Pháp dựng tường lửa pháp lý trước nạn lừa đảo qua điện thoại

4 giờ trướcBài gốc

Nguồn: Radio France

Theo báo cáo từ năm 2022 của Cơ quan Giám sát viễn thông châu Âu (ETNO), riêng các vụ lừa đảo qua điện thoại tại Pháp đã gây thiệt hại ước tính hơn 1,5 tỷ euro mỗi năm . Chính vì thế, câu chuyện về hành trình nước Pháp siết chặt pháp luật để ngăn chặn lừa đảo qua điện thoại đã trở thành đề tài thời sự đáng chú ý, không chỉ trong nước mà còn ở nhiều quốc gia khác đang đối diện tình trạng tương tự.

Dựng bức tường pháp lý nhiều lớp

Trước hết, lừa đảo qua điện thoại không chỉ dừng ở việc gây phiền toái. Nó là một dạng tội phạm tinh vi, thường xuyên giả mạo tổ chức tài chính, cơ quan công quyền hoặc lợi dụng các chương trình trợ cấp của Nhà nước để gài bẫy người dân. Từ năm 2015, Chính phủ Pháp đã bắt đầu nhận thấy tình trạng này bùng nổ cùng sự phát triển của các hệ thống gọi tự động giá rẻ.

Trong đời sống hằng ngày, người dân Pháp không lạ gì những cuộc gọi từ số lạ. Khi thì lời mời đổi gói cước điện thoại, khi thì tư vấn đầu tư với hứa hẹn lãi suất cao, khi thì thuyết phục cải tạo năng lượng để “giảm hóa đơn điện”, hoặc nguy hiểm hơn là giả danh ngân hàng để chiếm đoạt tài khoản. Những cú điện thoại bất ngờ ấy thường nhắm tới người cao tuổi, vốn ít kinh nghiệm công nghệ và cả tin. Không ít trường hợp đã mất trắng tiền tiết kiệm, mất cả dữ liệu cá nhân chỉ vì một phút sơ suất.

Để đối phó, Pháp từng bước xây dựng các “lá chắn” pháp lý. Năm 2016, Pháp chính thức vận hành dịch vụ danh sách Bloctel theo Nghị định số 2015-556. Đây là hệ thống cho phép mọi công dân đăng ký số điện thoại nhằm tránh bị gọi tiếp thị không mong muốn. Doanh nghiệp trước khi tiến hành bất kỳ chiến dịch gọi điện nào đều phải đối chiếu với cơ sở dữ liệu này, nếu vi phạm sẽ bị xử phạt hành chính nặng. Tờ Le Monde thời điểm đó nhận định, Bloctel chính là nỗ lực nhằm lấy lại sự yên bình cho các hộ gia đình, nhưng thành công của nó phụ thuộc hoàn toàn vào việc tuân thủ và chế tài”.

Sự thật cho thấy Bloctel chỉ chặn được một phần. Theo báo cáo thường niên của Ủy ban Quốc gia về tin học và quyền tự do (CNIL), năm 2019 vẫn có hơn 370.000 đơn khiếu nại liên quan đến cuộc gọi thương mại phiền toái, tăng 20% so với năm trước. Điều này cho thấy, bên cạnh danh sách ngăn chặn, cần có luật khung toàn diện để quản lý hoạt động gọi điện thương mại.

Đến tháng 7/2020, Quốc hội Pháp đã thông qua Luật số 2020-901 ngày 24/7/2020, thường gọi là Luật Naegelen. Luật này đánh dấu bước ngoặt trong việc siết chặt cuộc gọi tiếp thị. Cụ thể, nó giới hạn khung giờ mà doanh nghiệp được phép gọi, quy định tần suất tối đa trong tuần, đồng thời cấm triệt để các cuộc gọi tự động nếu chưa có sự đồng ý từ trước của người tiêu dùng. Doanh nghiệp vi phạm có thể bị phạt đến 375.000 euro, còn cá nhân vi phạm có thể phải nộp phạt tới 75.000 euro.

Đồng thời, để xử lý vấn đề giả mạo số gọi đi (spoofing), Cơ quan Quản lý điện tử và bưu chính (Arcep) đã yêu cầu các nhà mạng triển khai cơ chế xác thực số điện thoại. Từ tháng 10/2024, hệ thống này được áp dụng trên toàn quốc, bảo đảm mọi số gọi đi đều được xác minh nguồn gốc, giúp chặn đứng tình trạng kẻ gian giả danh đầu số của ngân hàng hay cơ quan nhà nước.

Cùng thời gian đó, Bộ Kinh tế và tài chính lập đường dây 33700 để người dân gửi tin nhắn hoặc báo cáo cuộc gọi đáng ngờ. Từ năm 2021, Chính phủ còn cấm hoàn toàn việc gọi tiếp thị trong lĩnh vực cải tạo năng lượng, sau khi phát hiện hàng nghìn hồ sơ gian lận liên quan đến gói trợ cấp tiết kiệm năng lượng.

