Phù chân do thuốc huyết áp, tiểu đường: Hiểu đúng để không hoang mang và sử dụng thuốc an toàn

8 giờ trướcBài gốc

1. Phù, sưng chân rất thường gặp khi dùng thuốc

Nội dung

1. Phù, sưng chân rất thường gặp khi dùng thuốc

2. Vì sao thuốc lại khiến chân bị sưng phù?

3. Khi nào cần báo cho bác sĩ?

4. Cách giảm sưng và phòng ngừa tái phát

5. Người bệnh không ngừng thuốc vì lo sợ

Sưng, phù bàn chân hoặc mắt cá chân (phù ngoại biên) là một trong những tác dụng phụ khá phổ biến ở người đang điều trị bệnh huyết áp hoặc tiểu đường.

Dù hiếm khi đe dọa tính mạng, tình trạng này có thể khiến người bệnh khó chịu, nặng chân, khó mang giày dép và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Hai loại thuốc thường gặp nhất gây ra hiện tượng này là amlodipine (trị tăng huyết áp) và pioglitazone (trị đái tháo đường):

- Amlodipine là thuốc hạ huyết áp thuộc nhóm chẹn kênh canxi, giúp giãn mạch máu để cải thiện lưu thông và giảm huyết áp. Tuy nhiên, việc giãn các động mạch nhỏ đồng thời khiến dịch trong lòng mạch dễ rò rỉ ra mô kẽ, dẫn đến sưng nhẹ ở chi dưới.

- Trong khi đó, pioglitazone là thuốc giúp kiểm soát đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường type 2 bằng cách tăng nhạy cảm với insulin, lại có xu hướng giữ nước và natri trong cơ thể. Điều này khiến một lượng dịch dư thừa tích tụ tại các mô mềm, biểu hiện rõ nhất ở vùng bàn chân và mắt cá chân. Cả hai loại thuốc đều có thể gây sưng phù nhẹ, đặc biệt ở người lớn tuổi hoặc người dùng liều cao.

Một loại thuốc khác cũng có thể gây sưng tương tự là pregabalin, thường được kê để điều trị đau dây thần kinh do tiểu đường hoặc các nguyên nhân khác. Pregabalin làm tăng tính thấm mao mạch và gây ứ đọng tĩnh mạch, từ đó dẫn đến phù nề rõ hơn, nhất là khi sử dụng lâu dài.

Phù, sưng chân là hiện tường thường gặp khi dùng một số thuốc trị tiểu đường, huyết áp.

2. Vì sao thuốc lại khiến chân bị sưng phù?

Hiện tượng phù chân do thuốc được gọi là phù ngoại biên do thuốc. Cơ chế hình thành liên quan đến sự thay đổi cân bằng dịch giữa lòng mạch và mô kẽ. Khi mạch máu giãn rộng (như trong trường hợp dùng amlodipine), áp lực trong mao mạch giảm, khiến dịch dễ rò ra ngoài. Với các thuốc như pioglitazone, nguyên nhân lại là do giữ nước và natri trong cơ thể, làm tăng thể tích dịch tuần hoàn và dẫn đến ứ đọng ở chi dưới.

Ở những người có bệnh nền tim mạch, suy thận hoặc suy tĩnh mạch, hiện tượng này càng dễ xảy ra. Người cao tuổi, ít vận động hoặc phải đứng, ngồi lâu trong ngày cũng có nguy cơ cao hơn. Đáng chú ý, tác dụng phụ này thường nhẹ và có thể kiểm soát được, không nên hiểu lầm là dấu hiệu bệnh lý nghiêm trọng.

3. Khi nào cần báo cho bác sĩ?

Nếu nhận thấy chân sưng, nặng, có vết lõm khi ấn, giày dép chật hơn hoặc cảm giác căng tức vùng cổ chân, hãy thông báo với bác sĩ điều trị, đặc biệt nếu tình trạng xuất hiện sau khi bắt đầu dùng thuốc mới. Việc bác sĩ xác định đúng nguyên nhân rất quan trọng, vì sưng chân còn có thể liên quan đến các bệnh lý khác như suy tim, bệnh thận hoặc rối loạn tĩnh mạch.

