Theo luật vừa được Quốc hội thông qua, mô hình mới gồm 3 cấp tòa án gồm: TAND Tối cao, TAND cấp tỉnh và TAND khu vực. So với luật hiện hành, luật sửa đổi không còn quy định TAND cấp cao, quy định TAND khu vực thay cho TAND cấp huyện hiện nay.
Đại biểu Quốc hội biểu quyết thông qua các luật ngày 24-6. Ảnh: Phạm Thắng
Luật cũng tăng thẩm quyền xét xử sơ thẩm cho TAND khu vực theo hướng TAND khu vực giải quyết, xét xử theo thủ tục sơ thẩm tất cả các vụ việc dân sự, vụ án hành chính.
Kể từ ngày 1-7-2025, TAND khu vực có thẩm quyền theo lãnh thổ tiếp nhận nhiệm vụ giải quyết, xét xử các vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động, vụ án hành chính và các vụ việc khác của TAND cấp huyện đang giải quyết.
Sửa đổi, bổ sung quy định về cơ cấu tổ chức của TAND khu vực, trong đó quy định tại các TAND khu vực có các Tòa chuyên trách gồm: Tòa Hình sự, Tòa Dân sự, Tòa Hành chính, Tòa Kinh tế, Tòa Gia đình và người chưa thành niên.
TAND cấp tỉnh giải quyết, xét xử theo thủ tục phúc thẩm các vụ việc dân sự, vụ án hành chính mà bản án, quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật của TAND khu vực bị kháng cáo, kháng nghị.
Luật cũng bổ sung quy định Chánh án TAND cấp tỉnh và Viện trưởng VKSND cấp tỉnh có quyền kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của TAND khu vực.
Bên cạnh đó, luật đã quy định tăng số lượng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao từ 13 đến 17 người lên thành từ 23 đến 27 người để bảo đảm đủ nguồn nhân lực giải quyết kịp thời, chất lượng đối với khối lượng công việc giám đốc thẩm, tái thẩm tăng thêm từ TAND cấp cao chuyển về để đáp ứng chỉ tiêu, yêu cầu của Quốc hội; Bổ sung một điều luật quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao...
Luật cũng sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến việc điều chỉnh nhiệm vụ, quyền hạn của Chánh án TAND cấp tỉnh, Thẩm phán TAND; tiêu chuẩn, điều kiện bổ nhiệm Thẩm phán TAND tối cao; sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến việc bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm Hội thẩm nhân dân; sửa đổi các quy định mang tính kỹ thuật...
Trước khi luật được thông qua, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Lê Minh Trí đã trình bày báo cáo tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo luật.
Về ý kiến đề nghị thành lập Tòa hủy phán quyết trọng tài tại một số Tòa khu vực; giữ nguyên thẩm quyền giải quyết yêu cầu hủy phán quyết của Trọng tài thương mại của TAND cấp tỉnh, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, TAND tối cao đã chỉnh lý theo hướng quy định Tòa Kinh tế TP HCM có thẩm quyền đối với yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc và giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định phạm vi thẩm quyền theo lãnh thổ các Tòa án này đối với yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc.
Về ý kiến liên quan đến trách nhiệm thanh tra, kiểm tra, hỗ trợ nghiệp vụ của TAND cấp tỉnh đối với TAND khu vực, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, trong quá trình tổ chức thực hiện, Chánh án TAND tối cao sẽ phân cấp cho Chánh án TAND cấp tỉnh trong công tác thanh tra công vụ, kiểm tra nghiệp vụ đối với các TAND khu vực.
Đồng thời, yêu cầu các tòa án tăng cường trao đổi về chuyên môn, nghiệp vụ để nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của các Thẩm phán, từ đó góp phần nâng cao chất lượng xét xử, giải quyết các loại vụ án, vụ việc.
Minh Chiến - Văn Duẩn