Phát triển điện quốc gia: Đặt nhân lực vào trung tâm tái cấu trúc

13 giờ trướcBài gốc

Tái cấu trúc hệ thống điện phải bắt đầu từ con người

Khi thế giới bước vào kỷ nguyên của phát triển xanh và chuyển đổi năng lượng bền vững, ngành điện toàn cầu đang chứng kiến một cuộc cách mạng thực sự, từ cách thức phát điện, truyền tải, phân phối đến quản trị vận hành. Những mô hình cũ đang dần lùi lại, nhường chỗ cho tư duy mới: tích hợp năng lượng tái tạo, điều hành lưới thông minh, số hóa hệ thống và nâng cao hiệu suất sử dụng điện.

Việt Nam đang bước vào cao trào chuyển đổi năng lượng, khi những cam kết tại COP26 về phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 không còn nằm trên giấy, mà đã được cụ thể hóa trong Quy hoạch điện VIII điều chỉnh (Quyết định 1509/QĐ-BCT). Đây không chỉ là câu chuyện về cấu trúc hệ thống nguồn phát, về việc giảm dần điện than, tăng tốc năng lượng tái tạo, mà sâu xa hơn là yêu cầu cấp thiết phải tái định hình cả bộ máy vận hành, trong đó có yếu tố con người.

TS. Dương Trung Kiên, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Điện lực. Ảnh: Quốc Chuyển

Nhân lực vốn là mắt xích ít được nhắc đến trong các bản quy hoạch nay lại đang trở thành điểm nghẽn. Khoảng cách giữa tốc độ đổi mới công nghệ và khả năng thích ứng của lực lượng lao động hiện hữu là rất rõ ràng.

Chia sẻ tại tọa đàm: “Phát triển bền vững hệ thống điện quốc gia: Vai trò then chốt từ nguồn nhân lực” do Báo Công Thương tổ chức vào sáng 29/7, TS. Dương Trung Kiên, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Điện lực thẳng thắn nhìn nhận: Các chương trình đào tạo hiện nay tuy đã tích hợp nội dung về năng lượng tái tạo, số hóa, điều hành thông minh, nhưng sinh viên vẫn rất khó tiếp cận thực tế do thiếu trang thiết bị cập nhật và điều kiện thực hành sát với môi trường doanh nghiệp.

“Chúng ta có thể xây nhà máy chỉ trong vài năm, nhưng để có một đội ngũ kỹ sư làm chủ được công nghệ ấy, cần ít nhất 4-5 năm đào tạo bài bản. Trong khi đó, sự chuyển dịch năng lượng đang diễn ra quá nhanh, khiến doanh nghiệp phải liên tục tổ chức đào tạo lại hoặc tuyển chuyên gia từ nước ngoài,” TS. Kiên chia sẻ.

Hệ quả là tại nhiều địa phương, đặc biệt ở các vùng phát triển điện mặt trời, điện gió như Tây Nguyên, duyên hải Nam Trung Bộ bài toán nhân lực đang trở thành rào cản lớn nhất trong vận hành các nhà máy năng lượng tái tạo. Thiếu kỹ sư chuyên ngành, thiếu công nhân vận hành được hệ thống điện hiện đại, thiếu cả người quản lý có tư duy tích hợp công nghệ những “thiếu hụt mềm” đang làm chậm lại hành trình tiến tới hệ thống điện bền vững.

Đứng trước yêu cầu cấp bách ấy, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp và đại học thuộc Bộ Công Thương, trong đó có Trường Đại học Điện lực, Trường Cao đẳng Kỹ thuật Công nghiệp... đã chủ động chuyển mình, đưa đào tạo trở thành một trụ cột chiến lược trong quá trình chuyển đổi năng lượng.

“Chúng tôi không còn đào tạo theo kiểu ‘dạy xong rồi chờ thị trường hấp thụ’. Ngược lại, nhà trường đang đồng hành cùng doanh nghiệp để xây dựng chương trình sát thực tiễn, ứng dụng công nghệ số, thúc đẩy đào tạo tại chỗ và trực tuyến song hành,” TS. Kiên nhấn mạnh.

Một mô hình nổi bật mà Trường Đại học Điện lực triển khai là hệ đào tạo kỹ sư trực tuyến kết hợp với thực hành tại các địa phương. Nhờ đó, học viên vùng sâu vùng xa vẫn có thể tiếp cận chương trình đào tạo hiện đại, đồng thời thực hành ngay tại doanh nghiệp địa phương, tiết kiệm chi phí, tăng hiệu quả và nội địa hóa nhân lực.

Không chỉ đào tạo dài hạn, nhà trường còn phát triển các chương trình ngắn hạn chuyên sâu như quản lý năng lượng, vận hành điện gió, kỹ thuật điện mặt trời, công nghệ lưu trữ…giúp lực lượng lao động sẵn có nâng cao tay nghề, sẵn sàng chuyển đổi công việc trong nội bộ ngành.

TS. Kiên cho biết thêm: “Chúng tôi xác định rõ ba trụ cột, cải tiến chương trình, gắn kết doanh nghiệp và chuẩn hóa theo tiêu chuẩn quốc tế. Đặc biệt, toàn bộ các chương trình mới đều được thiết kế để đáp ứng yêu cầu của nhà đầu tư nước ngoài, tập đoàn đa quốc gia đang ngày càng hiện diện nhiều hơn trong lĩnh vực năng lượng tại Việt Nam.”

