Sinh thời, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đánh giá: “Quân khu đồng bằng, án ngữ Thủ đô, dựa vào Tây Bắc và Việt Bắc, nối liền đất Thanh, Nghệ miền Trung, lại nhìn ra biển cả, giàu tài nguyên và quan trọng về chiến lược. Thời bình, đây là một trong những vùng đất căn bản để xây dựng và phát triển, là cửa ngõ giao lưu quốc tế của đất nước. Thời chiến, đây là hậu phương quốc gia, đồng thời là mặt trận chống quân xâm lược, nhiều tên làng, tên đất, tên sông đã trở thành tên gọi của những chiến công hiển hách”.
Trải qua 80 năm, Quân khu 3 nhiều lần thay đổi về tên gọi và địa giới hành chính quân sự, nhưng luôn là địa bàn chiến lược của miền Bắc và đất nước. Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, Đồng bằng sông Hồng là một trong những chiến trường ác liệt nhất. Quân khu đã tích cực “chia lửa” với các chiến dịch lớn ở các hướng, đồng thời trực tiếp tham gia nhiều chiến dịch quan trọng; đẩy mạnh hoạt động chiến tranh du kích tiêu hao sinh lực địch. Các làng, xã chiến đấu, khu du kích, căn cứ du kích phát triển rộng khắp trong vùng sau lưng địch là những “pháo đài đồng bằng”, tạo thế bao vây, tiến công, uy hiếp địch thường xuyên từ nhiều phía. Trận đánh đồn Bần Yên Nhân (Mỹ Hào, Hưng Yên) được Đại tướng Võ Nguyên Giáp khen ngợi là trận đánh du kích điển hình, kiểu mẫu ở Đồng bằng Bắc Bộ. Tiếp đó là trận tập kích sân bay Cát Bi do Anh hùng LLVT nhân dân, Trung tướng Đặng Kinh (khi đó là Tỉnh đội trưởng Kiến An) chỉ huy đã thiêu rụi 59 máy bay địch, cắt đứt con đường tiếp viện quan trọng của quân Pháp cho tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ.
Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Quân khu 3 là hậu phương lớn, đồng thời là tiền tuyến chiến đấu, chiến thắng các cuộc chiến tranh phá hoại đường không và phong tỏa đường biển của địch. Đã có biết bao chiến công oanh liệt được viết nên, như: Dân quân xã Liên Hòa (tỉnh Hòa Bình) mưu trí lập trận địa trên cao, bắn rơi máy bay Mỹ; LLVT thành phố Hải Phòng và tỉnh Hải Dương, tỉnh Thái Bình đã đánh hàng trăm trận, bắn rơi nhiều máy bay địch, góp phần làm nên chiến thắng “Điện Biên Phủ trên không”; hình ảnh nữ dân quân Hà Thị Nhiên ở Nam Định kéo mảnh xác máy bay đã giúp nhân dân Mỹ và bạn bè yêu chuộng hòa bình trên thế giới hiểu rõ hơn về cuộc đấu tranh chính nghĩa và sức mạnh của toàn dân tộc Việt Nam trong cuộc chiến đấu chống quân xâm lược...
