Theo văn bản giải trình, nguyên nhân cốt lõi khiến Thép Pomina chưa thể công bố báo cáo tài chính kiểm toán cho hai năm 2023 và 2024 là do tình trạng vốn lưu động bị âm. Tình hình tài chính của công ty bắt đầu suy yếu từ năm 2021 khi dự án Lò cao tại Khu công nghiệp Phú Mỹ 1 (tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu) bị đình trệ. Tác động của dịch Covid-19 làm kéo dài thời gian lắp đặt, chạy thử, gây phát sinh nhiều chi phí ngoài dự kiến.
Pomina cho biết tổng chi phí đầu tư thực tế của dự án đã tăng từ 2.833 tỷ đồng theo dự toán lên 5.880 tỷ đồng, một phần do bổ sung các hạng mục cần thiết.
Khi chưa kịp phục hồi, đến năm 2022, hoạt động kinh doanh của công ty tiếp tục chịu tác động từ cuộc xung đột Nga-Ukraine và suy thoái kinh tế toàn cầu. Giai đoạn này, thị trường trong nước gặp nhiều khó khăn, giá nguyên vật liệu đầu vào tăng cao trong khi giá thép thành phẩm giảm, ngành bất động sản gần như đóng băng. Việc tiếp cận nguồn vốn tín dụng bị siết chặt, lãi suất vay tăng mạnh đã khiến Pomina phải cắt giảm sản lượng.
Áp lực hoàn thiện dự án lò cao buộc Pomina phải sử dụng vốn ngắn hạn để bù đắp cho đầu tư dài hạn. Điều này trực tiếp đẩy công ty vào tình trạng âm vốn lưu động, làm suy giảm khả năng thanh toán các khoản nợ đúng hạn cho tổ chức tín dụng. Hệ quả là các ngân hàng ngừng cấp tín dụng, khiến Pomina mất thanh khoản và phải ngừng hoạt động sản xuất từ tháng 9/2022.
Trước khi đi đến phương án hiện tại, Pomina đã có quá trình tìm kiếm đối tác để tái cơ cấu. Tháng 9/2023, công ty ký biên bản ghi nhớ hợp tác với nhà đầu tư Nansei (Nhật Bản) về việc chuyển nhượng 51% cổ phần với tổng giá trị 58,9 triệu USD. Tuy nhiên, thương vụ không thành công do quy định của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước về tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài không được vượt quá 50%, không đáp ứng được yêu cầu từ phía đối tác.
Sau đó, Pomina tiếp tục đàm phán với Công ty THACO Industries. Dù vậy, hai bên đã không thể đạt được thỏa thuận hợp tác do THACO cần thêm thời gian để nghiên cứu sâu về quy trình vận hành nhà máy và có định hướng sản xuất các loại thép đặc biệt cho ngành công nghiệp ô tô, một yêu cầu làm kéo dài lộ trình hợp tác.
Giải pháp mới nhất được Pomina đưa ra là kế hoạch hợp tác cùng Tổng công ty Thép Việt Nam – VNSteel (mã chứng khoán: TVN). Vào tháng 6/2024, hai bên đã ký biên bản ghi nhớ về việc thành lập một pháp nhân mới là Công ty Cổ phần Pomina Phú Mỹ.
Theo kế hoạch, Pomina Phú Mỹ sẽ có vốn điều lệ dự kiến từ 2.700 – 2.800 tỷ đồng. Về cơ cấu sở hữu, VNSteel sẽ góp 65% vốn bằng tiền mặt (khoảng 1.800 – 1.900 tỷ đồng), trong khi Pomina góp 35% vốn còn lại bằng toàn bộ quyền sử dụng đất, nhà xưởng và dây chuyền thiết bị của hai nhà máy Pomina 1 và Pomina 3. Hiện tại, hai doanh nghiệp đang trong quá trình đàm phán chi tiết các điều khoản.
Về phương án khắc phục tình trạng cổ phiếu bị hạn chế giao dịch, Pomina cho biết đang tập trung hoàn tất hợp đồng hợp tác với VNSteel. Thỏa thuận này sẽ là bằng chứng quan trọng để cung cấp cho đơn vị kiểm toán, làm cơ sở đánh giá về khả năng hoạt động liên tục của công ty.
Pomina dự kiến đến quý 2/2026 sẽ cung cấp đầy đủ tài liệu để đơn vị kiểm toán hoàn thiện và phát hành báo cáo tài chính kiểm toán cho các năm 2023, 2024 và 2025. Đại hội đồng cổ đông thường niên cũng được lên kế hoạch tổ chức muộn nhất vào quý 2/2026.
Khánh Ly