Đồng bào Bru - Vân Kiều là một trong ba dân tộc thiểu số chính tại tỉnh Quảng Trị, với dân số hơn 90.000 người, có 4 tộc người chủ yếu sinh sống ở vùng bản làng dưới chân dãy Trường Sơn hùng vĩ. Đặc biệt, đến nay, các tộc người vẫn gìn giữ được kho tàng văn hóa truyền thống tốt đẹp, gắn với thiên nhiên và đời sống tinh thần phong phú.
Bà con Bru-Vân Kiều hòa mình vào không gian của các trò chơi dân gian
Trong số 18 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia của tỉnh Quảng Trị, đồng bào Bru - Vân Kiều sở hữu 3 di sản, với những màu sắc văn hóa độc đáo, đặc sắc, bao gồm: lễ hội đập trống của người Ma Coong, xã Thượng Trạch; lễ hội trỉa lúa của người Bru - Vân Kiều, xã Trường Sơn; lễ hội mừng cơm mới của người Bru - Vân Kiều, xã Kim Ngân. Bên cạnh đó, những làn điệu dân ca, phong tục, tập quán được gìn giữ qua nhiều thế hệ cũng là cách thực hành văn hóa giúp cố kết cộng đồng, duy trì mạch nguồn tinh thần của đồng bào dân tộc.
Tuy vậy, trong bối cảnh cuộc sống hiện đại, thế hệ trẻ thường bị thu hút bởi những yếu tố mới, mang tính giải trí, việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa tốt đẹp của đồng bào dân tộc đặt ra nhiều thách thức. Những năm gần đây, các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp nói chung và di sản văn hóa phi vật thể của đồng bào dân tộc thiểu số được trở thành chủ thể chính, gắn với các sản phẩm du lịch độc đáo.
Lễ hội mừng cơm mới của người Bru-Vân Kiều
Sở Văn hóa và Thể thao và Du lịch Quảng Trị đã kiểm kê di sản văn hóa phi vật thể của đồng bào các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh, trong đó có dân tộc Bru - Vân Kiều. Từ đó, xây dựng và vận hành hiệu quả một số sản phẩm du lịch cộng đồng gắn với khu vực đồng bào dân tộc thiểu số.
Đối với đồng bào Bru-Vân Kiều có sản phẩm như: khám phá thiên nhiên và tìm hiểu văn hóa cộng đồng người Vân Kiều ở bản Còi Đá, bản Cây Sung (xã Kim Ngân và xã Trường Sơn). Đặc biệt, lượng khách khá đều đặn trong tour khám phá Sơn Đoòng - hang động lớn nhất thế giới; khám phá thiên nhiên Rào Thương - hang Én, du khách đều được trải nghiệm và tìm hiểu văn hóa người Vân Kiều ở bản Đoòng, xã Thượng Trạch.
Theo chị Nguyễn Ngọc Hương, du khách Hà Nội đã trải nghiệm tour khám phá hang Én, việc tìm hiểu văn hóa dân tộc thiểu số mang đến cảm giác mới lạ, là trải nghiệm nhẹ nhàng sau thời gian trekking khám phá thiên nhiên.
Du khách trải nghiệm đời sống văn hóa của người dân bản Đoòng
“Việc tìm hiểu văn hóa của một tộc người thực sự rất thú vị và độc đáo, khiến tôi cảm thấy thế giới tinh thần của con người thật phong phú. Đây cũng là trải nghiệm thư giãn sau khi đi bộ đường rừng, giúp du khách hiểu thêm không chỉ về thiên nhiên mà cả con người địa phương”, chị Ngọc Hương chia sẻ.
Không chỉ mang lại sản phẩm du lịch độc đáo, người dân và các nghệ nhân Bru-Vân Kiều cũng tích cực trao truyền, để di sản trở thành “nguồn vốn” đặc biệt. Nghệ nhân Hồ Thao, xã Kim Ngân (Quảng Trị), cho hay, xưa kia trai gái trong bản làng muốn hẹn hò, có bạn đời thì phải biết đàn, hát, thổi sáo, do đó, ai cũng đam mê học nhạc. Nhưng giờ thanh niên, trai trẻ lại sống với điện thoại, tiếng hát dần ít đi. Vì thế, việc truyền dạy cho cộng đồng những di sản văn hóa phi vật thể là cần thiết, để các giá trị ấy tiếp tục bám rễ trong đời sống tinh thần của Nhân dân, là “kho tàng” trong mỗi gia đình.
Giữ gìn bản sắc văn hóa đồng bào Bru - Vân Kiều góp phần phát triển bền vững thông qua du lịch
Trưởng phòng Quản lý Du lịch, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Quảng Trị Hà Minh Tuân cho biết, du lịch cộng đồng gắn với vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi tại Quảng Trị bước đầu phát triển khá tốt và mang lại nhiều lợi ích phát triển kinh tế bền vững cho người dân. Du lịch cộng đồng không chỉ giúp người dân bảo vệ tài nguyên môi trường sinh thái, mà còn bảo tồn và phát huy những nét văn hóa độc đáo của dân tộc, địa phương. Đồng thời, du lịch cộng đồng như là hoạt động xuất khẩu tại chỗ, mang lại hiệu quả về nhiều mặt cho cộng đồng.
Có thể nói, giữ gìn bản sắc văn hóa đồng bào Bru - Vân Kiều không chỉ là một sứ mệnh văn hóa mà còn đem lại cơ hội phát triển kinh tế bền vững thông qua du lịch.
Khánh Trinh