PV: Thưa Thiếu tướng, PGS.TS Vũ Quang Đạo, nhìn lại những trang sử vàng của dân tộc, những yếu tố nào đã dẫn đến việc Lộc Ninh trở thành huyện đầu tiên của miền Nam được giải phóng?
Thiếu tướng, PGS.TS Vũ Quang Đạo: Giải phóng Lộc Ninh là một điểm nhấn có ý nghĩa hết sức quan trọng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước và trong cả 30 năm chiến tranh cách mạng trên đất nước Việt Nam.
Vào thời điểm đó, lực lượng của ta ở khắp miền Nam đang xảy ra những tác chiến quy mô chiến dịch hết sức lớn. Lực lượng ở phía quân đội Sài Gòn và chính quyền Sài Gòn phải căng ra để chống đỡ rất nhiều nơi chứ không thể tập trung đối phó một điểm. Do đó, lực lượng phòng thủ của địch ở khu vực Lộc Ninh bị giới hạn. Đồng thời, Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam đã phát triển và Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam cũng đã ra đời. Vậy nên, yêu cầu đặt ra là đưa những căn cứ lãnh đạo kháng chiến ở miền Nam, lực lượng của Trung ương Cục và Bộ Tư lệnh Miền về một nơi đứng chân vững chãi.
Sự vững chãi ấy đến từ 2 yếu tố: Thế trận lòng dân và vị trí địa chính trị - địa hình quân sự. Yếu tố thứ nhất cũng là yếu tố hàng đầu. Lộc Ninh là nơi có truyền thống cách mạng, sự đoàn kết và gắn bó của đồng bào các dân tộc luôn luôn đi theo con đường cách mạng. Yếu tố thứ hai đến từ việc huyện Lộc Ninh có đường biên giới tiếp giáp 2 tỉnh thuộc Vương quốc Campuchia, cách Sài Gòn chỉ hơn 100km. Chính vì vậy, chúng ta quyết định tập trung lực lượng giải phóng Lộc Ninh.
Nhìn lại ngày giải phóng huyện Lộc Ninh, Thiếu tướng, PGS.TS Vũ Quang Đạo, nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử quân sự Việt Nam nhấn mạnh tầm quan trọng của bài học về xây dựng thế trận lòng dân
PV: Thưa ông, chiến thắng ngày 7-4-1972 của huyện Lộc Ninh đã tạo bước đột phá như thế nào trong việc mở đầu cho chuỗi thắng lợi vang dội ở Đông Nam Bộ, trên toàn chiến trường miền Nam, tiến đến đại thắng mùa Xuân năm 1975?
Thiếu tướng, PGS.TS Vũ Quang Đạo: Lộc Ninh là huyện đầu tiên trong cả miền Nam được giải phóng. Từ đó đã tạo ra kinh nghiệm và tiếng vang để động viên cán bộ, chiến sĩ trong toàn quân và dân miền Nam cũng như cả nước nói chung. Chiến trường miền Đông Nam Bộ lúc đó rất ác liệt, thế nhưng ta lại giải phóng được cả một huyện. Vì vậy, chiến thắng này đã tạo nên bàn đạp và một loạt vấn đề mang tính kinh nghiệm cho lực lượng vũ trang miền Đông Nam Bộ tiếp tục chiến đấu. Và vai trò của giải phóng Lộc Ninh càng lớn hơn khi căn cứ của Chính phủ Cách mạng lâm thời, căn cứ của Bộ Chỉ huy Miền chuyển về khu vực Tà Thiết. Ở đó có sự tin cậy, yêu mến của nhân dân, được nhân dân bảo vệ và chăm sóc.
PV: Nhìn lại chiến thắng ngày 7-4 của 53 năm về trước tại Lộc Ninh, những bài học kinh nghiệm nào chúng ta có thể rút ra để vận dụng vào giai đoạn xây dựng, bảo vệ Tổ quốc hiện nay, từ đó vững bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, thưa ông?
Thiếu tướng, PGS.TS Vũ Quang Đạo: Lịch sử luôn để lại những bài học và kinh nghiệm mang tính truyền thống. Đến nay, Lộc Ninh giải phóng đã được 53 năm, toàn miền Nam giải phóng được 50 năm. Những vấn đề của lịch sử hơn 50 năm trước vẫn đang sống động hằng ngày, cần nghiên cứu một cách kỹ lưỡng hơn để góp phần vào xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước trong thời kỳ mới.
Nếu như nói về bài học tâm đắc nhất, theo tôi là bài học về xây dựng thế trận lòng dân. Như chúng ta đã biết, chính lòng dân ở khu vực Lộc Ninh và xung quanh đó đã góp phần giải phóng Lộc Ninh, đưa Chính phủ Cách mạng lâm thời, Quân ủy và Bộ Chỉ huy Miền về đứng chân ở đó. Đây gần như là một điển hình về nhân dân nổi dậy làm chủ địa bàn của mình. Đó là kết quả của việc huy động sức dân, vận dụng tối đa sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, nhân dân cùng với Đảng, cùng Chính phủ giải quyết những vấn đề lớn trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.
Tiếp đến là bài học về lực lượng vũ trang. Tại Lộc Ninh, lực lượng vũ trang chúng ta đã hoạt động đúng lúc, đúng tầm, đúng thời điểm để giải quyết và sử dụng lực lượng hết sức hợp lý. Một bài học nữa là bài học về đoàn kết. Giải phóng Lộc Ninh thể hiện sức mạnh đoàn kết giữa Đảng, nhân dân và quân đội, giữa đồng bào các dân tộc. Trong bối cảnh quốc tế hiện nay, đây là một bài học rất quan trọng. Nhiều thế lực muốn chống phá chúng ta trong đủ mọi phương diện: Chính trị, quân sự, ngoại giao, quốc phòng, an ninh…, nhưng bức tường thành khối đại đoàn kết toàn dân tộc của chúng ta không kẻ thù nào có thể phá vỡ nổi.
PV: Trân trọng cảm ơn Thiếu tướng, PGS.TS Vũ Quang Đạo!
Lam Ngọc (thực hiện)