Phó viện trưởng Viện Pasteur TP.HCM thông tin về dịch bệnh mùa mưa bão năm nay

15 giờ trướcBài gốc

Hiện nay các địa phương phía bắc đang vào mùa mưa bão năm 2025, trong khi đó các tỉnh phía nam cũng vào mùa mưa, tình hình dịch bệnh có những diễn biến phức tạp, nhất là bệnh sốt xuất huyết đang bùng phát mạnh tại TP.HCM.

Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM, từ đầu năm 2025 đến ngày 15.7, toàn TP ghi nhận 15.546 ca mắc sốt xuất huyết, tăng 157,9% so với số tích lũy cùng kỳ 2024 (15.546 so với 6.029 ca). Số ca bệnh hằng tuần gia tăng từ đầu tháng 6 đến nay. Điều đáng nói, từ đầu năm 2025 đến nay đã có đến 10 trường hợp mắc sốt xuất huyết tử vong.

PGS-TS-BS Nguyễn Vũ Thượng - Phó viện trưởng Viện Pasteur TP.HCM thông tin về công tác phòng chống dịch - Ảnh: PV

Trao đổi với phóng viên Một Thế Giới, PGS-TS-BS Nguyễn Vũ Thượng - Phó viện trưởng Viện Pasteur TP.HCM cho biết hiện tượng thời tiết cực đoan đã ảnh hưởng đến sức khỏe con người, bao gồm tử vong, thương tích, bệnh tật, làm trầm trọng thêm các tình trạng bệnh lý sẵn có, và cả sức khỏe tâm thần. Hạn hán, bão, lũ lụt, cháy rừng và các đợt nắng nóng đang ngày càng trở nên phổ biến, dữ dội hơn do biến đổi khí hậu. Những hiện tượng thời tiết cực đoan trên không chỉ cướp đi sinh mạng của con người mà còn gây thiệt hại lớn cho kinh tế.

Thống kê của Viện Hàn lâm y học Mỹ tháng 4.2025 cho thấy trên toàn cầu, từ năm 1970 đến 2021, các hiện tượng thời tiết cực đoan đã gây ra khoảng 2 triệu ca tử vong, 12.000 thảm họa, thiệt hại kinh tế được báo cáo lên tới 4,3 nghìn tỉ đô la Mỹ.

- Nhưng tại sao cứ đến mùa mưa bão lại thường xảy ra dịch bệnh, nhất là các bệnh truyền nhiễm như hô hấp, các bệnh lây truyền qua vec tơ, qua da niêm…, thưa bác sĩ?

- PGS-TS-BS Nguyễn Vũ Thượng: Môi trường sống bị ô nhiễm, và điều kiện sống không đảm bảo sau mưa bão thuận lợi cho dịch bệnh bùng phát. Nước và bùn đất có rác thải, nhiễm nước tiểu hoặc phân của động vật mang mầm bệnh, xác chết động vật thuận lợi cho nhiều vi sinh vật phát triển và lây lan. Nước đọng cũng là nơi cho muỗi sinh sản. Ẩm mốc cũng dễ gây ra các bệnh ngoài da và bệnh đường hô hấp. Mưa bão có thể khiến cho điều kiện sống không đảm bảo (thiếu nhà tiêu hợp vệ sinh, thiếu nước sạch, khó tiếp cận thực phẩm an toàn…) dẫn đến lây lan bệnh truyền nhiễm. Các bệnh truyền nhiễm có thể gia tăng sau mưa bão như lây qua đường tiêu hóa (tiêu chảy), hô hấp (viêm họng, viêm phế quản, viêm phổi), qua da (viêm kết mạc, nhiễm trùng da, nấm ngoài da, xoắn khuẩn vàng da), các bệnh lây truyền qua véc tơ (sốt xuất huyết...).

-Như vậy có một thực tế đáng lo ngại là nguồn nước sau mưa bão bị ô nhiễm nặng. Bác sĩ có thể phân tích mức độ nguy hiểm, nếu người dân sử dụng nước bẩn, và hậu quả sức khỏe có thể gặp phải?

- PGS-TS-BS Nguyễn Vũ Thượng: Mưa bão có thể gây ô nhiễm nguồn nước do cuốn theo rác thải, nước thải, xác động vật, hoặc hóa chất từ các nơi khác về. Điều này dẫn đến hàng loạt nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe người dân. Sử dụng nước chưa được xử lý có thể nhiễm phải các vi sinh vật gây bệnh như vi khuẩn E.coli, vi khuẩn tả, shigella, salmonella (tiêu chảy, tả, lỵ, thương hàn), vi rút viêm gan A, vi rút viêm gan E (viêm gan) hay ký sinh trùng giardia, cryptosporidium (có thể gây tiêu chảy kéo dài, đặc biệt nguy hiểm cho trẻ em và người suy giảm miễn dịch). Các bệnh truyền nhiễm này có thể đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách.