Tuy vậy, dù hệ thống pháp lý ngày càng dày, báo cáo của Thượng viện Pháp năm 2023 thừa nhận: “Các biện pháp hiện hành vẫn chủ yếu đặt gánh nặng lên vai người tiêu dùng. Người dân phải chủ động đăng ký Bloctel, phải phản ánh qua 33700. Điều đó chưa đủ tạo ra một hàng rào ngăn ngừa mang tính toàn diện.

Nguyên tắc “chỉ được gọi khi có đồng ý”

Trước những bất cập đó, tháng 7/2025, Quốc hội Pháp đã thông qua luật mới, được nhiều nhà báo gọi là “cuộc cách mạng pháp lý trong quản lý cuộc gọi tiếp thị”. Luật này quy định rằng từ 11/8/2026, mọi cuộc gọi thương mại chỉ hợp pháp khi có sự đồng ý rõ ràng của người dân.

Nếu trước đây, người dân phải chủ động nói “không” (bằng cách đăng ký Bloctel), thì nay luật mới mặc định rằng “không” là nguyên tắc. Chỉ khi công dân chủ động đồng ý thì doanh nghiệp mới được phép gọi. Đây là sự thay đổi căn bản về triết lý bảo vệ người tiêu dùng.

Luật mới cũng nâng mức chế tài lên rất cao. Doanh nghiệp vi phạm có thể bị phạt tới 20% doanh thu trung bình hằng năm, một tỷ lệ đủ sức làm các doanh nghiệp phải e ngại. Theo Le Figaro, cá nhân vi phạm nặng có thể đối diện án tù tới 5 năm cùng khoản phạt lên đến 500.000 euro.

Đáng chú ý, một số lĩnh vực được cấm tuyệt đối kể từ ngày 1/7/2025, như: dịch vụ cải tạo năng lượng, dịch vụ sửa chữa, nâng cấp nhà cửa giúp người già và người khuyết tật sinh hoạt thuận tiện hơn. Đây là những lĩnh vực từng bị lợi dụng nhiều để gian lận trợ cấp công.

Trong các phiên tranh luận tại nghị trường, một số nghị sĩ lo ngại các doanh nghiệp nhỏ, nhất là ở vùng nông thôn, sẽ gặp khó khăn. Ví dụ, những công ty cung ứng thực phẩm đông lạnh lâu nay gần như sống dựa vào hình thức gọi điện trực tiếp cho khách hàng lớn tuổi. Tuy nhiên, đa số ý kiến cho rằng lợi ích bảo vệ người tiêu dùng quan trọng hơn. Những thiệt hại tài chính, tinh thần do lừa đảo gây ra vượt xa lợi ích kinh tế ngắn hạn. Quan trọng nhất, đạo luật mới thể hiện sự tôn trọng quyền riêng tư và an toàn công dân. Bản báo cáo của Ủy ban Kinh tế Quốc hội nhấn mạnh: “Không có gì biện minh được cho sự xâm phạm đời tư và an toàn tài chính của công dân”.

Ủy ban Bảo vệ dữ liệu cá nhân cũng đưa ra khuyến nghị quan trọng: sự đồng ý phải “cụ thể, tự nguyện, rõ ràng và có thể rút lại bất kỳ lúc nào”. Điều này chấm dứt tình trạng mập mờ, nơi mà sự im lặng hoặc việc cung cấp số điện thoại trong các giao dịch trước đây từng bị xem là “ngầm đồng ý”.

Kết hợp cùng cơ chế xác thực số điện thoại đã triển khai, luật mới tạo nên “lá chắn kép”: chặn gian lận về mặt kỹ thuật và ngăn chặn quấy rối về mặt pháp lý. Tờ Le Monde bình luận: “Nếu Bloctel và Luật Naegelen giống như hàng rào gỗ quanh khu vườn, thì luật mới năm 2025 chính là cánh cổng sắt với khóa chặt, chỉ mở ra khi chủ nhà thật sự muốn”.

Nhìn chung, từ năm 2016 đến nay, Pháp đã trải qua gần thập kỷ cải cách không ngừng để chống lại lừa đảo qua điện thoại. Mỗi giai đoạn là một lớp bảo vệ mới, từ danh sách Bloctel, luật năm 2020, cơ chế xác thực số gọi đi, cho đến luật “đồng ý trước” sẽ có hiệu lực năm 2026.

Con đường này cho thấy, chỉ có luật pháp nghiêm minh, công cụ hữu hiệu cho người dân, và hạ tầng kỹ thuật vững chắc mới có thể bảo vệ công dân trước sự tấn công của tội phạm công nghệ. Điện thoại vốn sinh ra để kết nối con người, không phải để gieo rắc phiền toái hay nguy hiểm. Những cải cách quyết liệt ở Pháp cho thấy, tiếng chuông điện thoại reo sẽ là tín hiệu của sự tin cậy.

Linh Anh

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/phap-dung-tuong-lua-phap-ly-truoc-nan-lua-dao-qua-dien-thoai-10384309.html