Theo nội dung được thông qua, hệ thống tổ chức cơ quan thanh tra nay được quy định rõ ràng theo hai cấp hành chính, bao gồm: Thanh tra Chính phủ và Thanh tra cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (gọi chung là Thanh tra tỉnh).
Bên cạnh đó, Luật cũng xác lập một số cơ quan thanh tra mang tính đặc thù, bao gồm: Thanh tra trong Công an, Quân đội và Ngân hàng Nhà nước, cụ thể là Thanh tra Bộ Quốc phòng, Thanh tra Bộ Công an, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước cùng các cơ quan thanh tra trực thuộc hệ thống này theo quy định của Chính phủ. Ngoài ra, còn có Thanh tra Cơ yếu và các cơ quan thanh tra được thành lập theo điều ước quốc tế.
Quốc hội thông qua Luật Thanh tra (sửa đổi)
Điểm nổi bật của Luật Thanh tra (sửa đổi) là việc lược bỏ một số mô hình tổ chức cũ nhằm tinh gọn bộ máy, cụ thể là: Thanh tra Bộ, Thanh tra thuộc Tổng cục hoặc Cục thuộc Bộ, cơ quan thanh tra của các đơn vị thuộc Chính phủ, Thanh tra Sở, Thanh tra cấp huyện, và các cơ quan thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành.
Đáng chú ý, chức năng của cơ quan thanh tra được mở rộng, khi bổ sung nhiệm vụ “phòng chống lãng phí” bên cạnh các chức năng truyền thống như phòng chống tham nhũng và giám sát thực thi pháp luật.
Luật quy định cụ thể chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của các cơ quan thanh tra chủ chốt: Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh, Thanh tra Bộ Quốc phòng, Thanh tra Bộ Công an và Thanh tra Ngân hàng Nhà nước. Mỗi cơ quan có địa vị pháp lý và phạm vi quản lý khác nhau, phù hợp với chức năng quản lý nhà nước tương ứng.
Để nâng cao hiệu quả phối hợp và hiệu lực quản lý, Luật cũng bổ sung quy định về mối quan hệ giữa cơ quan thanh tra và các bộ, ngành, UBND, sở, ban, ngành trong hệ thống chính quyền.
Thanh tra Chính phủ được quyền thực hiện thanh tra theo yêu cầu của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ hoặc cơ quan thuộc Chính phủ; đồng thời có thể đề nghị các cơ quan này cử cán bộ chuyên môn tham gia Đoàn thanh tra khi cần thiết.
Thanh tra tỉnh có thể tiến hành thanh tra theo đề nghị của Giám đốc Sở hoặc Chủ tịch UBND cấp huyện, đồng thời có quyền đề nghị các cơ quan chức năng cử công chức phù hợp tham gia đoàn thanh tra khi yêu cầu phát sinh.
Đặc biệt, Thanh tra Chính phủ được trao quyền thanh tra việc thực hiện pháp luật, chính sách, nhiệm vụ và quyền hạn đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc phạm vi quản lý của bộ, kể cả trong trường hợp bộ không có cơ quan thanh tra chuyên trách.
Tương tự, Thanh tra tỉnh được giao quyền thanh tra các cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính và đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc UBND cấp tỉnh, bảo đảm phù hợp với pháp luật hiện hành về tổ chức chính quyền địa phương.
Luật Thanh tra (sửa đổi) sẽ chính thức có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/7/2025, kỳ vọng sẽ góp phần nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, tạo nền tảng cho quản trị công minh bạch và kỷ cương hơn trong thời gian tới.
TH