Phát triển thị trường điện cạnh tranh, cải cách cơ chế giá điện là yêu cầu và xu thế tất yếu

5 giờ trướcBài gốc

Đây là ý kiến của các đại biểu tham dự Hội nghị tọa đàm giữa Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên với các chuyên gia, nhà quản lý, đại diện các doanh nghiệp và cơ quan chuyên môn trong lĩnh vực năng lượng diễn ra vào chiều 30/9/2025 tại trụ sở Bộ Công Thương.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên chủ trì Hội nghị tọa đàm với các chuyên gia, nhà quản lý, đại diện các doanh nghiệp và cơ quan chuyên môn trong lĩnh vực năng lượng

Quyết tâm triển khai thị trường điện cạnh tranh 3 cấp độ

Kết luận tại Hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, sau khi nghe báo cáo của Cục Điện lực và Công ty Vận hành hệ thống điện và thị trường điện Quốc gia (NSMO), tại Hội nghị đã có nhiều ý kiến đóng góp của các chuyên gia, nhà quản lý, đại diện các Tập đoàn, các Tổng Công ty. Theo đó, các ý kiến đều khẳng định việc phát triển thị trường điện cạnh tranh, cải cách cơ chế giá điện là yêu cầu và xu thế tất yếu, khách quan, không thể đảo ngược để tháo gỡ các “điểm nghẽn”, tạo động lực thúc đẩy phát triển năng lượng, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế của đất nước, nhất là các nhu cầu tăng trưởng từ 2 con số trở lên trong những năm tới.

“Trên nền tảng triển khai thực hiện chủ trương của Chính phủ về xây dựng thị trường điện cạnh tranh, đặc biệt dựa trên Nghị quyết số 70-NQ/TW của Bộ Chính trị, chúng ta tiếp tục thực hiện, quyết tâm triển khai bằng được thị trường điện cạnh tranh trên cả 3 cấp độ: phát điện cạnh tranh, bán buôn cạnh tranh và bán lẻ cạnh tranh”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh.

Các đại biểu đóng góp ý kiến tại Hội nghị

Theo đó, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cũng nêu một số nguyên tắc cơ bản để thực hiện Nghị quyết số 70-NQ/TW:

Thứ nhất, Nhà nước điều tiết hoạt động thị trường điện cạnh tranh nhằm bảo đảm phát triển hệ thống điện bền vững, đáp ứng yêu cầu cung cấp điện an toàn, ổn định, tin cậy và hiệu quả.

Thứ hai, phải đảm bảo công khai, minh bạch, bình đẳng, cạnh tranh lành mạnh, không phân biệt đối xử giữa các đối tượng tham gia thị trường điện cạnh tranh.

Thứ ba, bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của các đơn vị điện lực và khách hàng sử dụng điện.

Thứ tư, tôn trọng, đảm bảo quyền tự do lựa chọn đối tượng, đối tác và hình thức giao dịch của các đối tượng mua bán trên thị trường điện cạnh tranh phù hợp với cấp độ thị trường.

Thứ năm, cần phải có lộ trình phù hợp với điều kiện thực tế của ngành điện Việt Nam trên cơ sở đáp ứng đầy đủ các điều kiện tiên quyết bao gồm: (i) hệ thống văn bản quy phạm pháp luật phải đầy đủ, thống nhất; (ii) xây dựng và thực hiện tái cơ cấu ngành điện theo hướng vừa bảo đảm mức độ cạnh tranh của thị trường, vừa bảo đảm an ninh năng lượng và an sinh xã hội; (iii) cơ chế giá điện, hợp đồng mua bán điện phải được hoàn thiện, đáp ứng yêu cầu của thị trường; (iv) cơ sở hạ tầng hệ thống điện và nguồn nhân lực phải được đầu tư, củng cố, đáp ứng thiết kế và yêu cầu vận hành hệ thống điện, thị trường điện.

Cụ thể hóa các chủ trương nêu tại Nghị quyết số 70-NQ/TW của Bộ Chính trị

Về nhiệm vụ cụ thể, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nêu, qua thảo luận của các đại biểu tại Hội nghị đã thống nhất vấn đề thứ nhất về thể chế, trước mắt là xây dựng, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, bên cạnh việc phải tiếp tục đánh giá, rà soát, sửa đổi kịp thời Luật Điện lực, làm cơ sở pháp lý cao nhất để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc hiện nay cho phát triển và vận hành thị trường điện cạnh tranh các cấp độ; cũng cần thể chế hóa Nghị quyết số 70-NQ/TW thành Nghị quyết của Quốc hội để có cơ sở pháp lý thực hiện.

Hai là, cập nhật, hoàn thiện quyết định của Thủ tướng Chính phủ, quy định lộ trình, nguyên tắc hoạt động, cơ cấu ngành điện và các điều kiện để hình thành, phát triển các cấp độ thị trường điện cạnh tranh tại Việt Nam, trong đó, cần cụ thể hóa rõ hơn các chủ trương của Đảng được nêu tại Nghị quyết số 70-NQ/TW của Bộ Chính trị, đặc biệt là phải đẩy nhanh việc triển khai thị trường bán lẻ điện cạnh tranh, bắt đầu tư năm 2027.

