Quốc hội và cuộc cải cách thể chế lớn nhất trong lịch sử hiện đại

8 giờ trướcBài gốc

Từ tiếng hô "Quyết chiến!" của hội nghị Diên Hồng trong lịch sử đến động tác "bấm nút" đồng thuận trong hội trường Quốc hội hôm nay là sự tiếp nối của tinh thần đồng lòng vì nước.

Trên hành trình gần tám thập kỷ xây dựng nền lập hiến và dân chủ hiện đại, Quốc hội khóa XV đang viết tiếp trang sử ấy bằng cuộc cải cách thể chế sâu rộng nhất - một cuộc "sắp xếp lại giang sơn" bằng pháp quyền, kỷ cương và đồng thuận xã hội.

Lãnh đạo Đảng và Nhà nước trước giờ khai mạc Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV.

Trong suốt tám thập kỷ qua, mỗi kỳ họp của Quốc hội đều ghi dấu một cột mốc lập pháp - từ những đạo luật đầu tiên khẳng định quyền làm chủ của nhân dân, đến thời kỳ đổi mới, hội nhập và chuyển đổi số.

Nhưng Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV được nhìn nhận là bước ngoặt lịch sử, khởi nguồn cho cuộc cải cách thể chế sâu rộng nhất kể từ ngày nước nhà giành độc lập.

Tại kỳ họp này, Quốc hội thông qua sửa đổi Hiến pháp 2013, ban hành Nghị quyết 202/2025 về sắp xếp đơn vị hành chính, và Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi).

Ba đạo luật - nghị quyết ấy tạo nên "tam giác cải cách" định hình lại bộ máy nhà nước theo hướng tinh gọn, hiệu quả và gần dân hơn. Không chỉ là sự hoàn thiện kỹ thuật pháp lý, đây là bước tái cấu trúc sâu sắc không gian quản trị quốc gia - từ trung ương đến địa phương, từ quản lý hành chính sang quản trị phát triển.

TS Nguyễn Sĩ Dũng - nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội - ví Quốc hội khóa XV như "tổng công trình sư của cuộc cải cách thể chế lớn nhất trong lịch sử hiện đại".

Theo ông, nếu các khóa trước tập trung vào hoàn thiện luật pháp để quản lý, thì khóa XV đã chuyển sang giai đoạn sáng tạo thể chế - coi thể chế như nguồn lực phát triển và lợi thế cạnh tranh quốc gia. Đây chính là chuyển biến về chất trong tư duy lập pháp: từ "ứng phó và quản lý" sang "kiến tạo và phát triển".

Tư duy ấy được soi rọi rõ nhất qua những chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về cải cách thể chế - coi đây là khâu đột phá của đột phá, là chìa khóa để tháo gỡ những "điểm nghẽn của điểm nghẽn" trong phát triển quốc gia.

Quan điểm ấy tạo nền tư duy xuyên suốt cho Quốc hội khóa XV trong quá trình sửa đổi Hiến pháp, đổi mới tổ chức bộ máy và hoàn thiện pháp luật. Mỗi đạo luật, mỗi nghị quyết được ban hành không chỉ là một văn bản pháp lý, mà là một bước cải cách thể chế thực chất, hướng tới một nền quản trị quốc gia hiện đại, liêm chính, phục vụ nhân dân.

Từ nghị trường Diên Hồng - nơi tiếng nói của nhân dân hòa cùng ý chí của đại biểu - Quốc hội khóa XV khẳng định vị thế là trung tâm sáng tạo thể chế, kiến tạo nền tảng pháp lý cho bước tiến mới của đất nước trong kỷ nguyên số.

Tại Kỳ họp thứ 9, hàng loạt quyết sách lớn được thông qua - từ Hiến pháp, sắp xếp hành chính đến đổi mới tổ chức bộ máy. Đó không chỉ là một chuỗi điều chỉnh kỹ thuật, mà là cuộc "đại phẫu" thể chế để Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới.

Tác động của nó nhanh chóng hiện rõ trong đời sống. Tại TP.HCM, mô hình "1 trung tâm - 3 khu vực - 1 đặc khu" theo định hướng chính quyền đô thị hai cấp đã mở rộng dư địa phát triển, khai thông các điểm nghẽn hạ tầng và hành chính.

Theo Chi cục Thống kê, GRDP quý III/2025 của TP.HCM tăng 8,11%, cao hơn 0,87 điểm phần trăm so với quý II - mức tăng ấn tượng nhất trong 3 năm gần đây. Tăng trưởng lan tỏa tới Bình Dương (9,69%) và Bà Rịa - Vũng Tàu (5,86%), đưa GRDP toàn vùng đạt 7,07% trong 9 tháng đầu năm.

Những con số ấy không chỉ phản ánh sự phục hồi kinh tế, mà còn chứng minh hiệu quả của một thể chế năng động và thích ứng.

Chi cục Thống kê TP.HCM nhận định, việc tổ chức lại không gian phát triển và tinh giản bộ máy theo hướng hai cấp chính quyền đã giúp tốc độ ra quyết định nhanh hơn, trách nhiệm rõ hơn, điều hành linh hoạt hơn - tạo ra một môi trường phát triển bền vững và minh bạch.

Tổng Bí thư Tô Lâm khảo sát thực tế mô hình chính quyền địa phương 2 cấp tại TP.HCM, ngày 29/6/2025.

