Phát triển công nghiệp ô tô xanh, giảm ô nhiễm không khí với tín chỉ xe điện

4 giờ trướcBài gốc

Ảnh minh họa

Tình trạng ô nhiễm không khí tại Hà Nội và Tp.Hồ Chí Minh vừa qua đã đạt đến mức báo động nghiêm trọng, đòi hỏi sự can thiệp từ phía chính quyền cũng như các chính sách cụ thể nhằm kiểm soát nguồn phát thải và cải thiện chất lượng không khí. Việc chuyển đổi sang các phương tiện giao thông bền vững như xe điện, cùng với các biện pháp quản lý môi trường nghiêm ngặt hơn, là những giải pháp cần thiết và cấp bách để giảm thiểu tác động tiêu cực từ ô nhiễm không khí đối với cộng đồng.

Ô NHIỄM KHÔNG KHÍ Ở HÀ NỘI VÀ TP. HỒ CHÍ MINH Ở MỨC RẤT XẤU, NGUY HẠI

Chất lượng không khí đã trở thành mối quan tâm hàng đầu của chính quyền và người dân tại hai đô thị lớn nhất Việt Nam là Hà Nội và Tp.Hồ Chí Minh. Không cần thiết bị đo đạc người dân Hà Nội vẫn có thể nhận biết được mức độ ô nhiễm bằng mắt thường. Khắp thành phố, bầu không khí luôn bao phủ một lớp bụi mịn dày đặc, giống như sương mù. Tại Tp.Hồ Chí Minh, tình trạng ô nhiễm không nặng như Hà Nội nhưng cũng ở mức nghiêm trọng.

Số liệu quan trắc trùng khớp với những gì người dân cảm nhận. Ngày 2/1/2025, Hà Nội đứng thứ 2 thế giới về mức độ ô nhiễm không khí, với chỉ số AQI lên tới 290. Thời điểm đó, có tới 7 trạm đo ở thành phố ghi nhận chỉ số AQI vượt ngưỡng 300- mức độ nguy hại đối với sức khỏe mọi người.

Chỉ vài ngày sau (ngày 7/1/2025), mức độ ô nhiễm tiếp tục gia tăng, đưa Hà Nội trở thành thành phố ô nhiễm nhất thế giới. Hà Nội ghi nhận chỉ số chất lượng không khí (AQI) trung bình là 271, trong khi Tp.Hồ Chí Minh xếp ở vị trí thứ 5 với chỉ số AQI đạt 191.

Một số trạm quan trắc tại Hà Nội đã vượt ngưỡng nguy hại nghiêm trọng khi chỉ số AQI đạt trên 400- mức độ cực kỳ nguy hiểm với sức khỏe cộng đồng. Hà Nội có đến 8 trạm quan trắc cho chỉ số AQI ở mức "rất xấu" trên 300, và 2 trạm quan trắc ở ngưỡng "nguy hại" khi chỉ số AQI vượt qua 400. Trạm Hồ Tây ghi nhận mức AQI cao nhất, đáng báo động lên đến 461, phản ánh tình trạng ô nhiễm không khí nghiêm trọng, ảnh hưởng tức thời đến sức khỏe người dân.

Trong khi đó, tại Tp.Hồ Chí Minh, dù mức độ ô nhiễm không nghiêm trọng như ở Hà Nội, nhưng vẫn có 3 trạm đo ghi nhận chỉ số AQI trên 200, thuộc ngưỡng "rất xấu". Ngoài ra, 7 trạm khác nằm ở mức cảnh báo đỏ, tiệm cận ngưỡng nguy hại với chỉ số AQI gần 200.

Theo báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường, mức độ ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn như Hà Nội và Tp.Hồ Chí Minh đã tăng lên đến mức "đáng lo ngại" trong vòng 10 năm qua, với sự gia tăng nhanh chóng của bụi mịn PM2.5 không chỉ tập trung ở đô thị, mà còn lan rộng đến các vùng nông thôn miền Bắc. Nhiều trạm quan trắc ghi nhận mức bụi mịn PM2.5 vượt gấp 3,5 lần giới hạn cho phép theo quy chuẩn.

Tình trạng ô nhiễm không khí tại hai đô thị này không chỉ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người, mà còn gia tăng chi phí y tế và làm suy giảm đáng kể chất lượng sống.

