Phát sinh một số vướng mắc, bất cập cần sửa đổi, bổ sung (bài 1)

2 giờ trướcBài gốc

Việc sửa đổi, bổ sung Luật Lý lịch tư pháp nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý, bảo đảm thực hiện tốt việc chuyển nhiệm vụ quản lý nhà nước về lý lịch tư pháp và thực hiện dịch vụ công cấp phiếu lý lịch tư pháp từ Bộ Tư pháp về Bộ Công an; đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ trong xây dựng Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp và cấp phiếu lý lịch tư pháp, đẩy nhanh tiến trình hiện đại hóa thủ tục hành chính, dịch vụ công toàn trình trên cơ sở tập trung thống nhất quản lý dữ liệu về con người.

Cán bộ Phòng Hồ sơ nghiệp vụ, Công an tỉnh Lào Cai hướng dẫn người dân thực hiện thủ tục đề nghị cấp phiếu lý lịch tư pháp.

Với yêu cầu đẩy mạnh chuyển đổi số trong cải cách thủ tục hành chính, đáp ứng yêu cầu của quá trình sắp xếp, tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị cũng như yêu cầu đổi mới mạnh mẽ của thực tiễn, sau 15 năm thi hành, Luật Lý lịch tư pháp đã bộc lộ một số vướng mắc, bất cập cần sửa đổi, bổ sung.

Luật Lý lịch tư pháp được Quốc hội khóa XII thông qua ngày 17/6/2009, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2010. Với sự chủ trì của Bộ Tư pháp chủ trì và có sự phối hợp tích cực, hiệu quả từ Bộ Công an và một số bộ, ngành có liên quan, 15 năm thi hành Luật Lý lịch tư pháp đã thu được nhiều kết quả đáng ghi nhận.

Nhận thức của xã hội về ý nghĩa, giá trị của phiếu lý lịch tư pháp ngày càng được nâng lên. Phiếu lý lịch tư pháp trở thành công cụ pháp lý quan trọng trong quản lý nhà nước, quản lý xã hội góp phần bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân trong việc chứng minh nhân thân tư pháp của bản thân khi tham gia vào các quan hệ pháp lý, dân sự.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, quá trình thi hành Luật Lý lịch tư pháp cũng cho thấy một số quy định của luật còn có vướng mắc, bất cập về cơ sở pháp lý cần phải được sửa đổi, bổ sung nhằm bảo đảm phù hợp với chủ trương của Đảng, nhà nước trong quá trình sắp xếp, tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, cải cách thủ tục hành chính phục vụ nhân dân, tổ chức, doanh nghiệp.

Cụ thể, qua 15 năm thi hành với một khoảng thời gian dài, Luật Lý lịch tư pháp chưa phản ánh được những nội dung mới về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa cũng như những quy định mới về đảm bảo quyền con người, quyền công dân theo Hiến pháp năm 2013. Đồng thời, Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật Thi hành án hình sự đều đã được ban hành mới dẫn đến một số quy định của Luật Lý lịch tư pháp đã không còn phù hợp, thiếu đồng bộ gây khó khăn trong thực tiễn thi hành, đặc biệt là quy định Luật Lý lịch tư pháp chưa bảo đảm thực hiện chế định về đương nhiên được xóa án tích.

Quy định của Luật Lý lịch tư pháp về xây dựng, khai thác, sử dụng Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp còn hạn chế, chưa theo kịp thực tiễn. Luật Lý lịch tư pháp quy định mô hình quản lý Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp theo hai cấp đã bộc lộ bất cập, phân tán, chưa tập trung, thống nhất, gây lãng phí nguồn lực. Các cơ quan khi cung cấp thông tin chưa được thực hiện qua đường điện tử mà chủ yếu bằng văn bản giấy nên vẫn còn xảy ra tình trạng thiếu thông tin hoặc kéo dài thời hạn cấp phiếu lý lịch tư pháp.

