Phe bảo thủ trở lại và bước ngoặt của nền chính trị Nhật Bản

4 giờ trướcBài gốc

Khoảnh khắc lịch sử

Ngày 4/10/2025, Đảng Dân chủ Tự do (LDP) đã bầu bà Takaichi Sanae làm lãnh đạo mới, mở đường cho bà trở thành nữ thủ tướng đầu tiên trong lịch sử Nhật Bản. Kết quả này khép lại giai đoạn dài tranh luận nội bộ và đánh dấu sự trở lại mạnh mẽ của phe bảo thủ trong chính trường Tokyo.

Bà Takaichi được coi là gương mặt tiêu biểu trong phái bảo thủ ở LDP.

Bà Takaichi năm nay 64 tuổi, cựu Bộ trưởng An ninh kinh tế, nổi tiếng với quan điểm cứng rắn về an ninh quốc gia, ưu tiên phát triển tiềm lực quân sự và đường lối “quốc gia trước hết”. Bà cũng thường xuyên ghé thăm đền Yasukuni, địa điểm bị các nước khu vực chỉ trích là thờ “tội phạm chiến tranh” của Nhật Bản. Bà Takaichi được coi là người kế thừa quan điểm của cố Thủ tướng Shinzo Abe về kinh tế với đầu tư công mạnh mẽ, giảm lãi suất để kích thích tăng trưởng. Trong chiến dịch tranh cử, bà khẳng định sẽ “xây dựng một Nhật Bản mạnh mẽ, độc lập và tự tin trong thế kỷ 21”.

Cuộc chuyển giao quyền lực giữa ông Íshida sang bà Takeichi là cuộc chuyển giao giữa phe Tự do và phe bảo thủ trong LDP.

Các hãng truyền thông quốc tế mô tả cuộc bầu chọn này là một bước ngoặt tư tưởng. Financial Times nhận định: “Sự lựa chọn Takaichi thể hiện xu hướng bảo thủ đang củng cố vị thế sau hơn một thập kỷ Nhật Bản tìm kiếm mô hình trung dung mà không có đột phá thực sự về kinh tế và xã hội”.

Ngay sau khi kết quả được công bố, chỉ số Nikkei tăng lên mức cao nhất trong 34 năm, phản ánh tâm lý kỳ vọng của thị trường vào chính sách kinh tế mà bà Takaichi đề xuất. Tuy nhiên, trái phiếu chính phủ và đồng yên lại chịu áp lực giảm, dấu hiệu cho thấy giới đầu tư cũng lo ngại về nguy cơ nợ công vượt ngưỡng 260% GDP, cao nhất trong nhóm các nước G7.

Những động lực sâu xa

Việc bà Takaichi trở thành thủ tướng đánh dấu sự trở lại của phe bảo thủ tại Nhật bởi những thất bại trong vài năm qua của phe cải cách. Tăng trưởng kinh tế Nhật Bản chỉ đạt trung bình 1%/năm trong vài năm qua trong khi lạm phát và chi phí sinh hoạt leo thang. Đồng yên năm 2025 đã xuống mức thấp nhất kể từ 1991, khiến hàng nhập khẩu đắt đỏ và thu nhập thực tế giảm. Những khó khăn đó đã làm gia tăng hoài nghi đối với các chính phủ trung dung.

Viện Nghiên cứu chính sách quốc gia Nhật Bản (GRIPS) chỉ ra trong khảo sát tháng 8/2025 rằng 58% cử tri Nhật muốn “một chính phủ mạnh mẽ hơn, quyết đoán hơn”, so với chỉ 32% năm 2015. Chính trong bối cảnh ấy, lời hứa của bà Takaichi về “đầu tư khẩn cấp để cứu nền kinh tế và tăng cường quốc phòng” trở nên hấp dẫn với người dân dù các chuyên gia cảnh báo nó có thể làm phình to nợ công.

Kinh tế và xã hội Nhật Bản đang có nhiều biến động khiến việc duy trì các chính sách trở nên vô cùng khó khăn.

