Pháp lý nhìn từ vụ 3 thanh niên giật bàn cúng cô hồn bị bắt khẩn cấp

3 giờ trướcBài gốc

Ngày 15-9, Công an TP.HCM cho biết đã bắt khẩn cấp Mai Anh Kiệt (18 tuổi), Nguyễn Tuấn Hùng (17 tuổi), Hà Kim Bảo (17 tuổi) để điều tra hành vi cướp giật tài sản. Ngoài ra, công an đang củng cố hồ sơ xử lý TQĐ (15 tuổi).

Theo điều tra, chiều 6-9, nhân viên cửa hàng trên đường Âu Cơ (phường Tân Hòa) dùng bàn inox bày nhiều lễ vật cúng cô hồn gồm hoa quả, bánh kẹo, gà luộc, xôi chè và 200.000 đồng.

Khi chị M vừa thắp nhang xong, nhóm thanh niên chạy xe máy áp sát. Hùng nhảy xuống, giật mạnh chiếc bàn khiến lễ vật văng tung tóe ra đường, rồi cùng đồng phạm tăng ga bỏ chạy về hướng ngã tư Âu Cơ – Lạc Long Quân.

Chiếc bàn inox là tài sản của công ty, đã sử dụng hơn bảy năm, hiện không còn hóa đơn chứng từ. Số tiền 200.000 đồng được nhân viên kịp thời thu hồi. Người bị hại không yêu cầu xử lý, song Công an phường Tân Hòa phối hợp Phòng Cảnh sát hình sự đã khẩn trương truy xét.

Khi mở rộng điều tra, công an xác định trước đó cùng ngày, nhóm Kiệt, Hùng, Bảo và Đ tụ tập tại hẻm 127 Ni Sư Huỳnh Liên, bàn nhau đi giật đồ cúng để lấy tiền tiêu xài. Nhóm này di chuyển qua nhiều tuyến đường thuộc địa bàn quận 11 cũ, tìm kiếm bàn cúng.

Tại khu vực chùa Vạn Phước trên đường Lê Đại Hành, nhóm gặp khoảng 10 thanh niên đi năm xe máy cũng đi giật đồ cúng. Thấy nhóm kia lấy được bàn inox, nhóm Bảo chỉ giật được bánh kẹo, trái cây rồi nhập chung với nhóm này. Sau đó, khi đi ngang cửa hàng nói trên, Hùng trực tiếp giật bàn inox như đã nêu.

Công an TP.HCM bắt nhóm Kiệt, Hùng, Bảo. Ảnh: CA

Giật đồ cúng khác giật bàn cúng

Luật sư Đỗ Khắc Tất Hưng, Đoàn luật sư TP.HCM, cho biết cần phân biệt giữa phong tục dân gian và hành vi cướp giật tài sản.

Theo pháp luật hình sự, “cướp giật tài sản” là hành vi nhanh chóng chiếm đoạt tài sản của người khác một cách công khai khiến người bị cướp không kịp ngăn cản. Tội cướp giật tài sản được quy định tại Điều 171 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017).

Để xác định hành vi của nhóm có rơi vào tội cướp giật tài sản hay không, cần làm rõ 4 mặt cấu thành tội phạm như sau:

Khách thể, tức là mối quan hệ xã hội được pháp luật hình sự bảo vệ: quyền sở hữu chiếc bàn inox của chủ nhà có bị xâm phạm hay không?

Mặt khách quan, tức là có hành vi công khai giật bất ngờ chiếc bàn inox để tẩu thoát hay không?

Chủ thể, tức là người thực hiện hành vi: Nhóm này đã đủ năng lực chịu trách nhiệm hình sự hay chưa?

Mặt chủ quan, tức là có lỗi cố ý thực hiện hành vi: Nhóm này có cố ý thực hiện hành vi chiếm đoạt chiếc bàn inox hay không?

Với chuỗi hành vi có tổ chức, gây mất an ninh trật tự, xâm hại quyền sở hữu, gây nguy hiểm cho xã hội, nhóm này có độ tuổi 17-18 tuổi, đủ độ tuổi chịu TNHS.

