Rạn nứt xuyên Đại Tây Dương Cuộc 'chiến tranh lạnh' mới giữa Mỹ và EU?

một giờ trướcBài gốc

Những tranh cãi từ lĩnh vực công nghệ, an ninh tới chính sách di cư giữa Mỹ và EU đang được đẩy lên thành lập trường chính thức của Washington. Ảnh: Axios

Những ngày gần đây, chính quyền Tổng thống Donald Trump công khai chỉ trích Liên minh châu Âu (EU) và đưa những đánh giá gay gắt về chính sách của khối vào Chiến lược An ninh Quốc gia mới. Bước đi này cho thấy một bước chuyển đáng chú ý trong quan hệ xuyên Đại Tây Dương. Những bất đồng vốn âm ỉ nhiều năm nay, từ tự do ngôn luận, di cư đến vấn đề Ukraine đang được Washington nâng lên tầm chính sách chính thức, có thể mở ra một giai đoạn đối đầu được nhiều chuyên gia gọi là một cuộc “chiến tranh lạnh” mới giữa Mỹ và châu Âu.

Căng thẳng bùng phát

Nút thắt gần nhất xuất hiện khi EU quyết định phạt nền tảng mạng xã hội X, thuộc sở hữu của CEO Elon Musk, 140 triệu USD. Các cơ quan quản lý châu Âu cho rằng X đã cung cấp thông tin gây hiểu lầm cho người dùng, che giấu dữ liệu quảng cáo và cản trở giới nghiên cứu tiếp cận thông tin công khai.

Quyết định này ngay lập tức gây phản ứng dữ dội từ phía ông Elon Musk, người cáo buộc EU thực thi “chủ nghĩa quan liêu độc đoán” nhằm bóp nghẹt tự do ngôn luận. Ông kêu gọi người dùng phản đối dưới khẩu hiệu #AbolishTheEU, nhận được sự hưởng ứng từ các nhóm chính trị cực hữu ở châu Âu và Mỹ.

Một số lãnh đạo châu Âu lập tức đáp trả. Ngoại trưởng Ba Lan Radoslaw Sikorski tuyên bố mỉa mai, rằng ông chủ của X “hãy lên sao Hỏa”. Đây là biểu hiện cho thấy mức độ căng thẳng đang tăng nhanh giữa hai phía, vượt xa khuôn khổ một tranh chấp về quản lý nền tảng số.

Phản ứng từ Washington cũng mạnh mẽ không kém. Ngoại trưởng Marco Rubio gọi khoản phạt là “một cuộc tấn công nhằm vào các nền tảng công nghệ Mỹ và vào chính người dân Mỹ”. Phó Tổng thống J.D. Vance - người theo đường lối hoài nghi châu Âu rõ rệt - chỉ trích quyết định của EU là “vô nghĩa”. Thượng nghị sĩ Ted Cruz thậm chí kêu gọi áp đặt trừng phạt lên EU, một biện pháp hiếm khi được áp dụng đối với các đồng minh.

Chiến lược An ninh mới của Mỹ: Châu Âu trong vai “đối thủ”

Căng thẳng vượt ra ngoài vụ việc với X, khi Chiến lược An ninh Quốc gia mới của Mỹ - tài liệu định hướng quan trọng thể hiện tầm nhìn đối ngoại của chính quyền Tổng thống Donald Trump trong nhiệm kỳ hai - mô tả EU như một lực cản đối với lợi ích của Mỹ.

Bài đăng lên án EU của CEO Elon Musk. Ảnh: @elonmusk/X

Văn kiện này cáo buộc EU thực thi “sự ngộp thở bởi quy định” khiến các công ty công nghệ Mỹ gặp bất lợi, và cho rằng EU “phá hoại quy trình dân chủ” thông qua việc kiểm soát thông tin. Đi xa hơn, chiến lược nhấn mạnh sự bất đồng căn bản về cách tiếp cận vấn đề di cư. Theo Nhà Trắng, các chính phủ châu Âu đã duy trì chính sách biên giới mở trong thời gian dài, dẫn đến thay đổi nhân khẩu học sâu rộng mà không giải quyết được hệ lụy xã hội. Những tiếng nói phản đối xu hướng này, theo lập luận của Washington, lại bị hạn chế trong không gian chính trị và truyền thông của châu Âu.

Đáng chú ý, Chiến lược An ninh Quốc gia mới còn đưa ra khuyến nghị “giúp châu Âu điều chỉnh lại quỹ đạo hiện tại” - điều mà nhiều lãnh đạo châu Âu coi là hành động can thiệp trực tiếp vào chính trị nội bộ. Đây là lần đầu tiên một tài liệu chính thức của Mỹ đề cập tới cách tiếp cận như vậy đối với các đồng minh lâu năm.

Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa đã đưa ra phản ứng cứng rắn: “Người châu Âu và người Mỹ có thể có những tầm nhìn khác nhau. Điều đó bình thường. Nhưng can thiệp vào đời sống dân chủ của châu Âu là điều không thể chấp nhận”. Cựu Đại diện cấp cao của EU Josep Borrell thậm chí gọi đây là “tuyên bố chiến tranh chính trị với EU”, đồng thời cảnh báo các lãnh đạo châu Âu cần nhận diện rõ thách thức từ Washington trong giai đoạn tới.