Ngoài ra, nguồn nước bị nhiễm bẩn bởi các kim loại nặng hay hóa chất chưa qua xử lý từ các khu công nghiệp, nhà máy cũng dẫn đến nhiều hậu quả xấu đến sức khỏe người dân ngay trước mắt hoặc lâu dài. Các triệu chứng có thể gặp khi ngộ độc hóa chất như buồn nôn, chóng mặt, tiêu chảy, đau bụng, phát ban...

Để phòng bệnh, mọi người nên sử dụng nước sạch, ăn chín, uống chín, rửa tay thường xuyên, tránh tiếp xúc với nước bẩn. Nếu có dấu hiệu bệnh, cần đến cơ sở y tế sớm để được khám và điều trị đúng cách.

- Hiện nay các tỉnh, thành phía nam đang vào mùa mưa. Những ngày qua, tình hình bệnh sốt xuất huyết tại TP.HCM đang diễn biến phức tạp. Liệu rằng mưa lớn có nguy cơ làm bùng phát sốt xuất huyết, thưa bác sĩ?

- PGS-TS-BS Nguyễn Vũ Thượng: Quan trọng nhất là sau các cơn mưa dù lớn hay nhỏ sẽ đọng nước lại trên các vật dụng quanh nhà, hốc cây, chậu kiểng…, hình thành các ổ chứa lăng quăng. Thực tế giám sát bệnh này nhiều thập niên qua, ngành y tế đều ghi nhận bệnh sốt xuất huyết thường tăng cao rõ rệt trong mùa mưa.

Điều này là do mưa làm đọng nước từ những vật dụng nhỏ như chai, hũ, lọ, chậu cây cảnh, lốp xe… đến các khu vực lớn hơn như công trường xây dựng, bãi ve chai/phế liệu. Đây chính là môi trường lý tưởng để muỗi vằn (aedes aegypti), trung gian truyền bệnh sốt xuất huyết, đẻ trứng và phát triển.

PGS-TS-BS Nguyễn Vũ Thượng (thứ 2 từ trái sang) kiểm tra công tác phòng chống dịch sốt xuất huyết tại địa phương - Ảnh: PV

Vòng đời của muỗi từ trứng đến lăng quăng (bọ gậy) diễn ra hoàn toàn trong nước. Do đó, càng nhiều nơi đọng nước thì mật độ lăng quăng, muỗi vằn càng tăng, kéo theo nguy cơ lây lan mầm bệnh sốt xuất huyết trong cộng đồng.

Vì vậy, người dân cần chủ động dành 10 phút mỗi tuần để tự tìm và dọn dẹp, lật úp các vật dụng chứa nước quanh nhà để loại bỏ nơi sinh sản của muỗi, tự bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình, cũng như hợp tác tốt theo hướng dẫn của ngành y tế để phòng chống bệnh sốt xuất huyết hiệu quả.

- Hiện nay, rất nhiều người dân, đặc biệt là trẻ em, gặp các vấn đề về da sau khi sống trong môi trường ẩm ướt, hoặc phải tiếp xúc lâu với nước lũ. Chúng ta có cách nào để phòng ngừa điều này không?

- PGS-TS-BS Nguyễn Vũ Thượng: Môi trường ẩm ướt mưa lũ, giày dép ẩm tạo điều kiện lý tưởng cho nấm phát triển. Ngoài ra, nếu tiếp xúc lâu với nước bẩn hoặc ngâm chân lâu trong nước lũ hoặc nước ao tù dễ khiến vi nấm xâm nhập, đặc biệt người suy giảm miễn dịch dễ bị nhiễm nấm hơn. Một số bệnh nấm da như: hắc lào (nấm da toàn thân; gây ngứa, nổi mẩn đỏ hình vòng, thường xuất hiện ở thân mình, đùi, mông); nấm kẽ chân (thường gặp ở kẽ ngón chân, gây bong tróc, ngứa, mùi khó chịu); nấm da đầu (gây rụng tóc, nổi mẩn đỏ, có thể xuất hiện mụn mủ; lang ben (nấm da đa sắc, xuất hiện các đốm trắng, hồng hoặc nâu, thường ở ngực, lưng, cổ…).

Ngoài ra, môi trường ẩm ướt, vệ sinh cá nhân bị gián đoạn, sống tập trung đông người (di dân khi có cơn bão) có thể tạo điều kiện lây lan ghẻ ngứa (ngứa dữ dội, đặc biệt về đêm; xuất hiện các nốt sần nhỏ, mụn nước li ti ở kẽ tay, cổ tay, thắt lưng, vùng sinh dục; có thể thấy các “đường hầm” nhỏ trên da - nơi cái ghẻ đào để đẻ trứng); bệnh nhiễm trùng da, áp xe, do tiếp xúc nước bẩn, đặc biệt ở trẻ, người mắc bệnh tiểu đường, người già, người suy giảm miễn dịch...

