Phương Tây mê 'tín chỉ carbon' có thể giúp nhà tre Việt Nam phất mạnh

4 giờ trướcBài gốc

Từ những ngôi nhà nổi chống lũ được báo chí Mỹ ca ngợi đến các công trình tre góp mặt tại Triển lãm Kiến trúc Venice, Việt Nam đang nổi lên như một “siêu cường” trong lĩnh vực kiến trúc tre.

Tuy vậy, để biến tiềm năng này thành hiện thực và vươn tới xuất khẩu, ngành kiến trúc tre Việt Nam vẫn còn phải đối mặt với nhiều thách thức phức tạp.

Nhà tre rất hài hòa với thiên nhiên - Ảnh: Ori Hiroyuki

Kiến trúc tre được thế giới công nhận

Câu chuyện thành công bắt đầu từ những nhu cầu cấp thiết nhất của địa phương. Khi thiết kế ngôi nhà tre nổi, kiến trúc sư Đoàn Thanh Hà (nhà sáng lập công ty kiến trúc H&P Architects) ban đầu chỉ nghĩ đến việc giải quyết bài toán chống lũ cho vùng đồng bằng sông Cửu Long.

Nhưng kết quả lại vượt ngoài mong đợi: Ngay sau khi công trình hoàn thành, các yêu cầu tham khảo và ứng dụng đã đổ về từ khắp nơi trên thế giới, từ Biển hồ Tonle Sap ở Campuchia tới Philippines, Ấn Độ, Trung Quốc cho đến cả nước Mỹ xa xôi.

Hiện tượng này phản ánh một xu thế toàn cầu: Trong thời đại biến đổi khí hậu, những giải pháp kiến trúc bền vững, thích ứng với thiên tai đang trở thành nhu cầu cấp bách ở nhiều quốc gia. Việt Nam, vốn có hàng thế kỷ kinh nghiệm sống chung với thiên tai và khai thác tre, đã vô tình trở thành nguồn cung cấp tri thức quý giá cho thế giới.

Những thành tựu của kiến trúc sư Võ Trọng Nghĩa (nhà sáng lập công VTN Architects ) càng củng cố vị thế này. VTN Architects không chỉ nhận được nhiều đơn đặt hàng thiết kế công trình tre bên ngoài Việt Nam, mà còn thực hiện thành công các dự án quy mô lớn như nhà hàng ở Hạ Môn (Trung Quốc). Đặc biệt, gian nhà tre thanh thoát tại Triển lãm Kiến trúc Venice năm 2018 đã đưa kiến trúc tre Việt Nam lên bản đồ kiến trúc thế giới.

Bí quyết thành công nằm ở sự kết hợp giữa kỹ thuật truyền thống và ứng dụng hiện đại. Phương pháp ngâm nước và hun khói tre - một di sản văn hóa Việt Nam - đã chứng minh hiệu quả vượt trội khi giúp công trình có thể “chịu gió bão lớn, nhưng vẫn ổn”. Điều này cho thấy tri thức bản địa của Việt Nam không chỉ có giá trị lịch sử mà còn mang tính khoa học cao, đủ sức đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật quốc tế.

Lợi thế cạnh tranh của tre Việt Nam cũng rất rõ ràng. Về mặt cơ học, tre có tỷ lệ sức chịu lực trên trọng lượng cao hơn cả thép trong một số trường hợp, giúp công trình có khả năng chống chọi với gió lớn và rung chấn - yếu tố đặc biệt quan trọng trong bối cảnh biến đổi khí hậu.

Về mặt sinh thái, chu kỳ phát triển chỉ 3-5 năm của tre so với vài chục năm của gỗ cứng khiến nó trở thành giải pháp lý tưởng để giảm phát thải carbon, đặc biệt khi châu Âu và Bắc Mỹ đang nỗ lực đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero).

Kiến trúc bằng tre vẫn có thể tạo ra sự hoành tráng - Ảnh: Oki Hiroyuki

Không chỉ vậy, khả năng cách nhiệt tự nhiên của tre giúp tiết kiệm năng lượng và tạo môi trường sống thoải mái, một lợi thế kinh tế rõ ràng khi giá năng lượng ở châu Âu liên tục leo thang. Về thẩm mỹ, vẻ đẹp mộc mạc nhưng hiện đại của tre hoàn toàn phù hợp với xu hướng kiến trúc sinh thái đang lên ngôi ở phương Tây, nhất là trong các dự án du lịch sinh thái và cộng đồng.

Quan trọng hơn cả, lợi thế của Việt Nam không chỉ nằm ở nguồn nguyên liệu, mà còn ở tri thức và kỹ thuật xử lý tích lũy qua nhiều thế kỷ.

Nhờ các phương pháp truyền thống như ngâm nước và hun khói, tuổi thọ của tre có thể kéo dài tới 50 năm - một con số ấn tượng so với nhiều vật liệu xây dựng hiện đại. Đây là tài sản trí tuệ mang tính độc quyền, khó có thể sao chép và tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững.

Những thách thức không dễ dàng phía trước

Tuy nhiên, để đưa kiến trúc tre vươn ra toàn cầu, còn không ít “cửa ải” cần vượt qua. Thách thức đầu tiên đến từ khí hậu và địa lý. Châu Âu với mùa đông lạnh giá, băng tuyết và độ ẩm thấp tạo ra điều kiện bất lợi cho tre; Bắc Mỹ với biên độ nhiệt độ lớn giữa các mùa cũng đặt ra những thử thách tương tự.

Vốn thích ứng tốt với khí hậu nhiệt đới ẩm, tre có nguy cơ co rút, nứt nẻ trong môi trường này, và dễ bị mối mọt, nấm mốc hoặc mục ruỗng nếu không được xử lý kỹ càng. Điều này tạo ra tâm lý e ngại từ phía người tiêu dùng phương Tây, vốn quen thuộc với độ bền và độ tin cậy của bê tông, thép hay gỗ cứng.

Một rào cản khác, thậm chí còn quan trọng hơn, là pháp lý. Theo Viện Kỹ sư Xây dựng Anh (ICE), hiện nay chỉ có 8 quốc gia trên thế giới ban hành quy chuẩn xây dựng quốc gia cho tre, trong đó Mỹ là quốc gia phương Tây duy nhất.

Điều này đồng nghĩa với việc xin giấy phép xây dựng cho nhà tre ở châu Âu hay Bắc Mỹ vô cùng khó khăn, các kiến trúc sư và nhà thầu không quen thuộc với vật liệu này, bảo hiểm và tài chính dự án trở nên phức tạp, và chi phí tuân thủ quy định có thể tăng cao.

Ngoài ra, thách thức chuỗi cung ứng cũng là một vấn đề đáng kể. Tre không phải cây bản địa ở nhiều nước phương Tây, dẫn đến chi phí vận chuyển cao và phụ thuộc vào nhập khẩu.

Việc trồng tre tại chỗ có thể là giải pháp lâu dài, nhưng cần nhiều thời gian để hình thành chuỗi cung ứng ổn định. Hơn nữa, với đặc điểm là vật liệu tuy có khối lượng nhẹ nhưng kích thước lớn, tạo ra nhiều thách thức trong vận chuyển đường dài, làm tăng chi phí logistics.

Bùi Tú

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/phuong-tay-me-tin-chi-carbon-co-the-giup-nha-tre-viet-nam-phat-manh-237017.html