1. Thất thoát, lãng phí đôi khi còn gây tổn hại lớn hơn cả tham nhũng. Một trong những biểu hiện rõ ràng nhất của sự lãng phí là các công trình đầu tư công thiếu hiệu quả. Nhiều dự án bị bỏ hoang, thi công dang dở, đội vốn nhưng không mang lại lợi ích thiết thực. Theo Báo cáo giám sát chuyên đề của Quốc hội khóa XV “về việc thực hiện chính sách, pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí giai đoạn 2016-2021”, cả nước có hàng nghìn dự án chậm tiến độ. Tình trạng quy hoạch “treo”, dự án “treo” khá phổ biến. Chỉ tính riêng 7/15 địa phương mà đoàn giám sát làm việc đã có 1.739 công trình, dự án được UBND cấp tỉnh phê duyệt nhưng không triển khai, phải hủy bỏ…
Tại Hà Nội, có những khu đất dịch vụ, dù đã đầu tư hàng trăm tỷ đồng cho hạ tầng, vẫn chưa được giao cho người dân. Điển hình là việc giao đất dịch vụ ở huyện Mê Linh, có dự án đã giải phóng xong mặt bằng gần 20 năm nay, nhưng hơn 5.000 hộ dân vẫn chưa thấy bóng dáng “mảnh đất hứa”.
Tình trạng lãng phí còn diễn ra trong quá trình sử dụng tài sản công, trong lĩnh vực giáo dục và nghiên cứu khoa học, tiêu dùng cá nhân... Đáng nói, đằng sau những lãng phí hữu hình còn là những lãng phí vô hình với sức tàn phá lớn hơn nhiều. Nó không chỉ làm mất đi cơ hội phát triển, mà còn làm nghèo đất nước, làm thất thoát nguồn lực quý giá của quốc gia, làm suy yếu bộ máy công quyền. Lãng phí cùng với tham nhũng là hai "giặc nội xâm" có thể đe dọa sự tồn vong của chế độ.
Bệnh lãng phí có căn nguyên từ việc thiếu trách nhiệm trong quản lý, điều hành. Nhiều cá nhân, tổ chức chưa thực sự quan tâm đến hiệu quả sử dụng nguồn lực. Trong khi đó, chúng ta còn thiếu cơ chế giám sát, xử lý nghiêm minh sai phạm. Các hành vi gây lãng phí thường không bị xử lý nghiêm khắc, kịp thời, dẫn đến tình trạng tái diễn. Chưa kể, nhận thức pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí của một bộ phận cán bộ và nhân dân chưa đầy đủ; còn có hiện tượng buông lỏng quản lý, nể nang, né tránh tại nhiều cơ quan, đơn vị, địa phương; một số nơi chưa đề cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu và cơ quan tham mưu trong tổ chức thực hiện, chưa quyết liệt, kịp thời xử lý, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc phát sinh. Hiệu lực, hiệu quả thực hiện công vụ chưa đáp ứng yêu cầu…
2. Trong bài viết “Chống lãng phí”, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh cần thiết phải: “Ban hành quy định của Đảng nhận diện cụ thể những biểu hiện lãng phí trong thực hiện nhiệm vụ của cán bộ, đảng viên; quy định vai trò, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức Đảng, chính quyền, người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị trong công tác phòng, chống lãng phí; xây dựng và tổ chức thực hiện Chiến lược quốc gia về phòng, chống lãng phí”.
Cụ thể hóa quan điểm chỉ đạo của Trung ương và Tổng Bí thư Tô Lâm, thay mặt Bộ Chính trị, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú vừa ký ban hành Quy định số 264-QĐ/TƯ của Bộ Chính trị về về sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy định số 69-QĐ/TƯ ngày 6-7-2022 của Bộ Chính trị về kỷ luật tổ chức Đảng, đảng viên vi phạm.
Điểm mới của Quy định số 264-QĐ/TƯ so với quy định trước là bổ sung tình tiết tăng nặng mức kỷ luật. Trước đây, quy định chỉ nhấn mạnh đến hành vi tham nhũng và tiêu cực, thì nay, Quy định số 264-QĐ/TƯ bổ sung hành vi lãng phí vào danh mục các vi phạm bị xử lý kỷ luật. Cụ thể, nếu tổ chức Đảng hoặc đảng viên “biết mà không ngăn chặn, hoặc để cán bộ, đảng viên thuộc tổ chức mình trực tiếp quản lý xảy ra tham nhũng, lãng phí, tiêu cực gây hậu quả nghiêm trọng” sẽ bị xem xét kỷ luật nặng hơn.