Đất nước thống nhất, cả nước đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội, nắm vững và đánh giá đúng tình hình chiến lược, LLVT Quân khu 3 nêu cao tinh thần cảnh giác, chủ động chuẩn bị kế hoạch tác chiến, điều chỉnh bố trí lực lượng, xây dựng các công trình phòng thủ, kết hợp huấn luyện với tổ chức diễn tập thực binh... Nhờ đó, khi tình hình biên giới Tây Nam và phía Bắc diễn biến phức tạp, LLVT Quân khu 3 đã chủ động, kịp thời chi viện cho các mặt trận, góp phần cùng quân và dân cả nước giành thắng lợi trong các cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới Tổ quốc và giúp nước bạn Campuchia. Đồng thời, Quân khu 3 là điểm sáng trong lao động, sản xuất, lấn biển... với phương châm “làm giàu, đánh thắng”, góp phần quan trọng vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Thiếu tướng Lương Văn Kiểm, Tư lệnh Quân khu 3 kiểm tra tác phong trực sẵn sàng chiến đấu của các kíp xe tăng Lữ đoàn 405, Quân khu 3 (tháng 2-2025). Ảnh: QUANG KHÁNH
Bước vào thời kỳ đổi mới, để xây dựng LLVT Quân khu theo hướng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, Đảng ủy, Bộ tư lệnh Quân khu 3 và cấp ủy, chỉ huy các cấp tập trung nâng cao năng lực lãnh đạo toàn diện, sức chiến đấu của các tổ chức đảng và chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên. Đặc biệt đã tổ chức thành công đại hội đảng các cấp, nhiệm kỳ 2025-2030, nhất là Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân khu lần thứ X làm trước cho Quân ủy Trung ương rút kinh nghiệm; thường xuyên coi trọng, đổi mới công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, bảo đảm cho cán bộ, chiến sĩ có bản lĩnh chính trị vững vàng, trung thành tuyệt đối với Đảng, Tổ quốc, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Các cơ quan, đơn vị luôn đẩy mạnh thực hiện Phong trào Thi đua Quyết thắng gắn với việc học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và các cuộc vận động lớn của Đảng, Nhà nước, Quân đội, tạo ra những kết quả đột phá, toàn diện trên các mặt công tác.
Những năm qua, Đảng ủy, Bộ tư lệnh Quân khu chỉ đạo các cơ quan, đơn vị tham mưu, phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân gắn với nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân ngày càng vững mạnh, "thế trận lòng dân" vững chắc. Nhiệm kỳ 2020-2025, LLVT Quân khu đã hoàn thành 28/28 chỉ tiêu Nghị quyết Đại hội Đảng bộ lần thứ IX, có 6 chỉ tiêu vượt mức nghị quyết đề ra, nổi bật là: Hoàn thành 115,4% chỉ tiêu bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh cho các đối tượng, mở rộng bồi dưỡng cho chức sắc, chức việc tôn giáo, trưởng các dòng họ, chủ nhà hàng, doanh nghiệp, chủ tàu, thuyền... Đặc biệt, chú trọng nâng cao năng lực tham mưu của cơ quan quân sự địa phương khi vận hành chính quyền địa phương hai cấp và tinh gọn tổ chức bộ máy; thực hiện đúng cơ chế lãnh đạo, nguyên tắc quản lý, điều hành, chỉ huy; tổ chức phối hợp hoạt động và huy động sử dụng lực lượng trong xử trí tình huống về quốc phòng, an ninh. Rà soát, bổ sung quy hoạch, thế bố trí quốc phòng gắn với chiến lược phát triển kinh tế-xã hội phù hợp với quyết tâm, kế hoạch tác chiến...
Đảng ủy, Bộ tư lệnh đã lãnh đạo, chỉ đạo triển khai đồng bộ, quyết liệt nhiều giải pháp xây dựng LLVT Quân khu “tinh, gọn, mạnh”, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới. Kịp thời triển khai các quyết định thành lập, giải thể, điều chuyển, sáp nhập, tổ chức lại một số cơ quan, đơn vị; ưu tiên điều chỉnh quân số cho đơn vị sẵn sàng chiến đấu (SSCĐ), ở biên giới, hải đảo... Sau khi điều chỉnh, tổ chức, biên chế LLVT Quân khu cơ bản bảo đảm sự cân đối, đồng bộ giữa cơ quan và đơn vị, giữa lực lượng thường trực và lực lượng dự bị động viên.