Ba là, tiếp tục rà soát, đánh giá tổng thể để điều chỉnh thiết kế thị trường bán buôn điện cạnh tranh và thị trường bán lẻ điện cạnh tranh (thay thế Quyết định số 8266/QĐ-BCT ngày 10/8/2015 và Quyết định số 2093/QĐ-BCT ngày 07/8/2020).

Bốn là, sửa đổi, bổ sung kịp thời quy định vận hành thị trường điện cạnh tranh các cấp độ phù hợp với lộ trình và thiết kế điều chỉnh, bảo đảm nguyên tắc của thị trường cạnh tranh, tín hiệu giá thị trường phải là một trong những yếu tố góp phần thu hút đầu tư.

Năm là, rà soát, xây dựng và hoàn thiện đồng thời các cơ chế quy định về giá điện, hợp đồng mua bán điện phải đáp ứng yêu cầu vận hành thị trường bán buôn hoàn chỉnh và thị trường bán lẻ cạnh tranh, trong đó, tập trung vào các quy định như: (i) Quy định chuyển tiếp, hợp đồng mua bán điện hiện hữu giữa Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) ký kết với các đơn vị phát điện ra các Tổng Công ty điện lực theo dạng hợp đồng kỳ hạn điện; (ii) Quy định về giá bán buôn điện của EVN cho các Tổng Công ty điện lực để điều tiết chi phí phân phối, bán lẻ điện giữa các Tổng công ty điện lực; (iii) Lộ trình xóa bỏ bù chéo giá điện giữa các nhóm khách hàng không tham gia thị trường bán lẻ điện cạnh tranh khi chưa đủ điều kiện tham gia hoặc không lựa chọn tham gia mua bán điện trên thị trường bán lẻ điện cạnh tranh; giữa các nhóm khách hàng, vùng, miền phù hợp với cấp độ thị trường điện cạnh tranh; (iv) Quy định về giá dịch vụ phân phối điện.

Bộ trưởng Bộ Công Thương đề nghị sửa đổi, bổ sung kịp thời quy định vận hành thị trường điện cạnh tranh các cấp độ phù hợp với lộ trình và thiết kế điều chỉnh, bảo đảm nguyên tắc của thị trường cạnh tranh, tín hiệu giá thị trường phải là một trong những yếu tố góp phần thu hút đầu tư

Sáu là, tiếp tục nghiên cứu, ban hành các quy định để phát huy vai trò quản lý nhà nước và điều tiết tốt hơn việc sử dụng các loại nhiên liệu sơ cấp cho phát điện, đặc biệt là nhiên liệu khí và cơ chế giá khí trộn cho phát điện.

Khẩn trương hoàn thiện đề án tái cơ cấu ngành điện

Vấn đề tái cơ cấu ngành điện, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị EVN khẩn trương triển khai rà soát, điều chỉnh để hoàn thiện đề án tái cơ cấu ngành điện, phục vụ vận hành thị trường điện cạnh tranh các cấp độ, trình Thủ tướng Chính phủ muộn nhất là tháng 12/2025.

Trong đề án tái cơ cấu cần đảm bảo nguyên tắc tách bạch chức năng sản xuất kinh doanh, cung cấp dịch vụ với chức năng quản lý nhà nước, tách bạch các hoạt động có tính độc quyền tự nhiên, độc quyền Nhà nước với các hoạt động có tính cạnh tranh trong dây chuyền sản xuất hiện nay, bảo đảm hình thành nhiều đơn vị mua điện, đơn vị bán điện nhằm tăng đối tượng tham gia cạnh tranh trên thị trường điện, phù hợp với các cấp độ thị trường điện cạnh tranh.

Đồng thời, triển khai thực hiện hiệu lực, hiệu quả Đề án sau khi được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Về xây dựng, hoàn thiện cơ sở hạ tầng hệ thống điện và thị trường điện, các đại biểu tại Hội nghị thống nhất cần phải cập nhật, điều chỉnh thiết kế tổng thể cơ sở hạ tầng, công nghệ thông tin, phục vụ vận hành thị trường điện cạnh tranh các cấp độ. Trong đó cần xét đến các công nghệ ứng dụng mới trong tương lai, bảo đảm vận hành an toàn, ổn định, tin cậy, bảo mật tối ưu và hiệu quả cả hệ thống điện và thị trường điện.

Tập trung phát triển hệ thống truyền tải, nhất là truyền tải liên miền bằng công nghệ mới trong điều kiện cụ thể của Việt Nam.

Về cải cách cơ chế giá điện, cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế giá truyền tải phù hợp để thu hút đầu tư tư nhân vào lưới điện truyền tải (quy định tỷ suất lợi nhuận cho phép, quy định định mức chi phí đầu tư…).

