Phun khí dung trong hồi sức: Vì sao bệnh nhân nặng 'phun' mãi không khỏi?

3 giờ trướcBài gốc

Trong hồi sức tích cực, nơi mỗi quyết định điều trị đều gắn liền với sự sống còn của người bệnh, có những kỹ thuật tưởng chừng đã quá quen thuộc nhưng lại ẩn chứa nhiều tranh luận hơn bao giờ hết.

Phun khí dung – phương pháp đưa thuốc trực tiếp vào đường thở – là một trong số đó. Với bệnh nhân nặng, đặc biệt là những người đang được hỗ trợ hô hấp, câu hỏi không còn là “có nên phun khí dung hay không”, mà là phun như thế nào để thuốc thực sự đi vào phổi, thay vì bị thất thoát ngay trong chính hệ thống hỗ trợ thở.

Khi “đưa thuốc tại chỗ” không đồng nghĩa với “đúng chỗ”

Theo ThS-BS Hồ Thị Thu Hương – Khoa Hồi sức Cấp cứu, Giảng viên Bộ môn Cấp cứu Hồi sức Chống độc, Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch (TP.HCM) – phun khí dung ở bệnh nhân nặng không còn là thao tác kỹ thuật đơn giản mà đã trở thành một quyết định điều trị mang tính chiến lược, đòi hỏi hiểu biết sâu về sinh lý hô hấp, thiết bị và bối cảnh lâm sàng cụ thể.

Bệnh nhi được nhân viên y tế phun khí dung tại Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP.HCM) - Ảnh: minh họa

Về nguyên lý, khí dung được thiết kế để đưa thuốc trực tiếp đến vị trí cần tác động như mũi, họng, đường dẫn khí hoặc nhu mô phổi. Ưu điểm lớn nhất của phương pháp này là đạt được nồng độ thuốc cao tại chỗ với liều toàn thân thấp, từ đó hạn chế tác dụng phụ toàn thân.

Tuy nhiên, theo ThS-BS Hồ Thị Thu Hương, ưu điểm này chỉ tồn tại trên lý thuyết nếu thuốc thực sự lắng đọng đúng vị trí mục tiêu.

Trong thực hành hồi sức, đặc biệt ở bệnh nhân suy hô hấp, không ít trường hợp phun khí dung vẫn được thực hiện đều đặn nhưng hiệu quả lâm sàng lại rất khiêm tốn. “Chúng ta thường nghĩ rằng cứ phun là thuốc sẽ vào phổi, nhưng thực tế thì phần lớn thuốc có thể đã dừng lại ở đường dẫn khí lớn, hoặc thậm chí bị thở ra ngoài mà không kịp phát huy tác dụng”, bác sĩ Hương phân tích.

Một trong những điểm mấu chốt được nhấn mạnh là kích thước hạt khí dung. Trong sinh lý hô hấp, mỗi vùng của đường thở chỉ “chấp nhận” những hạt thuốc có kích thước nhất định. Hạt quá lớn sẽ mắc kẹt ở mũi họng, hạt quá nhỏ lại dễ bị thở ra ngoài. Chỉ những hạt nằm trong khoảng phù hợp mới có khả năng đi sâu vào đường dẫn khí nhỏ và phế nang.

Theo ThS- BS Hồ Thị Thu Hương, đây chính là lý do khiến cùng một loại thuốc, cùng liều lượng, nhưng hiệu quả ở bệnh nhân thở tự nhiên và bệnh nhân thở máy lại khác nhau rõ rệt. “Ở bệnh nhân nặng, dòng khí, thể tích khí lưu thông và nhịp thở đều bị chi phối bởi máy móc hoặc thiết bị hỗ trợ, nên cơ chế lắng đọng thuốc hoàn toàn không giống người bình thường”, bà cho biết.

Khi bệnh nhân cần hỗ trợ hô hấp, mọi sai lệch đều phải trả giá

Trong bối cảnh hiện nay, các cơ sở y tế đang sử dụng song song nhiều loại thiết bị khí dung khác nhau. Tuy nhiên, theo phân tích của ThS-BS Hồ Thị Thu Hương, không phải thiết bị nào cũng phù hợp cho bệnh nhân nặng.

Khí dung khí nén – phương pháp phổ biến nhất – có ưu điểm là dễ triển khai và chi phí thấp, nhưng lại bộc lộ nhiều hạn chế khi áp dụng cho bệnh nhân suy hô hấp nặng. Kích thước hạt không đồng đều, lượng thuốc tồn dư lớn và thời gian phun kéo dài khiến hiệu quả điều trị suy giảm đáng kể. Đáng lo ngại hơn, dòng khí từ máy khí nén có thể can thiệp vào nhịp thở của bệnh nhân, đặc biệt là những người có lực hít yếu.

