Mới đây, Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP HCM có văn bản gửi một số cơ quan trung ương, cho rằng nhiều năm qua, khoảng 90% QHSDĐ không thực hiện được hoặc buộc phải chỉnh sửa cục bộ, gây ách tắc lớn cho phát triển. Một số hạng mục quy hoạch như lộ giới đường, công viên cây xanh, bến bãi, trường học hay công trình công ích trong thực tế không thực hiện đúng như QHSDĐ.
Cơ quan này nhận định tại các đô thị lớn, quá trình phát triển dựa trên kế hoạch SDĐ và quy chế quản lý kiến trúc đô thị, chứ không phụ thuộc QHSDĐ. Vì vậy, loại bỏ QHSDĐ không ảnh hưởng đến quản lý hay định hướng phát triển đô thị, mà còn tạo thuận lợi hơn cho chính quyền địa phương 2 cấp. Việc bỏ QHSDĐ cấp tỉnh và xã được coi là cải cách hành chính sâu rộng, song vẫn bảo đảm vai trò quản lý nhà nước vì đã có kế hoạch SDĐ từ Trung ương đến địa phương.
Cuối tháng 8/2025, tại cuộc họp về sửa đổi Luật Đất đai 2024, Bộ NN&MT cũng đã đề xuất bỏ QHSDĐ cấp xã, chỉ giữ lại kế hoạch SDĐ cấp xã dựa trên chỉ tiêu phân bổ từ cấp tỉnh. Cách làm này nhằm giảm thủ tục, tránh tình trạng chồng chéo, đồng thời tăng tính thống nhất từ trên xuống.
Tại Hội nghị lấy ý kiến vào đầu tháng 8/2025 về vấn đề này, 12/14 tỉnh, thành phía Bắc cũng mong muốn dự thảo sửa đổi Luật Đất đai bỏ QHSDĐ cấp xã 10 năm, thay bằng kế hoạch SDĐ 5 năm. Đại diện một tỉnh cho rằng, một số QHSDĐ địa phương vừa ban hành đã phải điều chỉnh, trong khi kế hoạch SDĐ cấp xã 5 năm đã phản ánh đầy đủ nội dung yêu cầu. Việc thay QHSDĐ bằng kế hoạch sẽ thuận tiện hơn cho việc điều chỉnh. Cấp trên chỉ cần khống chế về mặt chỉ tiêu.
Theo Luật Đất đai, QHSDĐ là việc phân bổ và khoanh vùng đất đai cho các mục đích phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường và thích ứng biến đổi khí hậu, dựa trên tiềm năng và nhu cầu SDĐ của các ngành, lĩnh vực và đơn vị hành chính trong một thời kỳ xác định. Tuy nhiên, trong bối cảnh cả nước đã sắp xếp lại đơn vị hành chính, cải cách thủ tục và vấn đề QHSDĐ không còn cần thiết như một số ý kiến đã nêu trên; tại một cuộc họp mới đây, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cũng đã nêu quan điểm đồng tình với định hướng quản lý đất đai dựa trên các quy hoạch đô thị, nông thôn hiện hữu thay cho QHSDĐ với điều kiện nếu các quy hoạch khác đã phủ kín, gồm cả quy hoạch đầy đủ hạ tầng kinh tế - xã hội. Dư luận kỳ vọng khi những đề xuất này được trình tại Kỳ họp thứ 10 tới đây, Quốc hội sẽ cân nhắc quyết định giải pháp cuối cùng; làm sao để vừa bảo đảm đất đai được sử dụng hợp lý, hiệu quả, bền vững; vừa cắt giảm tối đa những quy định, thủ tục hành chính không cần thiết.
Huỳnh Ngọc Hiếu