Như vậy, hành vi của nhóm này đã thỏa cấu thành tội cướp giật tài sản mặc dù bị hại không yêu cầu xử lý (Tội danh theo Điều 171 BLHS không cần có yêu cầu của bị hại mới khởi tố hình sự được).

Phong tục “giật cô hồn” vốn chỉ gắn với bánh kẹo, trái cây, tiền lẻ được bày công khai với ý muốn để cho ai lấy cũng được.

Dưới góc độ pháp lý dân sự, khi chủ thể tự nguyện từ bỏ quyền sở hữu đối với phần lễ vật đó thì không còn quan hệ sở hữu để pháp luật hình sự bảo vệ. Do đó việc “giật” lễ vật cúng cô hồn thuộc phạm vi tập quán thì hoàn toàn không phải là hành vi cướp giật.

Tuy nhiên, đối với mâm, bàn, nồi, khay, ghế, bình hoa để đựng/chứa đồ cúng vốn là các tài sản có giá trị cao hơn hẳn đồ cúng cô hồn thông thường thì thường không được chủ sở hữu đồng ý từ bỏ, do đó việc “giật” các tài sản này sẽ là xâm phạm quyền sở hữu. Ngược lại, nếu chủ sở hữu cũng đồng ý từ bỏ các tài sản này thì sẽ không rơi vào trường hợp phạm tội.

Luật sư Hưng khuyến nghị khi thực hiện phong tục cúng cô hồn thì lễ vật chỉ nên mang tính tượng trưng, không nên bày ra tài sản quá giá trị, đồng thời lưu ý việc gia chủ tổ chức cho “giật cô hồn” nên được thực hiện nhanh gọn và có người trông coi hoặc camera giám sát...

Nhóm người giật bàn cúng cô hồn. Ảnh: Cắt từ clip

Coi chừng từ “cướp giật tài sản” thành “cướp tài sản”

Luật sư Nguyễn Đình Thế, Đoàn Luật sư TP.HCM cho biết khi hành vi “giật cô hồn” vượt qua ranh giới của sự đồng thuận và trật tự, nó có thể cấu thành “Tội cướp giật tài sản” theo Điều 171 BLHS.

Theo quy định, tội cướp giật tài sản được định nghĩa là hành vi chiếm đoạt tài sản của người khác một cách công khai và nhanh chóng.

Hành vi chiếm đoạt công khai: Đám đông không hề che giấu hành vi của mình. Họ ngang nhiên, trắng trợn xông vào giành giật đồ cúng trước sự chứng kiến của gia chủ và nhiều người khác.

Hành vi chiếm đoạt nhanh chóng: Đặc tính của hành vi này là tốc độ và sự bất ngờ, lợi dụng tình thế để nạn nhân (gia chủ) không kịp phản ứng hoặc chống cự. Một đám đông ồ ạt tràn vào và lấy sạch đồ cúng trong chốc lát hoàn toàn phù hợp với mô tả này.

Tài sản thuộc quyền quản lý của người khác: Cho đến khi gia chủ hoàn tất nghi lễ và đồng ý cho mọi người lấy, toàn bộ đồ cúng vẫn thuộc quyền sở hữu và quản lý của họ.

Đối với tội cướp giật tài sản, giá trị của tài sản bị chiếm đoạt không phải là yếu tố định tội. Điều này có nghĩa là, dù tài sản bị giật là một tờ tiền có mệnh giá lớn hay chỉ là một viên kẹo, một cái bánh, hành vi cướp giật vẫn có thể cấu thành tội phạm.

Giá trị tài sản chỉ là một trong những yếu tố để xác định khung hình phạt chứ không phải là điều kiện để truy cứu TNHS.

Do đó, quan niệm cho rằng giật những món đồ cúng giá trị thấp là vô hại và không vi phạm pháp luật là một sự hiểu lầm tai hại.

Trong thực tiễn pháp lý, ranh giới giữa các tội danh không phải lúc nào cũng rõ ràng và một hành vi phạm tội có thể thay đổi bản chất ngay trong quá trình diễn ra. Đây được gọi là sự “chuyển hóa tội phạm”.

