Phát hiện chưa từng có về loài rắn độc nhất thế giới

7 giờ trướcBài gốc

Rắn hắc mamba có màu nâu hoặc xám. Ảnh: Lookphotos.

Các nhà khoa học vừa công bố một phát hiện chưa từng có khi nghiên cứu loài rắn độc nhất thế giới - hắc mamba. Sinh vật gắn liền với nỗi sợ hãi này nay được xem như "tín hiệu" phản ánh tình trạng môi trường.

Vảy rắn tiết lộ ô nhiễm môi trường

Nếu như thế kỷ trước, thợ mỏ từng mang theo chim hoàng yến vào hầm mỏ để phát hiện khí độc, thì nay rắn mamba đen được xem như “chỉ dấu sinh thái” của thời hiện đại. Nghiên cứu do Đại học Witwatersrand (Nam Phi) thực hiện, công bố trên Environmental Pollution, phát hiện vảy hắc mamba có khả nặng tích tụ các kim loại nặng như chì, asen, cadmi và thủy ngân.

Khi chim, chuột, nguồn thức ăn chính của loài rắn này, nhiễm độc từ môi trường, chất này dần tích lũy trong cơ thể rắn. “Nếu mô cơ thể rắn chứa nồng độ kim loại nặng cao, đó là dấu hiệu rõ ràng cho thấy môi trường địa phương đang bị đe dọa”, giáo sư Graham Alexander, chuyên gia bò sát của Đại học Wits, nhấn mạnh.

Đây là nghiên cứu đầu tiên ở châu Phi khảo sát cơ chế tích lũy kim loại nặng ở rắn. Các nhà khoa học chỉ cần một mẩu vảy nhỏ, thao tác nhanh, không gây hại, để đo lường chính xác mức độ ô nhiễm từng khu vực.

Bệnh nhi bị rắn mamba đen cắn - loài rắn nổi tiếng hung hăng và sở hữu nọc độc chết người. Ảnh: Eswatini Antivenom Foundation.

Nhóm do giáo sư Marc Humphries dẫn dắt đã phân tích mẫu từ rắn sống được chuyên gia Nick Evans di dời khỏi khu dân cư, nhà máy, cơ sở kinh doanh, cùng với mẫu mô của những cá thể chết do tai nạn hoặc xung đột. Kết quả cho thấy rắn ở khu công nghiệp chứa hàm lượng kim loại nặng cao hơn hẳn so với rắn ở khu bảo tồn hoặc đô thị xanh.

Điều này khẳng định giá trị của những “hành lang xanh” trong lòng thành phố, nơi giúp giảm thiểu tác động ô nhiễm tới động vật hoang dã. “Chúng tôi tìm thấy mối liên hệ rõ ràng giữa cách sử dụng đất và mức phơi nhiễm kim loại nặng ở hắc mamba. Rắn sống trong các không gian xanh thường có nồng độ thấp hơn nhiều so với rắn ở khu công nghiệp”, Humphries giải thích.

Từ nỗi sợ hãi đến giá trị sinh thái, sức khỏe

Biến đổi khí hậu và rác thải sinh hoạt đang khiến hành vi rắn mamba đen thay đổi. Rác vứt bừa bãi thu hút chuột, và chuột lại lôi kéo rắn tiến sâu vào khu dân cư. Sự hiện diện của chúng khiến người dân hoảng sợ bởi chỉ một vết cắn có thể cướp mạng sống trong 20 phút. Đáng sợ hơn, hắc mamba còn là loài rắn nhanh bậc nhất thế giới, đạt vận tốc tới 20 km/h.

Thế nhưng, đằng sau nỗi khiếp đảm ấy, hắc mamba lại là mắt xích quan trọng của hệ sinh thái. Là loài săn mồi đỉnh chuỗi, chúng kiểm soát số lượng gặm nhấm, bảo vệ mùa màng, hạn chế bệnh lây từ chuột.

Chúng thường gắn bó cả đời với một nơi trú ẩn như tổ mối, hốc cây hay ngôi nhà bỏ hoang, nhờ đó trở thành chỉ dấu trung thực về sức khỏe môi trường. Một nghiên cứu khác trên Zoological Journal of the Linnean Society còn cho thấy rắn mamba đen định hình môi trường sống theo cách gián tiếp mang lợi ích cho nhiều loài khác.

Rắn mamba đen sở hữu độc tố cực mạnh. Ảnh: Bio-Ken Snake Farm.

Trong vài thập kỷ qua, số lượng rắn mamba đen tại Durban được cho là tăng lên. Nick Evans mỗi năm nhận 100-120 cuộc gọi di dời rắn trong toàn khu eThekwini. Ông cho biết rác thải và nhà cửa bừa bộn khiến chuột sinh sôi, trở thành nguồn mồi dồi dào cho hắc mamba. Ngoài ra, số lượng mèo hoang nhiều cũng khiến mèo con dễ bị loài rắn này săn bắt.

Rắn mamba đen (Dendroaspis polylepis) là loài rắn độc khét tiếng ở vùng cận Sahara, châu Phi, với nọc độc thuộc nhóm mạnh nhất trong thế giới bò sát.

Theo nghiên cứu quốc tế công bố năm 2021 trên hệ thống PubMed, vết cắn của chúng luôn được xem là cấp cứu y tế, bởi độc tố có thể gây suy hô hấp, liệt cơ và tử vong nhanh chóng nếu không được xử trí kịp thời. Các triệu chứng thường khởi phát trong vòng một giờ, bao gồm yếu cơ, đổ mồ hôi, khó thở và liệt tiến triển.

Nọc mamba đen chứa nhiều peptide có hoạt tính dược lý cao, đặc biệt là độc tố thần kinh tác dụng cực nhanh cùng các thành phần ảnh hưởng tim mạch. Dù vậy, những báo cáo lâm sàng cho thấy đa số bệnh nhân có thể sống sót nếu được điều trị sớm bằng huyết thanh kháng nọc.

Các nhà khoa học tin rằng đã đến lúc cộng đồng thay đổi góc nhìn, từ nỗi sợ sang sự trân trọng. “Nếu được đối xử đúng, hắc mamba có thể trở thành công cụ quý giá để đánh giá mức độ ô nhiễm môi trường”, giáo sư Alexander nhấn mạnh.

Kỳ Duyên

Nguồn Znews : https://lifestyle.znews.vn/phat-hien-chua-tung-co-ve-loai-ran-doc-nhat-the-gioi-post1585781.html