Quy định mới sửa đổi Điểm e, Khoản 2, Điều 11 của Quy định số 69-QĐ/TƯ như sau: “Bao che, không xử lý, xử lý không đúng quy định hoặc không kiến nghị xử lý đảng viên có hành vi chạy chức, chạy quyền, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, sử dụng văn bằng, chứng chỉ, giấy chứng nhận, giấy xác nhận không hợp pháp”. Điều này có nghĩa, quy định mới yêu cầu các tổ chức Đảng và đảng viên phải chủ động, kiên quyết trong việc phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm.
Về tổng quan, việc bổ sung hành vi lãng phí vào danh mục các vi phạm bị xử lý kỷ luật trong Quy định số 264-QĐ/TƯ của Bộ Chính trị có ý nghĩa rất quan trọng, không chỉ nâng cao ý thức trách nhiệm, siết chặt kỷ luật, kỷ cương mà còn quy định rõ hành vi lãng phí là vi phạm kỷ luật. Điều này giúp cán bộ, đảng viên nhận thức đầy đủ hơn về trách nhiệm trong quản lý, sử dụng tài sản công, ngân sách, thời gian và nguồn lực nhà nước. Quy định này được kỳ vọng sẽ khắc phục được tình trạng lạm dụng chức quyền, sử dụng lãng phí nguồn lực mà không bị xử lý nghiêm minh.
Chúng ta đều biết, lãng phí và tham nhũng có mối liên hệ chặt chẽ. Nếu chỉ tập trung vào chống tham nhũng mà chưa kiểm soát chặt chẽ vấn đề lãng phí thì vẫn có thể dẫn đến thất thoát lớn cho Nhà nước. Với việc ban hành Quy định số 264-QĐ/TƯ, việc xử lý hành vi lãng phí còn giúp bịt các “kẽ hở” trong quản lý, giảm thiểu thất thoát tài sản công, bảo vệ lợi ích của nhân dân, phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
Trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh chuyển đổi số, việc tối ưu hóa nguồn lực, chống lãng phí là yêu cầu cấp thiết. Vì vậy, việc bổ sung hành vi lãng phí vào diện bị xử lý kỷ luật thể hiện quyết tâm chính trị cao của Đảng trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng; nâng cao kỷ luật cũng như trách nhiệm của tổ chức Đảng và đảng viên trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí.
3. Để thực hiện hiệu quả quy định này, mỗi tổ chức Đảng và đảng viên cần nâng cao ý thức trách nhiệm, chủ động trong công tác kiểm tra, giám sát, phát hiện và xử lý vi phạm; không bao che, né tránh hoặc xử lý không đúng quy định đối với các hành vi vi phạm. Đặc biệt, mỗi đảng viên phải tự giác chấp hành và giám sát lẫn nhau trong việc thực hiện các quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước trong lĩnh vực này.
Cùng với đó là tăng cường tính minh bạch thông qua việc công khai các dự án đầu tư công để người dân, các tổ chức chính trị - xã hội, báo chí cùng giám sát; ứng dụng công nghệ để kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng ngân sách. Đặc biệt là thay đổi tư duy quản lý và sử dụng nguồn lực, chấm dứt tình trạng “làm cho có”, thay vào đó là tinh thần trách nhiệm cao hơn trong quản lý; nâng cao ý thức tiết kiệm trong xã hội; đưa nội dung về tiết kiệm, chống lãng phí vào giảng dạy trong nhà trường để hình thành thói quen, ý thức thực hành tiết kiệm, chống lãng phí từ sớm cho học sinh.
Nghiêm túc thực hiện Quy định số 264-QĐ/TƯ chính là “phương thuốc” hữu hiệu giúp nâng cao trách nhiệm của tổ chức Đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên trong cuộc chiến chống lãng phí, sử dụng hiệu quả nguồn lực quốc gia, đưa đất nước phát triển bền vững trong kỷ nguyên mới.
Bình Yên