CHÍNH SÁCH TÍN CHỈ XE ĐIỆN ĐỂ GIẢM Ô NHIỄM KHÔNG KHÍ

Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến thực trạng trên là sự gia tăng không kiểm soát của các phương tiện giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch, nguồn phát thải chính của bụi mịn PM2.5 và các khí nhà kính như CO₂. Mức độ phát thải này không chỉ là tác nhân chính gây ô nhiễm không khí mà còn đóng góp lớn vào hiện tượng biến đổi khí hậu toàn cầu.

Chính sách tín chỉ xe điện (Zero-Emission Vehicle- ZEV Credit System) là một công cụ quan trọng trong chiến lược giảm phát thải khí nhà kính và thúc đẩy sự chuyển đổi sang phương tiện giao thông bền vững, đặc biệt trong bối cảnh các quốc gia đang đặt ra các mục tiêu khí hậu đầy tham vọng.

Chính sách này được áp dụng rộng rãi tại nhiều quốc gia và khu vực, bao gồm Liên minh Châu Âu (EU), Hoa Kỳ, Trung Quốc…, nhằm khuyến khích các nhà sản xuất ô tô phát triển, sản xuất các phương tiện không phát thải, đồng thời giảm thiểu tác động của giao thông đối với môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Ảnh minh họa

Tại EU, chính sách tín chỉ ZLEV được áp dụng trong khuôn khổ các quy định về tiêu chuẩn phát thải CO₂, nhằm đạt được các mục tiêu trung hòa khí hậu vào năm 2050.

Theo quy định (EU) 2019/631, các nhà sản xuất ô tô và xe tải phải đáp ứng các tiêu chuẩn phát thải CO₂ nghiêm ngặt, với mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính của ngành giao thông ít nhất 55% vào năm 2030 so với mức năm 1990. Từ năm 2035, tất cả các ô tô và xe tải mới phải đạt mức phát thải CO₂ bằng 0 g/km, tức là hoàn toàn không phát thải khí nhà kính.

Để thúc đẩy chuyển đổi này, EU đã triển khai một hệ thống tín chỉ ZLEV, trong đó các nhà sản xuất có thể đạt được các tín chỉ bằng cách sản xuất và bán các phương tiện không phát thải hoặc phát thải thấp, bao gồm xe điện (EV) và xe chạy bằng nhiên liệu hydro.

Cơ chế tín chỉ ZLEV được thiết kế nhằm tạo ra một động lực tài chính để các nhà sản xuất ô tô gia tăng sản lượng xe không phát thải, giúp họ đáp ứng các mục tiêu phát thải CO₂ nghiêm ngặt của EU. Mỗi xe không phát thải hoặc phát thải thấp được bán sẽ mang lại cho nhà sản xuất một số tín chỉ ZLEV. Nếu thị phần xe ZLEV vượt mức chuẩn quy định, nhà sản xuất sẽ được giảm bớt mục tiêu phát thải CO₂ của mình.

Cụ thể, nếu thị phần xe ZLEV của một nhà sản xuất vượt mức chuẩn 25% đối với ô tô và 17% đối với xe tải, mục tiêu phát thải CO₂ của nhà sản xuất có thể được điều chỉnh giảm, giúp họ đạt được các tiêu chuẩn phát thải khắt khe hơn. Mức giảm này không vượt quá 5%, nhằm duy trì tính công bằng và hiệu quả của hệ thống.

Chính sách tín chỉ ZLEV không chỉ hỗ trợ các nhà sản xuất ô tô trong việc đạt được các mục tiêu giảm phát thải CO₂, mà còn khuyến khích đổi mới công nghệ và phát triển các giải pháp giao thông bền vững. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các quốc gia và khu vực đang nỗ lực giảm thiểu ô nhiễm không khí và biến đổi khí hậu.

ĐỘNG LỰC PHÁT TRIỂN NGÀNH CÔNG NGHIỆP Ô TÔ XANH

Các công nghệ mới như xe điện và xe chạy bằng nhiên liệu hydro không chỉ giúp giảm phát thải khí nhà kính mà còn mang lại nhiều lợi ích cho người tiêu dùng, bao gồm chi phí vận hành thấp hơn, giảm ô nhiễm không khí và giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.

Chính phủ các quốc gia cũng đã đưa ra các biện pháp hỗ trợ tài chính mạnh mẽ để thúc đẩy sự phát triển của xe không phát thải. Tại Hoa Kỳ, chính sách ZEV của Ủy ban Tài nguyên Không khí California (CARB) yêu cầu các nhà sản xuất ô tô bán ít nhất 22% xe không phát thải vào năm 2025, với mục tiêu đạt 100% vào năm 2035. Đồng thời, các khoản trợ cấp và ưu đãi thuế cho người tiêu dùng khi mua xe điện cũng được triển khai, giúp thúc đẩy nhu cầu đối với các phương tiện này.