Nếu một người có dấu hiệu như đã nêu trên, cần khám bác sĩ để được điều trị đúng cách; tránh tự ý dùng thuốc (không đúng chỉ định) có thể gây biến chứng và nặng thêm tình trạng.

Để phòng bệnh cần giữ da khô ráo và sạch sẽ (lau khô kỹ sau khi tắm, đặc biệt ở các vùng nếp gấp như bẹn, kẽ chân, nách…; tránh mặc quần áo ẩm hoặc bó sát: ưu tiên vải cotton thoáng khí, thấm hút mồ hôi tốt; không dùng chung đồ cá nhân: khăn tắm, quần áo, giày dép… có thể là nguồn lây nấm, ghẻ ngứa; vệ sinh nhà cửa và vật dụng thường xuyên: giặt chăn, ga, gối bằng nước nóng và phơi dưới nắng để diệt nấm, ghẻ ngứa.

- Với khí hậu lạnh ẩm sau bão, người già và trẻ em rất dễ mắc các bệnh hô hấp, bác sĩ có thể chia sẻ thêm về điều này?

- PGS-TS-BS Nguyễn Vũ Thượng: Đối với các bệnh truyền nhiễm đều tồn tại, lây truyền dựa trên tam giác dịch tễ học gồm: vật chủ (con người, động vật ổ chứa), tác nhân gây bệnh (vi rút, vi khuẩn, vi nấm, ký sinh trùng) và môi trường. Khi một trong 3 yếu tố có thay đổi sẽ dẫn tới sự biến động về tình hình bệnh dịch.

Sau mưa bão thì yếu tố môi trường bị tác động nhiều nhất, từ đó tăng nguy cơ xuất hiện các bệnh dịch, trong đó có bệnh đường hô hấp. Các nơi trú ẩn trong bão (trong quá trình sơ tán, tập trung đông người tại một khu vực nào đó) có thể tạo ra điều kiện khiến các bệnh hô hấp lây lan nhanh chóng do tình trạng quá tải, đông đúc, vệ sinh kém và nguồn lực hạn chế.

Nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính là nguyên nhân chính gây bệnh tật và tử vong ở những người phải di tản, đặc biệt là trẻ em dưới 5 tuổi. Không khí ẩm và lạnh sau mưa bão là một trong những yếu tố môi trường thuận lợi kích hoạt hoặc làm nặng thêm các cơn hen suyễn; có thể làm ảnh hưởng đến miễn dịch nhất là ở người già và trẻ em. Các bệnh truyền nhiễm đường hô hấp có thể gặp như cảm, cúm, sởi, COVID-19, não mô cầu và một số bệnh lây qua đường hô hấp khác. Việc thiếu thốn dịch vụ chăm sóc sức khỏe và thiếu các lựa chọn điều trị có thể làm tăng nguy cơ bệnh nặng và thậm chí tử vong.

- Trong bối cảnh mùa mưa bão năm 2025 còn tiếp diễn, người dân cần chủ động những gì để phòng ngừa dịch bệnh, thưa BS?

- PGS-TS-BS Nguyễn Vũ Thượng: Để phòng ngừa bệnh hô hấp mùa mưa bão, mọi người nên có sự chuẩn bị, đảm bảo giữ ấm cơ thể (mặc áo ấm, tránh bị dính mưa; nếu bị ướt, nên tắm nước ấm và thay đồ khô ngay); vệ sinh cá nhân sạch sẽ (rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt sau khi tiếp xúc với nước mưa hoặc người bệnh), vệ sinh mũi họng (súc miệng bằng nước muối sinh lý…); hạn chế tiếp xúc với người bệnh (tránh nơi đông người, đeo khẩu trang khi có triệu chứng ho, sốt); nâng cao thể trạng bằng cách bổ sung dinh dưỡng đầy đủ, uống đủ nước, ngủ đủ giấc và tập thể dục thường xuyên. Ngoài ra, cần tiêm vắc xin đầy đủ đặc biệt với trẻ em, người già, người có bệnh nền, suy giảm miễn dịch.

Một người khi có dấu hiệu sốt, ho, sổ mũi, đau họng… nên đến cơ sở y tế để được khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời.

- Xin cảm ơn bác sĩ về cuộc trò chuyện!

Hồ Quang (thực hiện)

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/pho-vien-truong-vien-pasteur-tp-hcm-thong-tin-ve-dich-benh-mua-mua-bao-nam-nay-235509.html