Phòng ngừa ung thư đại trực tràng

6 giờ trướcBài gốc

Ung thư đại trực tràng là một trong những loại ung thư phổ biến và có tỷ lệ tử vong cao trên thế giới, đồng thời đang có xu hướng trẻ hóa tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Những tiến bộ nghiên cứu trong những năm gần đây đã làm sáng tỏ vai trò quan trọng của vi khuẩn đường ruột (microbiota) trong việc ảnh hưởng đến sự phát triển của căn bệnh này. Hiểu rõ mối quan hệ giữa microbiota và ung thư đại trực tràng không chỉ giúp phòng ngừa mà còn mở ra những hướng điều trị mới đầy triển vọng.

Ung thư đại trực tràng là một trong những loại ung thư phổ biến.

Microbiota: Người bạn đồng hành quan trọng trong đường ruột

Microbiota là tập hợp các vi sinh vật sống trong đường ruột, bao gồm vi khuẩn, nấm, virus và các vi sinh vật khác. Chúng thực hiện nhiều chức năng sinh lý quan trọng, từ việc hỗ trợ tiêu hóa, tổng hợp vitamin, bảo vệ cơ thể chống lại vi khuẩn gây bệnh, đến điều hòa hệ miễn dịch. Một đường ruột khỏe mạnh cần có trạng thái cân bằng giữa các vi sinh vật, được gọi là "eubiosis". Ngược lại, sự mất cân bằng hay "dysbiosis" có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe, trong đó có ung thư đại trực tràng.

Dysbiosis và sự phát triển ung thư đại trực tràng

Các nghiên cứu cho thấy dysbiosis đóng vai trò trung tâm trong sự phát triển của ung thư đại trực tràng thông qua nhiều cơ chế:

Tăng sinh vi khuẩn gây viêm

Một số vi khuẩn, chẳng hạn như Fusobacterium nucleatum và Bacteroides fragilis, có khả năng gây viêm mãn tính tại niêm mạc đại trực tràng. Tình trạng viêm kéo dài tạo môi trường thuận lợi cho sự phân chia bất thường của tế bào, tăng nguy cơ hình thành khối u.

Sản xuất các chất gây đột biến

Một số loại vi khuẩn sản xuất các hợp chất như colibactin, có khả năng trực tiếp gây đột biến DNA trong tế bào niêm mạc ruột. Những đột biến này là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến sự hình thành và phát triển khối u ung thư.

Ảnh hưởng đến hệ miễn dịch

Dysbiosis có thể làm thay đổi chức năng của các tế bào miễn dịch như tế bào T và tế bào dendritic. Khi khả năng nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư bị suy giảm, nguy cơ phát triển khối u tăng cao.

Nhiều nghiên cứu gần đây tại Việt Nam cho thấy sự thay đổi thành phần vi khuẩn đường ruột ở bệnh nhân ung thư đại trực tràng so với người khỏe mạnh. Các loại vi khuẩn gây viêm và sản xuất chất gây đột biến xuất hiện với tỷ lệ cao hơn ở bệnh nhân, cho thấy microbiota không chỉ ảnh hưởng đến bệnh trên lý thuyết mà còn có vai trò thực sự trong nguy cơ mắc bệnh tại Việt Nam.

Nội soi đại trực tràng phát hiện polyp và tổn thương tiền ung thư, cho thấy mối liên hệ giữa dysbiosis và nguy cơ ung thư.

Chế độ ăn uống và lối sống ảnh hưởng đến microbiota

Một yếu tố quan trọng tác động đến microbiota là chế độ ăn uống và lối sống:

Chế độ ăn giàu chất xơ

Chất xơ từ rau xanh, hoa quả và ngũ cốc nguyên cám giúp thúc đẩy sự phát triển của các vi khuẩn có lợi, chẳng hạn như Roseburia và Coprococcus. Những vi khuẩn này sản xuất các acid béo chuỗi ngắn (SCFA), đặc biệt là butyrate, có tác dụng chống viêm, bảo vệ niêm mạc ruột và giảm nguy cơ ung thư.

Chế độ ăn nhiều thịt đỏ và thực phẩm chế biến sẵn

Tiêu thụ quá nhiều thịt đỏ và thực phẩm chế biến sẵn có thể tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các vi khuẩn gây hại, dẫn đến tình trạng viêm và sản sinh các hợp chất có khả năng gây ung thư.

Lối sống ít vận động và stress

Ít vận động, căng thẳng kéo dài và các yếu tố tâm lý tiêu cực có thể làm thay đổi cấu trúc và chức năng của microbiota, từ đó gián tiếp làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng.

Ứng dụng trong chẩn đoán và điều trị

Hiểu rõ vai trò của microbiota mở ra nhiều cơ hội mới trong chẩn đoán và điều trị ung thư đại trực tràng:

Chẩn đoán sớm: Phân tích microbiota phân có thể phát hiện các dấu hiệu đặc trưng của bệnh ngay từ giai đoạn sớm, trước khi các triệu chứng lâm sàng xuất hiện.
Điều trị cá nhân hóa: Việc điều chỉnh microbiota thông qua chế độ ăn, probiotics hoặc kháng sinh có thể hỗ trợ điều trị ung thư, đồng thời tăng hiệu quả của hóa trị và xạ trị. Đây là hướng đi mới đầy hứa hẹn trong y học cá thể hóa.

Phòng ngừa ung thư đại trực tràng thông qua duy trì microbiota khỏe mạnh

Duy trì microbiota cân bằng là một trong những cách hiệu quả để phòng ngừa ung thư đại trực tràng:

Tăng cường rau xanh, hoa quả và ngũ cốc nguyên cám trong chế độ ăn.
Hạn chế thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn, rượu bia và thuốc lá.
Duy trì hoạt động thể chất đều đặn và giảm stress thông qua các hoạt động thư giãn, yoga hoặc thiền.
Các nghiên cứu cho thấy những thay đổi tích cực này không chỉ giúp cân bằng vi khuẩn đường ruột mà còn cải thiện hệ miễn dịch và giảm viêm, từ đó giảm nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng.

Vi khuẩn đường ruột đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển ung thư đại trực tràng thông qua nhiều cơ chế như viêm mãn tính, đột biến DNA và suy giảm miễn dịch. Chế độ ăn uống và lối sống ảnh hưởng mạnh mẽ đến cân bằng microbiota, từ đó tác động đến nguy cơ mắc bệnh.

Hiểu rõ vai trò này giúp mở ra các hướng phòng ngừa và điều trị mới, bao gồm thay đổi thói quen sinh hoạt, điều chỉnh microbiota và áp dụng các phương pháp cá thể hóa trong điều trị. Chủ động duy trì microbiota khỏe mạnh chính là chìa khóa quan trọng giúp giảm nguy cơ ung thư đại trực tràng và nâng cao sức khỏe tổng thể.

Bs. Hoàng Thanh Mai

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/phong-ngua-ung-thu-dai-truc-trang-169250813135122811.htm