Xây dựng cơ chế giá phân phối điện phù hợp với cấp độ phát triển thị trường điện cạnh tranh và tiến độ tái cơ cấu các Tổng công ty điện lực, cố gắng tách bạch chi phí khâu phân phối và bán lẻ điện trong các Tổng công ty điện lực.

Khẩn trương áp dụng giá bán lẻ điện 2 thành phần để đảm bảo phản ánh đúng chi phí của hệ thống điện cần bỏ ra để cung cấp điện cho khách hàng, góp phần giảm dần tiến tới xóa bỏ bù chéo giá điện giữa các nhóm khách hàng. Tuy nhiên, cần có lộ trình cụ thể về việc xóa bỏ bù chéo, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục nghiên cứu kỹ lưỡng, đảm bảo thực hiện xóa bỏ bù chéo nhưng vẫn duy trì chính sách an sinh xã hội cho nhóm khách hàng yếu thế và điều tiết thông qua các công cụ thị trường.

Triển khai hiệu quả, hiệu lực và khả thi thị trường bán buôn, bán lẻ điện cạnh tranh

Về phân công triển khai thực hiện, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên yêu cầu Cục Điện lực là đầu mối, chủ trì tham mưu, xây dựng, triển khai các kế hoạch, nhiệm vụ cụ thể để triển khai hiệu quả, hiệu lực và khả thi thị trường bán buôn, bán lẻ điện cạnh tranh.

Khẩn trương hoàn thiện dự thảo Nghị quyết của Quốc hội các cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 - 2030.

Bên cạnh đó, khẩn trương xây dựng và hoàn thiện Quyết định của Thủ tướng Chính phủ quy định lộ trình, nguyên tắc hoạt động, cơ cấu ngành điện và các điều kiện để hình thành và phát triển các cấp độ thị trường điện cạnh tranh tại Việt Nam, trình Thủ tướng Chính phủ trong tháng 12/2025.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cũng đề nghị EVN khẩn trương triển khai rà soát, điều chỉnh để hoàn thiện đề án tái cơ cấu ngành điện, phục vụ vận hành thị trường điện cạnh tranh các cấp độ, trình Thủ tướng Chính phủ muộn nhất là tháng 12/2025

Vụ Dầu khí và than khẩn trương hoàn thiện Dự thảo Nghị quyết về Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 70-NQ/TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Chỉ đạo và phối hợp với Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (PVN) hoàn thiện việc nghiên cứu, đề xuất các quy định, cơ chế cần thiết để có cơ sở triển khai giá khí trộn cho phát điện và cơ chế ưu đãi cho phát triển điện khí, bao gồm cả khí tự nhiên và khí hóa lỏng.

Tổ chức triển khai quyết liệt Đề án Phát triển thị trường năng lượng cạnh tranh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 2233/QĐ-TTg ngày 28/12/2020.

Vụ Pháp chế chủ động tham mưu cho Lãnh đạo Bộ, hỗ trợ và tư vấn cho Cục Điện lực và các đơn vị có liên quan để xây dựng, hoàn thiện và ban hành các Văn bản pháp luật bảo đảm đúng quy định và hiệu quả, hiệu lực khi thực thi.

NSMO phối hợp chặt chẽ với Cục Điện lực trong quá trình thực hiện và trực tiếp thực hiện các nhiệm vụ do Bộ Công Thương giao, đặc biệt là việc tổng kết, đánh giá một cách tổng thể thiết kế thị trường điện cạnh tranh, hoàn thiện các quy định để vận hành thị trường theo đúng thiết kế và quy định hiện hành.

Các Tập đoàn, Tổng công ty, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị EVN, PVN, TKV và các Tổng công ty chủ động phối hợp chặt chẽ với Cục Điện lực, NSMO, Vụ Dầu khí và Than trong quá trình thực hiện các nội dung, nhiệm vụ cụ thể. Trong đó, cần thiết biệt phái các cán bộ có chuyên môn phù hợp để hỗ trợ các đơn vị thuộc Bộ hoàn thành khối lượng lớn các công việc và mang lại lợi ích thiết thực cho các đơn vị.

“Triển khai Nghị quyết số 70-NQ/TW còn rất nhiều việc phải làm, trước hết, Cục Điện lực cùng với Vụ Dầu khí và Than và các đơn vị chức năng thuộc Bộ Công Thương khẩn trương xây dựng, hoàn thiện dự thảo các văn bản tiếp theo để triển khai thực hiện Nghị quyết số 70-NQ/TW trong thời gian sớm nhất”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh đồng thời cho biết, các ý kiến của các đại biểu tại Hội nghị sẽ được ghi chép lại và nghiên cứu để tiếp thu những ý kiến xác đáng và thể hiện vào trong các văn bản của Bộ cũng như của các cấp có thẩm quyền tới đây.

Huyền My

Nguồn Tạp chí Công thương : https://tapchicongthuong.vn/phat-trien-thi-truong-dien-canh-tranh--cai-cach-co-che-gia-dien-la-yeu-cau-va-xu-the-tat-yeu-248847.htm