Việc chọn một người cứng rắn như bà Takaichi cũng đến từ biến động an ninh khu vực thời gian gần đây. Từ những vụ phóng tên lửa của Triều Tiên, hoạt động quân sự của Trung Quốc quanh quần đảo Senkaku, xung đột Nga - Ukraine khiến cho môi trường an ninh khu vực đang trở nên bất định. Nhật Bản vẫn chịu ràng buộc bởi Hiến pháp Hòa bình 1947 đang đối diện áp lực ngày càng lớn phải tái định nghĩa vai trò quân sự của mình.

Theo Bộ Quốc phòng Nhật Bản, ngân sách quốc phòng năm 2024 tăng 16,5% so với năm trước, đạt 7,95 nghìn tỷ yên, hướng tới mục tiêu 2% GDP vào năm 2027, ngang mức của NATO. Phe bảo thủ xem đây là “sự phục hồi danh dự quốc gia”. Bà Takaichi từng phát biểu: “Một quốc gia không thể nói về hòa bình nếu không đủ sức tự bảo vệ mình. An ninh là nền tảng của dân chủ”.

Cùng với đó, Nhật Bản đang đối mặt với cuộc khủng hoảng nhân khẩu trầm trọng: dân số giảm 800.000 người mỗi năm, tỷ lệ sinh chỉ còn 1,2 con/phụ nữ. Trong khi giới chuyên gia khuyến nghị mở cửa nhập cư, phe bảo thủ phản đối mạnh, coi đó là “nguy cơ tan rã bản sắc dân tộc”. Tỷ lệ người nước ngoài hiện cao nhất lịch sử khi chiếm 3% dân số đã trở thành chủ đề nhạy cảm chính trị. Các đảng cực hữu như Sanseito hưởng lợi khi đưa ra thông điệp “bảo vệ xã hội Nhật thuần túy”.

Phe bảo thủ trong LDP cũng theo đuổi quan điểm Nhật cần “tự lực, tự cường và giữ gìn giá trị truyền thống”. Đây là sự kết hợp giữa bảo thủ an ninh và bảo thủ văn hóa, vốn được ưa chuộng trong thời kỳ bất ổn. Những lý do này đã đưa bà Takaichi, đại diện mạnh mẽ nhất của phe bảo thủ trong LDP lên nắm quyền.

Sự thay đổi trong nền chính trị Nhật Bản

Từ năm 1955, đảng Dân chủ Tự do (LDP) gần như liên tục cầm quyền, trở thành “đảng nhà nước”. Tuy nhiên, sau hàng loạt bê bối tài chính và suy giảm uy tín, LDP đã mất đa số tuyệt đối tại Hạ viện năm 2024. Việc bầu bà Takaichi là nỗ lực tái khẳng định bản sắc.

Trong khi đó, các đảng đối lập như đảng Dân chủ Hiến pháp (CDP) hay đảng Cải cách Nhật (Ishin no Kai) vẫn chưa thể đưa ra chương trình hành động đủ sức hấp dẫn. Khảo sát của NHK tháng 9/2025 cho thấy hơn 62% cử tri “không tin tưởng vào bất kỳ đảng nào ngoài LDP”. Chính khoảng trống này giúp phe bảo thủ củng cố quyền lực, dù bản thân LDP không còn thống trị như trước.

Quan hệ an ninh với Mỹ vẫn sẽ là trọng tâm chính sách của bất cứ thủ tướng nào tại Nhật.

Việc chọn bà Takaichi lại là chỉ dấu cho thấy sự dịch chuyển trọng tâm chính sách từ kinh tế sang an ninh đang mạnh mẽ hơn. Thời Thủ tướng Abe Shinzo, khái niệm “quốc gia bình thường” có quân đội và quyền phòng vệ tập thể đã được hợp pháp hóa. Bà Takaichi tiếp nối tư tưởng đó, cam kết tăng ngân sách quốc phòng, sửa đổi điều 9 Hiến pháp và xây dựng liên minh quân sự với Mỹ và Ấn Độ. Điều này chắc chắn sẽ tác động không nhỏ đến tình hình an ninh khu vực.

