phải chịu trách nhiệm cá nhân theo quy định của pháp luật khi để xảy ra lộ, lọt, mất bí mật nhà nước.

Đồng tình với đề xuất trên, đại biểu Nguyễn Phương Thủy cũng đề nghị bổ sung quy định về nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu, người quyết định độ mật phải chịu trách nhiệm giải trình trong trường hợp lạm dụng, phải có chế tài xử lý rõ ràng, góp phần thiết lập văn hóa minh bạch trong hoạt động công vụ.

Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa kiến nghị có phụ cấp cho người hực hiện nhiệm vụ chuyên trách bảo vệ bí mật nhà nước.

Đối với quy định về người thực hiện nhiệm vụ chuyên trách bảo vệ bí mật nhà nước, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (đoàn Lạng Sơn) cho biết, khoản 1 Điều 8 dự thảo nghị định quy định các cơ quan Trung ương và UBND có trách nhiệm phân công người thực hiện nhiệm vụ chuyên trách bảo vệ bí mật nhà nước tại văn phòng hoặc đơn vị hành chính, tổng hợp. Đồng thời, Khoản 5 Điều 8 quy định: Người thực hiện nhiệm vụ chuyên trách, kiêm nhiệm bảo vệ bí mật nhà nước được hưởng chế độ, chính sách theo quy định của pháp luật. Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa cho rằng, sau khi sắp xếp bộ máy ở trung ương và sáp nhập các tỉnh, số đầu mối cơ quan có người thực hiện nhiệm vụ chuyên trách bảo vệ bí mật nhà nước không nhiều. “Với vai trò quan trọng, tính chất công việc rất đặc thù của người thực hiện nhiệm vụ chuyên trách bảo vệ bí mật nhà nước, đề nghị nghiên cứu quy định rõ các đối tượng này được phụ cấp ưu đãi trong luật làm cơ sở cho Chính phủ quy định chi tiết” - đại biểu Phạm Trọng Nghĩa kiến nghị.

Cho phép cấp xã sao chép bí mật nhà nước

Giải trình về dự án luật, Bộ trưởng Lương Tam Quang khẳng định, cơ quan chủ trì sẽ tiếp thu tối đa ý kiến đại biểu Quốc hội để chỉnh lý quy định trong luật, đáp ứng yêu cầu khoa học công nghệ và chuyển đổi số quốc gia, đảm bảo thuận lợi hoạt động của chính quyền địa phương 2 cấp.

Theo Bộ trưởng Lương Tam Quang, để đáp ứng yêu cầu triển khai chính quyền địa phương 2 cấp cơ quan soạn thảo đã bổ sung thẩm quyền cho sao chép bí mật nhà nước và các hoạt động bảo vệ bí mật nhà nước đối với cấp xã nhằm tháo gỡ khó khăn trong thực hiện công tác chuyên môn có liên quan đến bí mật nhà nước. Bên cạnh đó, tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội để chỉnh lý các quy định của luật theo hướng quy định trực tiếp thẩm quyền của cho cấp phó và bỏ thủ tục ủy quyền. “Mục tiêu là đơn giản hóa thủ tục các hành chính” – Bộ trưởng Lương Tam Quang nhấn mạnh.

Quang cảnh phiên thảo luận chiều 7/11 tại Hội trường Diên Hồng.

“Tiếp thu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội, để nhằm giảm bớt thủ tục hành chính nội bộ, bỏ thủ tục xin phép lấy ý kiến của một số đại biểu Quốc hội về mang tài liệu bí mật nhà nước ra khỏi nơi lưu trữ để phục vụ công tác nhưng chúng tôi sẽ có quy định đảm bảo bí mật nhà nước là: bổ sung biện pháp bảo vệ tài liệu bí mật khi mang đi và mang về hoàn trả trở lại” – Bộ trưởng nêu và cho biết, Cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ chỉnh sửa các quy định về thời hạn bảo vệ bí mật nhà nước, gia hạn thời hạn bảo vệ bí mật nhà nước, giải mật, tiêu hủy tài liệu, vật chứa bí mật nhà nước… để phù hợp với tình hình thực tiễn, vừa đáp ứng yêu cầu bảo vệ bí mật nhà nước nhưng vừa tạo thuận lợi cho việc triển khai công tác chuyên môn có liên quan đến bí mật nhà nước. Cơ quan chủ trì soạn thảo cũng sẽ bổ sung quy định nhằm phân cấp triệt để cho cấp tỉnh, cấp xã, đặc biệt là cấp xã trong hoạt động bảo vệ bí mật nhà nước để tăng thẩm quyền, trách nhiệm địa phương trong hoạt động bảo vệ bí mật nhà nước.

Phương Thủy

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/su-kien-binh-luan-thoi-su/phan-cap-triet-de-cho-cap-tinh-cap-xa-trong-hoat-dong-bao-ve-bi-mat-nha-nuoc-i787357/