Phụ nữ trước những rủi ro đe dọa sinh mạng, sức khỏe, sinh kế từ biến đổi khí hậu

4 giờ trướcBài gốc

Nguồn ảnh: Reuters/Kham

Tại Hội thảo khoa học "An ninh con người trong bối cảnh biến đổi toàn cầu" do Viện Nghiên cứu Con người, Gia đình và Giới tổ chức đúng Ngày Nhân quyền Quốc tế 10/12, vấn đề an ninh con người dưới tác động của biến đổi khí hậu được đặt ra như một thách thức cấp thiết.

Biến đổi khí hậu và những tổn thương liên hoàn đến con người

Theo phân tích của Đại úy, ThS. Trình Quốc Hưng (Học viện An ninh nhân dân), Việt Nam hiện thuộc nhóm 10 quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi biến đổi khí hậu theo đánh giá của Germanwatch (2023). Các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão mạnh, lũ quét, mưa cực đoan đang gia tăng rõ rệt về tần suất và cường độ.

Đại úy, ThS. Trình Quốc Hưng - Học viện An ninh nhân dân - chia sẻ tại Hội thảo

Từ góc độ an ninh con người, biến đổi khí hậu không còn là câu chuyện môi trường thuần túy, mà đã trở thành mối đe dọa an ninh phi truyền thống. Thiên tai không chỉ gây tổn thất vật chất, mà trực tiếp đe dọa sinh mạng, sức khỏe, sinh kế, nơi ở và sự an toàn của mỗi gia đình.

Đại úy, ThS. Trình Quốc Hưng chỉ rõ, tác động của biến đổi khí hậu cần được nhìn nhận trên 7 lĩnh vực an ninh con người, bao gồm kinh tế, lương thực, môi trường, sức khỏe, cá nhân, cộng đồng và chính trị. Khi một cú sốc khí hậu xảy ra, các lĩnh vực này không bị tác động riêng lẻ mà chịu ảnh hưởng đồng thời, tạo thành chuỗi tổn thương liên hoàn đối với con người.

Từ bão Yagi đến Matmo: Thiên tai chạm thẳng vào đời sống

Hai trường hợp nghiên cứu bão Yagi (2024) và bão Matmo (2025) cho thấy rất rõ cách thiên tai tác động trực tiếp đến an ninh con người. Theo thang đánh giá từ 1 đến 5, trong đó: 1 - 2 điểm: tác động rất thấp hoặc cục bộ; 3 - 4 điểm: tác động trung bình, gây ảnh hưởng đáng kể; 5 điểm: tác động đặc biệt nghiêm trọng, trên diện rộng

Kết quả cho thấy, bão Yagi (2024) đạt 5 điểm ở các lĩnh vực kinh tế, lương thực, an ninh cá nhân và cộng đồng, phản ánh mức độ thiệt hại nặng nề và lan rộng. Trong khi đó, bão Matmo (2025) có mức tác động thấp hơn, nhưng vẫn ảnh hưởng rõ rệt đến cộng đồng và môi trường.

Những đánh giá này cho thấy, mỗi cơn bão không chỉ là một hiện tượng thời tiết, mà thực sự là một "phép thử" khắc nghiệt đối với an ninh con người. Khi bão đổ bộ, chuỗi tổn thương không dừng lại ở hư hại nhà cửa hay sạt lở, mà kéo theo đứt gãy sinh kế, gián đoạn đời sống, bất ổn lương thực và áp lực tâm lý nặng nề.

Đặc biệt, khi mưa bão trùng với mùa sản xuất, hệ quả còn kéo dài sau thiên tai, khiến nhiều gia đình lâm vào hoàn cảnh khó khăn lâu dài. Trong bức tranh ấy, phụ nữ thường là người chống đỡ đầu tiên cho gia đình, từ lo bữa ăn, chăm sóc con nhỏ, người già, đến khôi phục sinh kế sau bão.

Con người là trung tâm của an ninh khí hậu

Từ thực tiễn các thảm họa khí hậu, Đại úy, ThS. Trình Quốc Hưng nhấn mạnh sự chuyển dịch từ tư duy "ứng phó bị động" sang "thích ứng chủ động", trong đó con người là trung tâm của mọi chính sách an ninh khí hậu.

Một kiến nghị trọng tâm là xây dựng hệ thống dữ liệu quốc gia về an ninh con người, có sự liên thông giữa các bộ, ngành như Tài nguyên và Môi trường, Y tế, Lao động - Thương binh và Xã hội cùng các địa phương. Việc chuẩn hóa quy trình thu thập, cập nhật dữ liệu theo thời gian thực được xem là nền tảng để nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo và hỗ trợ ra quyết định khi thiên tai xảy ra.

Đại úy, ThS. Trình Quốc Hưng cũng nhấn mạnh vai trò của công nghệ trong giám sát và phòng ngừa rủi ro, thông qua việc ứng dụng GIS, cảm biến IoT và dữ liệu mở. Những công cụ này cho phép chính quyền, nhà nghiên cứu và cộng đồng cùng tham gia theo dõi, dự báo và ứng phó, thay vì chỉ "chờ thiên tai đến rồi xử lý".

Ở góc độ sinh thái và sinh kế, giải pháp phục hồi rừng ngập mặn, rừng phòng hộ ven biển và lưu vực đầu nguồn được xác định là trụ cột quan trọng để giảm thiểu rủi ro, chống xói lở và tạo sinh kế bền vững cho người dân. Việc quản lý nguồn nước tổng hợp theo lưu vực, điều phối dòng chảy, cải tạo hồ chứa, cống thoát nước cũng được xem là giải pháp then chốt để giảm ngập úng do mưa lớn và bảo đảm nước sinh hoạt mùa khô.

Một hướng tiếp cận đáng chú ý khác là kết hợp giải pháp tự nhiên với công nghệ, như đê mềm, hồ sinh học hay mô hình đô thị "xốp". Cùng với đó, việc đào tạo lực lượng phản ứng nhanh cấp xã, tổ chức diễn tập cộng đồng định kỳ và đưa giáo dục phòng tránh thiên tai vào chương trình học phổ thông được xem là bước đi thiết yếu để nâng cao năng lực tự bảo vệ của mỗi gia đình.

Biến đổi khí hậu đang từng ngày làm thay đổi cách con người sống, lao động và đối mặt với rủi ro. Từ những siêu bão như Yagi và Matmo, có thể thấy rõ, an ninh con người không còn là vấn đề "sau thiên tai", mà đã trở thành bài toán của hiện tại.

Chỉ khi phụ nữ, gia đình và cộng đồng được đặt ở trung tâm của các chiến lược thích ứng, kết hợp hài hòa giữa dữ liệu, sinh thái và năng lực cộng đồng, an ninh con người mới có thể đứng vững trước những biến động ngày càng khó lường của khí hậu.

Tuệ Khang

Nguồn Phụ Nữ VN : https://phunuvietnam.vn/phu-nu-truoc-nhung-rui-ro-de-doa-sinh-mang-suc-khoe-sinh-ke-tu-bien-doi-khi-hau-238251210162547198.htm