Cơ chế tín chỉ tạo động lực phát triển ngành công nghiệp ô tô xanh, thu hút đầu tư và tạo ra việc làm, nâng cao năng lực công nghệ trong nước. Doanh nghiệp có thể giảm gánh nặng tài chính thông qua việc mua tín chỉ để đạt tiêu chuẩn phát thải, đồng thời tận dụng tín chỉ để tăng doanh thu.

Trong khi đó, Tesla- một trong những nhà sản xuất xe điện hàng đầu thế giới, đã tận dụng hệ thống tín chỉ ZEV để tạo ra doanh thu lớn, giúp công ty duy trì sự phát triển và gia nhập chỉ số S&P 500.

Đến năm 2023, doanh thu tín chỉ xe điện đạt đỉnh ở mức 1,79 tỷ USD, nâng tổng doanh thu từ tín chỉ xe điện của Tesla từ năm 2009 lên 9 tỷ USD. Chrysler đã mua 2,4 tỷ USD, và các công ty khác tại châu Âu và Mỹ mua khoảng 2 tỷ Euro giai đoạn 2019- 2021.

Tại Trung Quốc, chính sách ZEV được áp dụng với các yêu cầu nghiêm ngặt đối với nhà sản xuất ô tô, đồng thời các khoản trợ cấp cho người tiêu dùng khi mua xe điện cũng được triển khai mạnh mẽ. Trung Quốc là thị trường xe điện lớn nhất thế giới, với mục tiêu chiếm 20% doanh số xe mới từ xe năng lượng mới (NEV) vào năm 2025, giúp giảm phát thải khí nhà kính và tạo ra cơ hội phát triển cho ngành công nghiệp xe điện tại quốc gia này.

Các quốc gia khác như Vương quốc Anh, Úc và Nhật Bản cũng đã triển khai các chính sách tương tự, với mục tiêu đạt được trung hòa khí hậu vào giữa thế kỷ 21. Vương quốc Anh, trong Chiến lược Net Zero 2021, đã cam kết cấm bán xe chạy xăng và diesel mới từ năm 2035, đồng thời khuyến khích sự phát triển của các phương tiện không phát thải.

Tại Úc, tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng xe mới được áp dụng từ năm 2025 là 210 gam CO₂/km và 110 gam CO₂/km năm 2029 với xe thương mại hạng nhẹ. Mức phạt là 100 AUD cho mỗi gam CO₂/km vượt mức quy định, nhằm thúc đẩy sự chuyển đổi sang xe điện và các phương tiện giao thông bền vững.

Chính sách tín chỉ xe điện là một công cụ mạnh mẽ trong việc giảm phát thải khí nhà kính, thúc đẩy sự phát triển của công nghệ xe không phát thải và hỗ trợ chuyển đổi ngành giao thông sang bền vững. Các quốc gia và khu vực trên thế giới đều đang nỗ lực triển khai các chính sách này nhằm đạt được các mục tiêu khí hậu và tạo ra một tương lai giao thông sạch và bền vững.

Áp dụng cơ chế tín chỉ xe điện tại Việt Nam khuyến khích sử dụng xe điện giúp giảm ô nhiễm không khí, đặc biệt là giảm lượng khí thải CO₂ và PM2.5, góp phần cải thiện chất lượng không khí ở các thành phố lớn như Hà Nội và Tp.Hồ Chí Minh.

Tuy nhiên, Việt Nam cần cải thiện hạ tầng trạm sạc xe điện, giảm giá thành xe điện, và nâng cao nhận thức người tiêu dùng thông qua các chiến dịch tuyên truyền và hỗ trợ tài chính. Cơ chế tín chỉ xe điện không chỉ là giải pháp bảo vệ môi trường mà còn thúc đẩy phát triển bền vững ngành ô tô xanh tại Việt Nam.

(*) Nguyễn Khánh Linh, Đại học California, Los Angeles.

Nguyễn Khánh Linh (*)

Nguồn VnEconomy : https://vneconomy.vn/phat-trien-cong-nghiep-o-to-xanh-giam-o-nhiem-khong-khi-voi-tin-chi-xe-dien.htm