Bệnh nhân không nên tự ý ngừng thuốc hoặc điều chỉnh liều khi thấy sưng. Việc ngừng thuốc đột ngột có thể khiến huyết áp tăng vọt hoặc đường huyết tăng cao, gây biến chứng tim mạch nghiêm trọng.

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể:

Giảm liều thuốc hoặc chuyển sang thuốc cùng nhóm ít gây phù hơn.
Kê thêm thuốc lợi tiểu nhẹ để hỗ trợ đào thải dịch dư.
Khuyến nghị thay đổi thời điểm dùng thuốc, chẳng hạn dùng buổi sáng thay vì buổi tối.

Việc theo dõi định kỳ giúp kiểm soát tốt cả bệnh lý và tác dụng phụ, đồng thời ngăn ngừa biến chứng lâu dài.

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể giảm liều thuốc hoặc chuyển sang thuốc cùng nhóm ít gây phù hơn.

4. Cách giảm sưng và phòng ngừa tái phát

Đối với sưng phù nhẹ, người bệnh có thể áp dụng một số biện pháp hỗ trợ đơn giản:

Kê cao chân khi nằm hoặc nghỉ ngơi để giúp dịch trở lại hệ tuần hoàn.
Hạn chế ăn mặn, giảm lượng natri nạp vào cơ thể.
Tập vận động nhẹ nhàng như đi bộ, xoay cổ chân hoặc cử động các ngón chân thường xuyên.
Không ngồi hoặc đứng một tư thế quá lâu, tránh làm máu ứ đọng ở chi dưới.
Theo dõi cân nặng và vòng cổ chân hằng tuần để phát hiện sớm thay đổi bất thường.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng các biện pháp này chỉ hỗ trợ, không thay thế cho việc đánh giá y khoa. Nếu sưng ngày càng nặng, kèm theo khó thở, mệt mỏi, đau ngực hoặc tăng cân nhanh, cần đến ngay cơ sở y tế để loại trừ nguyên nhân tim mạch hoặc thận.

5. Người bệnh không ngừng thuốc vì lo sợ

Amlodipine, pioglitazone và pregabalin là những thuốc có hiệu quả đã được chứng minh, được dùng rộng rãi và an toàn khi có chỉ định đúng. Việc xuất hiện phù nhẹ không có nghĩa là thuốc không hợp hay gây độc. Thực tế, phần lớn trường hợp sưng phù sẽ giảm sau vài tuần cơ thể thích nghi, hoặc biến mất khi bác sĩ điều chỉnh liều.

Nếu bệnh nhân tự ngừng amlodipine vì thấy chân sưng, khiến huyết áp tăng cao đột ngột nguy hiểm. Trong khi chỉ cần đổi thuốc khác hoặc thêm một thuốc lợi tiểu nhẹ là có thể giải quyết. Điều này cho thấy sự hợp tác giữa người bệnh và bác sĩ là yếu tố then chốt giúp điều trị hiệu quả mà vẫn đảm bảo an toàn.

Nếu bạn đang dùng thuốc điều trị huyết áp, tiểu đường hoặc đau dây thần kinh, hãy chú ý quan sát cơ thể, đặc biệt là những thay đổi ở chân và mắt cá chân. Việc nhận biết sớm và báo cho bác sĩ sẽ giúp xử trí kịp thời, tránh những lo lắng và sai lầm đáng tiếc.

DS. Nguyễn Thu Phương

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/phu-chan-do-thuoc-huyet-ap-tieu-duong-hieu-dung-de-khong-hoang-mang-va-su-dung-thuoc-an-toan-169251102231156543.htm