Bà Takaichi từng khẳng định “liên minh Mỹ - Nhật là nền tảng không thể thay thế”. Tuy nhiên, việc Tokyo chi tiêu lớn cho quốc phòng có thể gây mâu thuẫn với Washington nếu chính sách tài khóa khiến Nhật phải cắt giảm đóng góp quốc tế. Các chuyên gia tại Viện Brookings nhận định: “Quan hệ đồng minh có thể trở nên phức tạp hơn, bởi Mỹ muốn Nhật tăng năng lực tự chủ quốc phòng, trong khi Tokyo vẫn muốn duy trì vai trò Mỹ như tấm lá chắn chiến lược”. Dẫu vậy, mối quan hệ này được cho là sẽ khăng khít hơn đo bà Takaichi và Tổng thống Trump có nhiều quan điểm chung.

Trong khi quan hệ Trung - Nhật được cho là sẽ trở nên căng thẳng hơn khi chính phủ bảo thủ của bà Takaichi dự kiến tiếp tục tăng cường quan hệ với Đài Loan. Nhật cũng sẽ đẩy mạnh hợp tác quân sự với Mỹ, Úc và Ấn Độ trong khuôn khổ QUAD. Thời báo Hoàn Cầu (Trung Quốc) gọi chiến thắng của bà Takaichi là “dấu hiệu Nhật quay lại con đường quân phiệt hóa mềm”.

Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng Tokyo sẽ duy trì cách tiếp cận “cứng rắn chiến lược, mềm dẻo ngoại giao” để tránh đối đầu trực tiếp. Tương tự, quan hệ với Hàn Quốc, Triều Tiên cũng sẽ khó khăn hơn khi bà Takaichi thường xuyên đến thăm đền Yasukuni.

Nhật Bản có thể ổn định chính trị trong tương lai?

Một câu hỏi quan trọng lúc này là liệu chính trường Nhật đã ổn định trở lại sau giai đoạn hỗn loạn vừa qua với 3 thủ tướng trong 5 năm. Bà Takaichi được kỳ vọng sẽ tại vị lâu dài như ông Abe từng làm được. Tuy nhiên, bà cũng phải đối mặt với áp lực nợ công, hơn 260% GDP. Trong khi hiện nay, phản ứng xã hội đòi hỏi nhiều thay đổi hơn sẽ làm suy yếu quan điểm bảo thủ từ bên trong.

Mâu thuẫn nội bộ LDP, nơi các phe phái có thể chia rẽ quanh chính sách tài khóa và ngoại giao cũng sẽ tạo sức ép lớn lên chính phủ đương nhiệm. Giáo sư Tobias Harris, chuyên gia tại CSIS, nhận định: “Sự ổn định của Nhật Bản trong giai đoạn tới không đến từ đồng thuận xã hội, mà từ sự thiếu lựa chọn thay thế chính trị. Đó là dạng ổn định mong manh”.

Quân đội Nhật Bản đang được đầu tư mạnh mẽ nhằm xây dựng khả năng phòng vệ.

Sự trở lại của phe bảo thủ trong chính trị Nhật không chỉ là hiện tượng ngắn hạn, mà là biểu hiện của sự mệt mỏi với cải cách nửa vời và niềm tin vào trật tự truyền thống. Tuy nhiên, trong thế giới hiện đại, bảo thủ không thể tách rời thực tế toàn cầu hóa và cạnh tranh công nghệ. Nếu bà Takaichi và chính phủ mới duy trì được sự cân bằng giữa sức mạnh quốc gia và tính linh hoạt dân chủ, Nhật Bản có thể bước vào giai đoạn ổn định mới, nơi an ninh và kinh tế được tái định hình trong trật tự khu vực.

Ngược lại, nếu đường lối bảo thủ cứng rắn biến thành chủ nghĩa biệt lập hoặc làm sâu sắc chia rẽ nội bộ, Nhật Bản có thể lại bước vào chu kỳ “ổn định giả tạo”, nơi chính trị đứng yên trong khi xã hội dần mất phương hướng. Trong mọi trường hợp, lựa chọn thủ tướng mới của Nhật Bản năm 2025 sẽ được ghi nhớ như một dấu mốc lịch sử, không chỉ với Tokyo, mà với toàn bộ trật tự chính trị Đông Á đang chuyển động.

Tử Uyên

Nguồn ANTG : https://antg.cand.com.vn/hau-truong/phe-bao-thu-tro-lai-va-buoc-ngoat-cua-nen-chinh-tri-nhat-ban-i783886/