Katja Bego, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Chatham House (Anh) nhận định, các nhà lãnh đạo châu Âu cần “chuẩn bị cho kịch bản mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương truyền thống đã kết thúc”. Trong khi đó, nhà sử học nổi tiếng người Anh Timothy Garton Ash gọi văn kiện là “lời cảnh tỉnh lớn nhất từ trước tới nay đối với châu Âu”.

Theo ông Garton Ash, châu Âu đang rơi vào tình thế nghịch lý: về mặt khách quan, Mỹ vẫn là đồng minh chiến lược, nhưng về mặt chủ quan, trong cách nhìn của chính quyền Tổng thống Donald Trump và của nhiều người dân châu Âu, hai bên dường như không còn coi nhau là đồng minh theo nghĩa truyền thống.

Những rạn nứt trong quan hệ xuyên Đại Tây Dương

Cùng với tranh cãi về tự do ngôn luận và quản trị nền tảng số, bất đồng về chính sách đối với Ukraine đang khiến quan hệ Mỹ - EU thêm phức tạp. Washington ngày càng tỏ ra hoài nghi về khả năng và mức độ đóng góp của châu Âu đối với an ninh khu vực, đặc biệt trong bối cảnh các nước trong EU gặp khó khăn về ngân sách và chịu áp lực chính trị nội bộ.

Chiến lược An ninh Quốc gia mới còn đặt câu hỏi liệu một số nước EU có thể duy trì vai trò thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đáng tin cậy hay không, khi những thay đổi nhân khẩu học và phân cực chính trị đang làm suy yếu cam kết quốc phòng truyền thống. Văn kiện cũng nhấn mạnh “kết thúc nhận thức” về NATO như một liên minh có thể mở rộng liên tục, hàm ý Mỹ có thể hạn chế sự ủng hộ đối với quá trình mở rộng thêm.

Trong khi đó, Điện Kremlin nhận định các điều chỉnh chính sách của Washington “phù hợp với quan điểm” của Moscow về cấu trúc an ninh châu Âu. Điều này tạo ra mối lo ngại lớn đối với các nước EU, đặc biệt trong bối cảnh chiến sự tại Ukraine chưa kết thúc và Kiev đang cần sự ủng hộ lâu dài từ phương Tây.

Châu Âu bị gạt ra ngoài bàn đàm phán?

Trong bối cảnh quan hệ xuyên Đại Tây Dương đang chịu nhiều áp lực, lãnh đạo Pháp, Đức và Anh đã gặp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại London đầu tuần này. Một trong những chủ đề được quan tâm nhất là nguy cơ Mỹ buộc Ukraine chấp nhận một thỏa thuận hòa bình theo những điều kiện mà châu Âu cho rằng bất lợi và không bền vững.

Trong phát biểu với Politico, Tổng thống Mỹ Donald Trump chỉ trích các quốc gia châu Âu rằng "đang tự hủy hoại đất nước mình". Ảnh: CNP

Nhà Trắng gần đây cũng chỉ trích “kỳ vọng phi thực tế” của châu Âu về triển vọng của cuộc xung đột. Điều này làm dấy lên lo ngại rằng EU sẽ không còn giữ vai trò trung tâm trong các cuộc đàm phán quyết định tương lai an ninh của chính lục địa mình - một kịch bản đi ngược lại truyền thống hợp tác và chia sẻ vai trò lãnh đạo giữa Mỹ và châu Âu nhiều thập kỷ qua.

Một trật tự hậu chiến đang thay đổi

Nhìn tổng thể, diễn biến những ngày qua cho thấy những thay đổi lớn trong quan hệ Mỹ - EU. Từ bất đồng về công nghệ, di cư đến chiến lược an ninh, các tranh cãi ngày càng mang tính cấu trúc thay vì chỉ là khác biệt nhất thời giữa các chính phủ. Quan điểm cứng rắn của Washington, cùng cách tiếp cận theo hướng ưu tiên lợi ích quốc gia tuyệt đối, đang thách thức mô hình hợp tác dựa trên giá trị chung từng định hình trật tự phương Tây sau Chiến tranh Thế giới thứ hai.

Trong bối cảnh châu Âu đang đối mặt nhiều thách thức nội tại: kinh tế tăng trưởng chậm, xung đột Ukraine kéo dài, sức mạnh chính trị của các đảng cực hữu gia tăng, sự rạn nứt với Mỹ có thể khiến khối này khó khăn hơn trong việc định hình chiến lược an ninh chung.

Việc chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump chuyển những bất đồng lâu nay thành chính sách chính thức báo hiệu một kỷ nguyên mới trong quan hệ xuyên Đại Tây Dương: phức tạp hơn, nhiều đối đầu hơn và khó dự đoán hơn. Với cả Mỹ và EU, đây vừa là thách thức, vừa là phép thử lớn cho khả năng điều chỉnh chiến lược và tìm kiếm điểm cân bằng trong trật tự thế giới đang biến chuyển mạnh mẽ.

Hồng Nhung

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/ran-nut-xuyen-dai-tay-duong-cuoc-chien-tranh-lanh-moi-giua-my-va-eu-10400206.html