Ở phía Bắc, việc hợp nhất ba tỉnh Ninh Bình - Nam Định - Hà Nam thành tỉnh Ninh Bình mới là một thử nghiệm táo bạo về quy hoạch vùng. Với diện tích hơn 3.942 km², dân số 4,4 triệu người, 129 đơn vị hành chính cấp xã, tỉnh Ninh Bình mới được xem là "phòng thí nghiệm thể chế" cho mô hình phát triển vùng quy mô lớn.

Các địa phương cũ mang những thế mạnh khác nhau - Ninh Bình với du lịch di sản và công nghiệp phụ trợ; Nam Định với giáo dục và kinh tế biển; Hà Nam với công nghiệp công nghệ cao.

Sự hợp nhất không chỉ cộng dồn lợi thế mà còn tạo cộng hưởng phát triển, hình thành chuỗi giá trị kinh tế - văn hóa - du lịch - dịch vụ đồng bộ, hướng đến mục tiêu trở thành thành phố trực thuộc Trung ương trước năm 2035.

Ông Trương Quốc Huy - Bí thư Tỉnh ủy Phú Thọ (nguyên Bí thư Tỉnh ủy Hà Nam cũ) - chia sẻ: "Khoảnh khắc bấm nút thông qua nghị quyết về sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh là một trong những phút giây xúc động nhất trong đời nghị trường. Đây là quyết định mang tầm nhìn chiến lược, khơi dậy khát vọng phát triển của vùng đất địa linh nhân kiệt".

Thực tế sau sáp nhập, bộ máy hai cấp tại Ninh Bình vận hành ổn định, các dịch vụ công được duy trì liên tục, người dân đánh giá "chính quyền gần hơn, phục vụ tốt hơn".

Bộ Nội vụ báo cáo: 100% địa phương đã bố trí đủ chức danh lãnh đạo HĐND, UBND các cấp; tỷ lệ cán bộ có trình độ đại học trở lên đạt 94,6%.

Không chỉ dừng ở tổ chức, Quốc hội cũng dự liệu và kiểm soát rủi ro. Ở Bình Dương, Thường trực HĐND tỉnh (cũ) tổ chức chương trình truyền hình trực tiếp "Cách mạng về tổ chức bộ máy - Kiến tạo phát triển, phục vụ Nhân dân" - một mô hình "nghị trường mở" hiếm có, nơi lãnh đạo và cử tri đối thoại thẳng thắn.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa và Giáo dục của Quốc hội - đánh giá: "Không né tránh rủi ro, mà thẳng thắn nhận diện, phân tích và đưa ra giải pháp quản trị - đó là bước trưởng thành vượt bậc trong tư duy lập pháp".

Chính nhờ sự chuẩn bị thấu đáo ấy, Quốc hội đã đạt tỷ lệ biểu quyết cao kỷ lục, phản ánh niềm tin và đồng thuận của toàn hệ thống chính trị.

Không có cải cách nào thành công nếu thiếu niềm tin của nhân dân. Ở Kỳ họp này, đồng thuận chính là nguồn lực chính trị đặc biệt.

Một đại biểu kỳ cựu chia sẻ: "Chúng ta có thể khác nhau ở cách làm, nhưng không ai khác nhau ở mục tiêu: vì dân, vì nước". Câu nói ấy khiến cả hội trường vỗ tay dài - một "khoảnh khắc Diên Hồng" của thời đại số.

Tổng Bí thư Tô Lâm cùng các đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri 11 phường thuộc Đơn vị bầu cử số 1 TP Hà Nội để báo cáo kết quả Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV.

Tại cuộc tiếp xúc cử tri Hà Nội ngày 2/7, Tổng Bí thư Tô Lâm cùng các đại biểu Quốc hội lắng nghe, giải đáp trực tiếp băn khoăn của người dân về mô hình hành chính mới.

Bà Đoàn Mai (phường Đống Đa) xúc động nói: "Cách nói 'sắp xếp lại giang sơn' của Tổng Bí thư vừa gần gũi, vừa chứa đựng tầm nhìn chiến lược. Chúng tôi cảm nhận được tinh thần trách nhiệm, sự quyết liệt và cũng rất thân tình từ người đứng đầu Đảng".

Nhiều cử tri đề xuất tận dụng trụ sở cũ để làm trung tâm phục vụ hành chính công, thư viện, nhà văn hóa - những sáng kiến cụ thể, thể hiện người dân không chỉ ủng hộ mà còn đồng hành cùng cải cách.

Đồng thuận ấy không chỉ thể hiện trong nghị trường, mà còn lan tỏa đến đời sống, trở thành sợi dây liên kết giữa Nhà nước và nhân dân giữa khát vọng phát triển và ý chí đồng lòng.

Hơn bao giờ hết, tinh thần "Diên Hồng mới" đang trở lại, không phải bằng tiếng hô "Quyết chiến!", mà bằng hành động bấm nút đồng thuận, biểu tượng của trí tuệ, bản lĩnh và niềm tin vào con đường đổi mới thể chế.

Những quyết sách lịch sử tại Kỳ họp thứ 9 không chỉ khẳng định bản lĩnh và trí tuệ của Quốc hội khóa XV, mà còn đặt nền móng cho di sản thể chế của kỷ nguyên mới - nơi thể chế trở thành động lực, đồng thuận trở thành sức mạnh.

Từ nghị trường đến hiện trường, từ lá phiếu đến hành động, Quốc hội khóa XV đã thổi vào tiến trình cải cách một tinh thần mới: kiến tạo, đồng hành và phụng sự Nhân dân.

Đó chính là bản Diên Hồng của thời đại số - nơi ý chí của dân và quyết sách của Đảng hòa chung trong một mục tiêu: xây dựng Việt Nam hùng cường, hạnh phúc.