Đảng ủy, Bộ tư lệnh Quân khu thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao chất lượng huấn luyện, SSCĐ. Cấp ủy, chỉ huy các cấp quán triệt và thực hiện nghiêm Nghị quyết số 1659-NQ/QUTW ngày 20-12-2022 của Quân ủy Trung ương về nâng cao chất lượng huấn luyện. Các đơn vị đột phá vào những nội dung trọng tâm, vấn đề mới, khâu yếu, mặt yếu; thực hiện đúng phương châm huấn luyện “Cơ bản, thiết thực, vững chắc”, coi trọng huấn luyện đồng bộ và chuyên sâu, sát thực tế, đúng đối tượng, địa bàn tác chiến; kết hợp chặt chẽ giữa nâng cao chất lượng huấn luyện với thực hiện đồng bộ các giải pháp tạo chuyển biến vững chắc về xây dựng chính quy, chấp hành nghiêm pháp luật Nhà nước, kỷ luật Quân đội; tập trung xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”. Quân khu tham gia hội thi, hội thao luôn dẫn đầu toàn quân, tiêu biểu là giành 1 giải nhất hội thao quốc tế; tham gia 69 cuộc hội thi, hội thao cấp Bộ, LLVT Quân khu đoạt 6 giải xuất sắc, 26 giải nhất, 15 giải nhì, 12 giải ba; Quân khu tổ chức 35 cuộc hội thi, hội thao... Chú trọng đổi mới nội dung, hình thức diễn tập, tăng cường diễn tập thực binh có bắn đạn thật, diễn tập tác chiến hiệp đồng quân, binh chủng gắn với tác chiến phòng thủ quân khu.
Cơ quan quân sự các cấp trong Quân khu đã tham mưu cho cấp ủy, chính quyền các địa phương xây dựng lực lượng dự bị động viên, dân quân tự vệ vững mạnh, theo đúng quy định của pháp luật. Công tác tuyển chọn và gọi công dân nhập ngũ được tổ chức chặt chẽ, luôn đủ chỉ tiêu, chất lượng ngày càng cao, đi đôi với giải quyết tốt các chế độ, chính sách cho quân nhân hoàn thành nghĩa vụ quân sự trở về địa phương. Công tác bảo đảm hậu cần, kỹ thuật, tài chính tiếp tục có những bước đột phá mới, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ huấn luyện, SSCĐ của LLVT Quân khu trong tình hình mới.
Cùng với đó, LLVT Quân khu luôn xung kích trong công tác phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, tìm kiếm cứu nạn, nhất là trong đại dịch Covid-19, cơn bão số 3 (Yagi); thực hiện tốt công tác dân vận, tích cực tham gia giúp đỡ nhân dân phát triển kinh tế, củng cố cơ sở hạ tầng; chú trọng xây dựng cơ sở chính trị vững mạnh, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, tạo lớp “phên giậu” vững chắc bảo vệ Tổ quốc, được cấp ủy, chính quyền và nhân dân ghi nhận, đánh giá cao, góp phần củng cố, tăng cường “thế trận lòng dân” vững chắc. Tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình quốc tế, làm tỏa sáng phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ thời kỳ mới.
Với những chiến công và thành tích xuất sắc trong 80 năm qua, LLVT Quân khu 3 đã được Đảng, Nhà nước, Quân đội tặng nhiều phần thưởng cao quý, như: 2 Huân chương Sao Vàng, 2 Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Quân công hạng Nhất, 5 Huân chương Độc lập, 2 Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Nhất và nhiều phần thưởng cao quý khác. Đến nay, Quân khu có 20.642 Bà mẹ Việt Nam anh hùng; 854 tập thể, 392 cá nhân được phong tặng, truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân, cùng hàng vạn tập thể, cá nhân được tặng thưởng huân, huy chương các loại. Đây là sự ghi nhận của Đảng, Nhà nước, Quân đội và nhân dân đối với LLVT Quân khu 3; là nguồn động lực để cán bộ, chiến sĩ LLVT Quân khu tiếp tục phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.
Tự hào với lịch sử, truyền thống vẻ vang của LLVT Quân khu 3, cán bộ, chiến sĩ LLVT Quân khu phát huy cao độ giá trị văn hóa, phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ và truyền thống “Đoàn kết, chủ động, sáng tạo, hy sinh, chiến thắng” mà các thế hệ cha anh đã dày công vun đắp, lập nhiều thành tích mới trong huấn luyện, SSCĐ, lao động sản xuất và công tác, góp phần xây dựng địa bàn Quân khu luôn ổn định về chính trị, giàu về kinh tế, mạnh về quốc phòng, an ninh. Tích cực, chủ động, quyết tâm xây dựng LLVT Quân khu cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại; cùng quân và dân cả nước vững vàng bước vào kỷ nguyên mới-kỷ nguyên vươn mình phát triển cường thịnh của dân tộc Việt Nam.
*Mời bạn đọc vào chuyên mục Quốc phòng an ninh xem các tin, bài liên quan.