Trong khi đó, khí dung siêu âm tạo được hạt mịn hơn, nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ làm biến đổi cấu trúc thuốc do sinh nhiệt. Với một số loại thuốc nhạy cảm, điều này có thể ảnh hưởng đến hiệu quả và độ an toàn.

Theo ThS-BS Hồ Thị Thu Hương, khí dung màng rung hiện được xem là lựa chọn tối ưu trong nhiều tình huống hồi sức. Công nghệ này tạo ra hạt khí dung đồng đều, ít tồn dư thuốc và quan trọng nhất là ít ảnh hưởng đến thông khí của bệnh nhân, đặc biệt khi đang thở máy hoặc HFNC.

Vấn đề trở nên phức tạp hơn khi bệnh nhân đã cần đến các hình thức hỗ trợ hô hấp như HFNC, thông khí không xâm lấn hay thông khí xâm lấn. Theo ThS.BS Hồ Thị Thu Hương, trong những trường hợp này, khí dung không chỉ là chuyện “đưa thuốc”, mà còn liên quan trực tiếp đến sự ổn định của hệ thống thở.

“Khí dung khí nén ở bệnh nhân thở máy thường không được khuyến cáo, vì hiệu quả đưa thuốc vào phổi rất thấp, trong khi lại có nguy cơ làm thay đổi thể tích khí lưu thông, dòng hít vào, thậm chí gây bỏ qua trigger của máy thở”, bà cảnh báo.

Một nguyên tắc quan trọng được nhấn mạnh là không nên thay đổi chế độ hoặc thông số máy thở chỉ để phục vụ việc phun khí dung. Trong hồi sức, máy thở phải được thiết lập để đáp ứng nhu cầu sinh lý của bệnh nhân, chứ không phải điều chỉnh theo thiết bị khí dung.

Những chi tiết “nhỏ” nhưng quyết định hiệu quả lớn

Ngay cả khi đã chọn đúng thiết bị, vị trí đặt bộ khí dung trong hệ thống thở cũng có thể quyết định thành bại của liệu pháp. Theo phân tích của ThS.BS Hồ Thị Thu Hương, đặt sai vị trí có thể khiến phần lớn thuốc bị lắng đọng trong dây thở, không bao giờ đến được phổi người bệnh.

Tương tự, hệ thống làm ấm và làm ẩm – yếu tố bắt buộc trong thông khí cơ học – lại là một thách thức khác đối với khí dung. Làm ẩm chủ động có thể làm tăng kích thước hạt thuốc, từ đó giảm hiệu quả lắng đọng. Tuy nhiên, việc tắt hệ thống này chỉ để phun khí dung lại tiềm ẩn nhiều rủi ro, bao gồm nguy cơ quên bật lại và gây tổn thương đường thở.

“Trong thực hành lâm sàng, chúng tôi không khuyến cáo tắt hệ thống làm ấm – ẩm chủ động chỉ để phun khí dung. Lợi ích chưa chắc đã rõ ràng, nhưng nguy cơ thì hoàn toàn có thật”, bác sĩ Thu Hương nhấn mạnh.

Có thể thấy, phun khí dung ở bệnh nhân nặng không thể dựa trên thói quen. Mỗi bệnh nhân, mỗi phương thức hỗ trợ hô hấp và mỗi mục tiêu điều trị đều đòi hỏi cách tiếp cận riêng.

Theo ThS-BS Hồ Thị Thu Hương, khí dung chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi được cá thể hóa, từ việc chọn thiết bị, thời điểm phun cho đến cách tích hợp với hệ thống hỗ trợ thở. “Nếu làm đúng, khí dung là một liệu pháp hỗ trợ rất giá trị. Nhưng nếu làm sai, nó có thể trở thành một thủ thuật mang tính hình thức, thậm chí gây hại”, bà kết luận.

Trong bối cảnh y học hồi sức ngày càng phát triển, những kỹ thuật quen thuộc cũng cần được nhìn lại dưới lăng kính khoa học cập nhật. Phun khí dung cho bệnh nhân nặng không còn là thao tác điều dưỡng đơn thuần, mà là một quyết định điều trị cần sự cân nhắc của cả ê-kíp hồi sức.

Hồ Quang

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/phun-khi-dung-trong-hoi-suc-vi-sao-benh-nhan-nang-phun-mai-khong-khoi-242709.html