Đối với các hành vi “giật cô hồn”, một tình huống đặc biệt nguy hiểm về mặt pháp lý là sự chuyển hóa từ “Tội cướp giật tài sản” (Điều 171 BLHS) thành “Tội cướp tài sản” (Điều 168 BLHS), một tội danh có tính chất nghiêm trọng và khung hình phạt cao hơn đáng kể.

Yếu tố quyết định sự khác biệt và khả năng chuyển hóa nằm ở thời điểm và mục đích của việc sử dụng vũ lực:

“Hành hung để tẩu thoát” (một trong những tình tiết định khung của tội cướp giật tài sản): Nếu một người thực hiện hành vi cướp giật (giật nhanh, bỏ chạy) và sau khi đã chiếm đoạt được tài sản, họ bị truy đuổi và dùng vũ lực chống trả chỉ nhằm mục đích thoát thân, hành vi này được xác định là “hành hung để tẩu thoát”. Đây là một tình tiết định khung của tội cướp giật tài sản, không làm thay đổi bản chất tội danh.

Chuyển hóa thành “Tội cướp tài sản”: Sự chuyển hóa xảy ra khi mục đích của việc dùng vũ lực không còn đơn thuần là để tẩu thoát, mà là để chiếm đoạt tài sản cho bằng được. Cụ thể, nếu người phạm tội:

Trong quá trình giật đồ cúng nhưng bị gia chủ hoặc người khác ngăn cản, liền dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc để vượt qua sự cản trở và lấy tài sản.

Đã giật được tài sản nhưng bị giành lại, liền dùng vũ lực tấn công để giữ hoặc đoạt lại tài sản đó.

Trong những trường hợp này, hành vi dùng vũ lực đã trở thành phương thức chính để chiếm đoạt tài sản, làm cho nạn nhân tê liệt ý chí chống cự. Hành vi ban đầu là “cướp giật” nay đã mang đầy đủ bản chất của “cướp tài sản”.

Việc này đẩy người vi phạm vào một khung pháp lý hoàn toàn khác, đối mặt với những chế tài nghiêm khắc hơn rất nhiều, bởi hành vi của họ giờ đây không chỉ xâm phạm quyền sở hữu mà còn trực tiếp xâm phạm đến tính mạng và sức khỏe của người khác.

Ngoài việc có thể cấu thành tội phạm về quyền sở hữu tài sản, các hành vi “giật cô hồn” biến tướng còn có dấu hiệu của “Tội gây rối trật tự công cộng”, được quy định tại Điều 318 BLHS...

Hậu quả nếu "giật cô hồn" quá đà

Khi hành vi “giật cô hồn” bị biến tướng, vượt ra khỏi phạm vi tín ngưỡng truyền thống và gây ra hậu quả tiêu cực, người thực hiện có thể phải chịu trách nhiệm trước pháp luật, cụ thể:

Việc tụ tập đông người, hò hét, chen lấn hoặc cản trở giao thông trong lúc “giật cô hồn” bị coi là Gây rối trật tự công cộng và có thể bị phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 300.000 đồng – 8.000.000 đồng theo quy định tại Điều 7 Nghị định 144/2021.

Đặc biệt, nếu hành vi này diễn ra nghiêm trọng, gây ảnh hưởng tiêu cực đến an ninh trật tự, an toàn xã hội, theo quy định tại Điều 318 BLHS thì có thể bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 7 năm tùy mức độ, tình tiết tăng nặng.

Nếu có ý xấu lợi dụng lúc hỗn loạn để lấy những tài sản không phải lễ vật “thí thực” ví dụ như tiền, điện thoại, bàn ghế đựng inox hoặc vật dụng có giá trị khác thì hành vi này có thể bị coi là công nhiên chiếm đoạt tài sản hoặc trộm cắp tài sản hoặc cướp giật tài sản...

ThS-LS Đặng Thị Thúy Huyền, Đoàn Luật sư TP.HCM

THẢO HIỀN

Nguồn PLO : https://plo.vn/phap-ly-nhin-tu-vu-3-thanh-nien-giat-ban-cung-co-hon-bi-bat-khan-cap-post870406.html