Bên cạnh đó, trường cũng tích cực tham gia vào các nghiên cứu chính sách như đánh giá nhu cầu nhân lực theo vùng, phân tích tác động xã hội của chuyển đổi năng lượng, đề xuất mô hình phối hợp đào tạo nhằm hỗ trợ Bộ Công Thương và các địa phương có cơ sở hoạch định chính sách phù hợp.

Đón đầu xu thế đào tạo

Trên cơ sở dự báo nhu cầu nhân lực ngành điện trong giai đoạn tới, đặc biệt trong bối cảnh Chính phủ đang xem xét khả năng tái khởi động chương trình điện hạt nhân, Trường Đại học Điện lực đã xác định rõ định hướng phát triển chiến lược: Mở rộng quy mô đào tạo và tái cấu trúc hệ thống ngành học theo hướng đón đầu xu thế công nghệ và yêu cầu mới của nền kinh tế năng lượng.

Chỉ trong năm vừa qua, nhà trường đã triển khai đồng bộ việc mở mới 12 ngành đào tạo, tập trung vào các lĩnh vực mũi nhọn như công nghệ bán dẫn, robot công nghiệp, điều khiển tự động và năng lượng thông minh. Đáng chú ý, chương trình đào tạo về điện hạt nhân từng phải tạm dừng do điều chỉnh chiến lược quốc gia đã được tái khởi động, phù hợp với lộ trình tái triển khai các dự án điện hạt nhân trong Quy hoạch điện VIII điều chỉnh. Đây được xem là bước đi chủ động và kịp thời, nhằm đảm bảo nguồn nhân lực chất lượng cao cho các dự án năng lượng mang tính nền tảng của quốc gia trong trung và dài hạn.

“Chúng tôi đã chuẩn bị đầy đủ về phòng thí nghiệm, đội ngũ giảng viên, tài liệu, và đặc biệt là hợp tác quốc tế để nâng chuẩn chương trình đào tạo điện hạt nhân. Đây là lĩnh vực đặc thù, đòi hỏi đào tạo sớm và lâu dài. Nếu chờ đến khi khởi công nhà máy mới bắt đầu đào tạo thì sẽ quá muộn,” TS. Kiên phân tích.

Hệ thống điện mặt trời áp mái. Ảnh: EVN

Song song, nhà trường tăng cường hợp tác với các trường đại học, viện nghiên cứu tại Hàn Quốc, Nhật Bản và châu Âu để chuyển giao công nghệ, cập nhật chương trình, mời giảng viên quốc tế, từ đó nâng cao năng lực nội địa hóa công nghệ và khả năng tiếp nhận các thiết bị hiện đại.

Không chỉ dừng ở tầm khu vực, định hướng của nhà trường là xây dựng đội ngũ kỹ sư Việt Nam đủ năng lực làm việc trong các dự án năng lượng toàn cầu. "Chuyển đổi năng lượng là xu thế toàn cầu. Nhân lực cũng phải có tư duy toàn cầu, kỹ năng toàn cầu và chuẩn quốc tế," ông Kiên nói.

Một hệ thống điện hiện đại không thể chỉ được thiết kế bằng sơ đồ lưới và bản vẽ kỹ thuật. Nó đòi hỏi sự chuẩn bị bài bản về con người, những kỹ sư đủ kiến thức để hiểu, đủ bản lĩnh để làm chủ và đủ tư duy để cải tiến liên tục trong môi trường biến động. Không có đội ngũ ấy, mọi công nghệ tiên tiến nhất cũng chỉ là những khối thiết bị vô tri.

Chuyển đổi năng lượng không chỉ là việc thay pin mặt trời bằng than, hay gió thay khí. Đó là sự chuyển đổi toàn diện về tư duy phát triển, trong đó nhân lực chính là yếu tố trung tâm. Nếu chúng ta không đào tạo ngay từ hôm nay, thì khi tương lai đến, chúng ta sẽ chỉ có dự án mà không có con người để vận hành nó.

Đặt nhân lực vào trung tâm chiến lược phát triển điện lực quốc gia không phải là một lựa chọn, mà là điều kiện tiên quyết. Chỉ khi những lớp học trở thành “trạm biến áp” của tri thức, khi kỹ năng và tư duy được truyền dẫn thông suốt từ giảng đường đến công trường, khi mỗi kỹ sư ngành điện có thể đi cùng thậm chí đi trước làn sóng công nghệ, thì khi đó, hệ thống điện Việt Nam mới thực sự bền vững.

"Trong giai đoạn chuyển dịch năng lượng mạnh mẽ đặc biệt là lĩnh vực năng lượng tái tạo, truyền tải thông minh, tôi kỳ vọng rằng sự phối hợp giữa nhà trường và doanh nghiệp sẽ chặt chẽ, toàn diện và liên tục hơn. Từ đó, chúng ta có thể đào tạo ra một thế hệ kỹ sư, kỹ thuật viên thực sự làm chủ được công nghệ mới, góp phần bảo đảm sự phát triển bền vững cho hệ thống điện quốc gia", TS. Dương Trung Kiên nhấn mạnh.

Thiên Kim

Nguồn Công Thương : https://congthuong.vn/phat-trien-dien-quoc-gia-dat-nhan-luc-vao-trung-tam-tai-cau-truc-412699.html