Luật Lý lich tư pháp quy định có 2 loại phiếu lý lịch tư pháp là phiếu lý lịch tư pháp số 1 và phiếu lý lịch tư pháp số 2. Khác với phiếu lý lịch tư pháp số 1, phiếu lý lịch tư pháp số 2 thế hiện cả án tích đã được xóa và án tích chưa được xóa có tác dụng hỗ trợ cho cơ quan tiến hành tố tụng trong công tác điều tra, truy tố, xét xử và cấp theo yêu cầu của cá nhân để người đó biết được thông tin án tích của mình.

Tuy nhiên, những năm gần đây, tình trạng lạm dụng phiếu lý lịch tư pháp số 2 ngày càng gia tăng. Thực tiễn cấp phiếu lý lịch tư pháp thời gian qua cho thấy, cá nhân yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp số 2 không xuất phát từ nhu cầu muốn biết thông tin lý lịch tư pháp của mình mà từ yêu cầu của các cơ quan, tổ chức, chủ yếu để bổ sung hồ sơ xin thị thực nhập cảnh, kết hôn, xuất khẩu lao động, xin việc làm... Thực trạng này đã ảnh hưởng tới quyền được pháp luật bảo đảm bí mật cá nhân theo Hiến pháp năm 2013 và chính sách nhân đạo của pháp luật hình sự của nhà nước ta, ảnh hưởng tới việc tái hòa nhập cộng đồng của người bị kết án, đặc biệt là những người được xóa án tích.

Quy định của pháp luật lý lịch tư pháp hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp. Thủ tục hành chính, phương thức nộp hồ sơ yêu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp, trả kết quả cấp phiếu lý lịch tư pháp còn chưa thuận lợi cho người dân theo hướng cải cách hành chính phục vụ người dân, chỉ phù hợp với phương thức trực tiếp. Đồng thời, chưa có quy định áp dụng cho trường hợp ngoại lệ như người chưa đủ 14 tuổi. Quy định của pháp luật còn gây lúng túng cho cơ quan giải quyết yêu cầu khi pháp luật khác có liên quan đã có nhiều quy định pháp luật mới, tiến bộ về phương thức giải quyết thủ tục hành chính theo hướng trên môi trường điện tử, rút ngắn thời gian và giảm giấy tờ.

Hiện nay, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đang yêu cầu đẩy mạnh chuyển đổi số trong giải quyết thủ tục hành chính, trong đó đáng chú ý là Chỉ thị số 23/CT-TTg ngày 9/7/2023 của Thủ tướng Chính phủ về việc đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp; Quyết định số 498/QĐ-TTg ngày 11/6/2024 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt phương án cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính liên quan đến phiếu lý lịch tư pháp.

Xuất phát từ cơ sở trên cũng như yêu cầu thực tiễn và những vướng mắc, bất cập trong thi hành, việc ban hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp là cần thiết, đáp ứng yêu cầu khách quan hiện nay.

Thời gian qua, Đảng, nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách, định hướng cho việc nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Luật Lý lịch tư pháp. Trong đó, Thông báo Kết luận số 04/TB-BCĐTKNQ18 ngày 12/1/2025 của Ban Chỉ đạo Chính phủ tại phiên họp thứ 9 thống nhất điều chuyển một số nhiệm vụ của các bộ, ngành về Bộ Công an, trong đó có nhiệm vụ quản lý nhà nước về lý lịch tư pháp và thực hiện dịch vụ công cấp phiếu lý lịch tư pháp từ Bộ Tư pháp về Bộ Công an.

Tại Nghị quyết số 77/2025/UBTVQH15 ngày 21/4/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về điều chỉnh Chương trình lập pháp năm 2025 trong đó bổ sung vào Chương trình lập pháp năm 2025 trình Quốc hội cho ý kiến và thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025) đối với dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp (theo trình tự, thủ tục rút gọn).

Nguyễn Hương

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/phap-luat/phat-sinh-mot-so-vuong-mac-bat-cap-can-sua-doi-bo-sung-bai-1--i783420/